Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục trẻ mẫu giáo các kỹ năng tự bảo vệ bản thân trước các nguy cơ mất an toàn

 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
 Kính gửi : PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ TAM ĐIỆP
 Chúng Tôi là:
TT Họ và tên Ngày tháng Nơi công Chức vụ Trình độ Tỷ lệ (%) 
 năm sinh tác chuyên đóng góp 
 môn vào việc tạo 
 ra sáng kiến
 1 Nguyễn Thị Lan Phương 18/06/1983 Trường Phó HT Đại học 60%
 mầm non 
 Tây Sơn
 2 Phạm Thị Huyền 05/08/1987 Trường Giáo Đại học 40%
 mầm non viên
 Tây Sơn
 Tên sáng kiến: “Một số biện pháp giáo dục trẻ mẫu giáo các kỹ năng tự 
bảo vệ bản thân trước các nguy cơ mất an toàn.”
 Lĩnh vực áp dụng: Đề tài có thể áp dụng rộng rãi cho đội ngũ giáo viên trong 
trường và trong ngành giáo dục mầm non.
 I. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN
 Kỹ năng bảo vệ bản thân là những hiểu biết của trẻ về những sự việc xung 
quanh mình và cách để bé bảo vệ mình an toàn. Trẻ có kỹ năng bảo vệ bản thân 
giúp bé tránh xa những mối nguy hiểm khi khám phá thế giới bên ngoài. Trẻ có kỹ 
năng tự bảo vệ bản thân sẽ biết cách làm thế nào để tránh xa những mối nguy hiểm 
hoặc khám phá thế giới trong phạm vi an toàn.
 Dạy trẻ kỹ năng tự bảo vệ bản thân giúp trẻ hình thành thói quen và các kỹ 
năng ứng phó với nguy hiểm khi trẻ gặp phải trong gia đình, trường học và ngoài 
xã hội, giúp trẻ cảm thấy tự tin và sẵn sàng vượt qua những nguy hiểm trong cuộc 
sống.
 Theo tiến sĩ Nguyễn Thu Cúc, chuyên gia tư vấn của ABS Training cho biết 
“ Kỹ năng sống không phải là những gì quá cao siêu, phức tạp. Việc giáo dục kỹ 
năng sống cho trẻ bao gồm những nội dung hết sức đơn giản, gần gũi với trẻ em, là 
kiến thức để trẻ có khả năng tự lập được”.
 Ngày nay dư luận đang hết sức lo lắng trước hàng loạt các xâm hại và mất 
an toàn đối với trẻ em. Trẻ em gần như không biết cách bảo vệ và đề phòng, cũng 
như chưa có các kỹ năng tự bảo vệ bản thân trước những mối nguy hiểm xung 3
 - Trẻ nhận biết được một số mối nguy hiểm có thể xảy ra ở xung quanh mình 
và biết cách xử lý tình huống đơn giản mà trẻ thường gặp phải như: bị đứt tay, bị 
bỏng, bị ngã,
 - Cung cấp một số kiến thức và kỹ năng để kết hợp với phụ huynh cùng dạy 
các kỹ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ khi ở nhà.
 * Nhược điểm
 - Trẻ chỉ được học những kiến thức mà cô cung cấp, ít được tham gia các 
tình huống trải nghiệm nên kỹ năng xử lý tình huống của trẻ còn hạn chế.
 - Một số phụ huynh chưa quan tâm, nhiệt tình phối kết hợp với giáo viên 
trong việc dạy cho trẻ các kỹ năng tự bảo vệ bản thân khi ở nhà cũng như ở 
trường
 2. Giải pháp mới cải tiến
 - Hiện nay có rất nhiều mối nguy hiểm luôn rình rập xung quanh trẻ như: 
bỏng, điện giật, ngã, đuối nước, cháy nổ, lạc đường, đặc biệt là nạn bắt cóc trẻ em, 
xâm hại trẻ em, bạo hành trẻ em... không phải những vấn đề đó đều được giải 
quyết một cách dễ dàng, mà giáo viên phải hướng dẫn cho trẻ cách phòng tránh và 
biết cách xử lý những tai nạn không cần thiết khi xảy ra. 
 - Việc rèn cho trẻ kỹ năng bảo vệ bản thân trước các nguy cơ mất an toàn 
trong hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ trong trường mầm non là 
một việc làm vô cùng cần thiết và có ý nghĩa. Nếu các con không có kỹ năng tự 
bảo vệ bản thân thì các con sẽ không thể chủ động và tự lập trong cuộc sống. Muốn 
vậy, người lớn không chỉ cho trẻ học trên sách vở mà còn cho trẻ học kiến thức 
thực tế ngoài đời. Việc rèn kỹ năng tự chăm sóc, bảo vệ bản thân ngay từ nhỏ tạo 
cho trẻ tính tự giác, tự lập, tự tin, tinh thần tập thể. Đây là một trong những kỹ 
năng quan trọng thúc đẩy hoàn thiện nhân cách trẻ một cách tốt nhất, giúp trẻ 
nhanh chóng khôn lớn và trưởng thành trong cuộc sống. 
 - Để trẻ có các kỹ năng tự bảo vệ bản thân trước những nguy cơ mất an toàn 
một cách tốt nhất. Chúng tôi đã lựa chọn và đưa ra một số giải pháp sau:
 a. Giải pháp 1: Dạy trẻ các kỹ năng tự bảo vệ bản thân trước các nguy cơ 
mất an toàn thông qua các tình huống
 Trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo hầu hết trẻ chưa phân biệt được những gì là nguy 
hiểm hay không nguy hiểm đối với mình. Chính vì vậy nên việc giúp trẻ phân biệt 
những mối nguy hiểm luôn được chúng tôi quan tâm, lồng ghép, dạy trẻ và giáo 
dục trẻ qua hoạt động học, hay hoạt động vui chơi, hoạt động lao động, mọi lúc 5
 Sử dụng đồ dùng an toàn và không an toàn
Trẻ thực hành sơ cứu khi bị chảy máu chân, đứt tay 7
hít vào sẽ không kiểm soát được, do đó phải dạy trẻ sau khi từ chối không nhận thì 
hãy tìm đến chỗ có người lớn để tránh bị kẻ đó dụ đỗ. Hãy nói với trẻ rằng chúng 
có thể la hét hoặc thét lên nếu bị người lạ lôi kéo, dắt đi. Dạy cho trẻ cách đối phó 
trường hợp đó là hét lên “Cứu với”, “Cháu không biết cô/ chú”. Cần tập cho trẻ 
cách la hét và kháng cự mạnh mẽ để thu hút sự chú ý của người xung quanh nếu 
thấy gần đó có người, những người xung quanh sẽ nhận thấy sự khác thường và 
can thiệp. 
 - Dạy trẻ gọi tên đầy đủ của cha mẹ hoặc người thân trong gia đình
 Khi ở trường cùng như khi ở nhà. Cô giáo và cha mẹ nên dạy trẻ gọi tên đầy 
đủ của cha mẹ hoặc người thân trong gia đình và hướng dẫn trẻ cách học thuộc 
nhanh nhất có thể. Trong trường hợp bé đi lạc, bé có thể gọi to tên bố mẹ giúp bố 
mẹ dễ tìm được vị trí của trẻ hơn. Nếu một đứa trẻ bị lạc đang hét lên “Mẹ ơi!” thì 
rất khó phân biệt giọng nói của trẻ đang bị lạc với những trẻ khác đang gọi cho mẹ 
hoặc người thân của trẻ. Vì vậy, trẻ mẫu giáo nên gọi tên, đặc biệt là họ tên của cha 
mẹ hoặc bất kỳ người chăm sóc nào khác. Nếu trẻ bị lạc, chúng có thể nói cho ai 
đó biết cha mẹ chúng là ai. Hãy giúp trẻ thích học tên của cha mẹ hoặc người thân 
trong gia đình bằng cách trình bày nó như một điều gì đó rất đặc biệt.
 Một số cha mẹ lo lắng việc khuyến khích trẻ la hét để được giúp đỡ sẽ khiến 
chúng trở thành mục tiêu dễ dàng cho những kẻ xấu. Thực tế, những kẻ xấu sẽ tìm 
kiếm những trẻ không thu hút sự chú ý. Một đứa trẻ la hét có quá nhiều rắc rối. 9
 Để trang bị cho trẻ những kỹ năng cần thiết khi vui chơi ở những nơi công 
cộng, chúng tôi dạy trẻ nhớ họ tên của mình, nhớ tên bố mẹ, tên những người thân 
trong gia đình, nhớ số điện thoại liên lạc của bố mẹ, nhớ địa chỉ gia đình, khi bị lạc 
thì cần gọi ai? nhờ sự giúp đỡ của ai?... để đề phòng khi bị lạc ở những nơi đông 
người, công viên, đi tắm biển... Nếu không may bị lạc thì nhờ người gọi giúp số 
điện thoại cho bố mẹ hoặc nhờ các chú bảo vệ, đồn công an nơi gần mình nhất để 
được giúp đỡ. Nhắc trẻ tuyệt đối không được tiếp xúc, không tự ý đi theo người lạ 
và ăn những đồ mà người lạ đưa cho vì có thể bị người xấu tẩm thuốc mê làm 
hại đến cơ thể và họ sẽ bắt cóc một cách dễ dàng, lúc đó các con có thể sẽ không 
được gặp lại bố mẹ nữa và rất nguy hiểm. 
 - Dạy trẻ kỹ năng biết phản ứng như: giãy giụa, kêu cứu, tìm cách thoát 
ra ... nếu bị kẻ lạ mặt tấn công, bắt cóc. 
 Bắt cóc trẻ em đang trở thành vấn nạn vô cùng đáng lo ngại với các bậc cha 
mẹ. Đáng báo động, số vụ bắt cóc trẻ em ngày càng gia tăng với thủ đoạn vô cùng 
tinh vi và khó lường. Có thể nhiều người còn chưa biết rằng, mỗi năm nước ta có 
hàng trăm vụ trẻ em mất tích vì bị mua bán, bắt cóc và bị bán ra nước ngoài .
 Vì thế, hơn bao giờ hết, cần chú ý hơn đến việc trang bị cho trẻ những kỹ 
năng tự vệ để có thể ứng phó trước những tình huống nguy hiểm. Thực tế cho thấy 11
 Trẻ phản ứng khi bị người lạ bắt cóc
 * Tình huống 3: “Nếu thấy có khói, có cháy, có khí độcthì các con sẽ 
phải làm thế nào?”
 Trẻ em là đối tượng rất dễ bị thương và tử vong trong các đám cháy do 
không hiểu biết về các kỹ năng thoát hiểm. Vì vậy giáo viên và cha mẹ cần phải 
quan tâm hướng dẫn cho trẻ các kĩ năng để thoát nạn trong các trường hợp cháy 
nổ, khí độc.
 Vì trẻ còn quá nhỏ để có thể tự mình xử lý được các đám cháy dù là cháy 
nhỏ và cũng còn quá nhỏ để nhận biết được nguyên nhân gây ra cháy và cách để 
dập tắt đám cháy. Vậy nên chúng tôi dạy trẻ khi phát hiện ra đám cháy thì cần phải 
vừa tìm sự giúp đỡ của người lớn, vừa tìm cách thoát ra khỏi khu vực có đám cháy 
càng sớm càng tốt. 
 Theo Tiến sĩ Vũ Thu Hương cho biết, để huấn luyện cho trẻ kỹ năng thoát 
khỏi hỏa hoạn, thầy cô hoặc phụ huynh có thể thực tập cùng bé bằng những 
phương pháp chơi mà học. 
 Ví dụ: cho bé đóng vai lính cứu hỏa hoặc nạn nhân, viết lên tấm bảng số cứu 
hỏa 114, số điện thoại của bố mẹ hoặc người thân và dạy trẻ nhớ. 13
hỏa hoạn vì khi đó thang máy có thể ngừng giữa chừng do ngắt điện. Trường hợp ở 
gần tầng thượng hơn, hãy di chuyển lên tầng thượng thay vì di chuyển xuống dưới.
 Kỹ năng 5: Nhớ rằng không những lửa mà khói và hơi độc cũng có thể dẫn 
đến tử vong. Để tránh bị ngộp vì khói, hãy dạy bé di chuyển ra ngoài bằng cách bò 
sát mặt đất, bịt khăn hoặc vải thấm nước lên miệng, mũi. Hãy khoác thêm một 
chiếc áo được nhúng nước nếu có thể.
 Kỹ năng 6: Khi tóc hoặc quần áo bị bén lửa hãy dạy bé phải dừng lại, nằm 
xuống và lăn người qua lại hoặc lăn tròn.
 Kỹ năng 7: Nếu kẹt trong phòng không thể thoát ra ngoài, hãy lấy vải ướt 
bịt chặt các khe cửa rồi chui xuống gầm giường và nằm sát xuống sàn nhà. Bởi 
gầm giường là nơi đầu tiên những người lính cứu hỏa để mắt đến khi tìm kiếm 
những người còn kẹt lại trong một vụ hỏa hoạn.
 Khi bị lửa bén cháy vào quần áo 15
 * Tình huống 4: Dạy trẻ biết bảo vệ bản thân trước những nguy cơ mất an 
toàn.
 Trong thời gian gần đây, xâm hại trẻ em đang là nỗi lo rất lớn của các bậc 
phụ huynh và là vấn nạn nhức nhối đang được xã hội đặc biệt quan tâm. Làm thế 
nào để trẻ có các kỹ năng cần thiết để bảo vệ bản thân trước các nguy cơ mất an 
toàn? Đó là một câu hỏi luôn làm cho chúng tôi cũng như các bậc phụ huynh trăn 
trở. Vì vậy, cách tốt nhất để giúp trẻ tự bảo vệ mình là dạy cho trẻ những kỹ năng 
giúp trẻ tự bảo vệ bản thân và phòng tránh các nguy cơ bị xâm hại.
 Chúng tôi đưa ra câu hỏi: “Nếu con đang ở nhà một mình, có người đến 
gọi mở cửa con sẽ làm gì?”
 Chúng tôi cho trẻ suy nghĩ và nói ra cách giải quyết của mình trong từng 
tình huống cụ thể. 
 Trong khi thảo luận với trẻ, chúng tôi gợi mở: Cũng có trường hợp kẻ xấu có 
thể gây hại cho trẻ hoặc lấy trộm đồ của gia đình cũng chính là người thu tiền 
điện, tiền nước hoặc chính là người quen biết với bố mẹ trẻ, để giúp trẻ suy đoán 
tìm cách giải quyết. Sau đó giúp trẻ rút ra phương án tối ưu nhất trong trường hợp 
này: Tuyệt đối không mở cửa, kể cả đó có thể là người quen của bố mẹ, người thu 
tiền điện, nước. Nếu có người lớn ở trên gác chưa biết thì gọi xuống, còn nếu 
không có ai ở nhà thì hẹn họ nhắn lại hoặc tối đến gặp bố mẹ.
 Không mở của cho người lạ khi ở nhà một mình 17
 - Quy tắc 5 ngón tay sẽ giúp trẻ tự xác định 5 nhóm người mà trẻ thường 
gặp mỗi ngày. Do đó, việc dạy trẻ tránh xa những người không thuộc trong 5 
nhóm này để bảo vệ trẻ không phải là nạn nhân của vấn nạn xâm hại tình dục. 
Cụ thể như sau:
 Ngón tay cái
 Trong một bàn tay, ngón tay cái là ngón tay gần với trẻ nhất, nó tượng trưng 
cho những thành viên trong gia đình như bố, mẹ, anh, chị, em, ông, bà. Với quy tắc 
này, trẻ có thể ôm hôn những người này. 
 Ngoài ra, đồng ý cho các thành viên trong gia đình được ôm hôn, bộc lộ tình 
yêu thương và chạm vào cơ thể trẻ khi tắm rửa. Cho đến khi trẻ đã lớn, trẻ phải tự 
tắm và thay quần áo trong phòng kín và không cho phép ai được nhìn.
 Ngón tay trỏ
 Ngón tay trỏ tượng trưng cho các thầy cô, bạn bè trên trường lớp hoặc họ 
hàng của gia đình. Đây là những người mà trẻ được thể hiện các hành động thân 
thiện như: nắm tay, khoác vai hoặc chơi đùa. Phạm vi động vào trẻ chỉ dừng lại ở 
những việc trên. Nếu một trong những người này chạm vào vùng kín của trẻ, trẻ 
phải hét thật to và thông báo cho cha mẹ.
 Ngón tay giữa
 Ngón tay giữa tượng trưng cho những người quen biết nhưng không thường 
xuyên gặp mặt như bạn bè của cha mẹ và hàng xóm. Với quy tắc 5 ngón tay này, 
phụ huynh cần dạy cho trẻ chỉ nên dừng lại ở các hành động như chào hỏi, cười và 
bắt tay.
 Ngón áp út
 Lúc này, thứ tự các ngón tay đã dần xa hơn với trẻ, đồng nghĩa với việc các 
đối tượng trẻ gặp sẽ là những người quen của gia đình mà trẻ chỉ mới gặp lần đầu 
tiên. Với những người này, trẻ chỉ dừng lại ở hành động vẫy tay chào.
 Ngón tay út
 Cuối cùng, với ngón tay út, vị trí ngón tay xa bé thể hiện cho những người 
hoàn toàn xa lạ hoặc có cử chỉ quá thân mật khiến trẻ cảm thấy bất an, lo sợ. Nếu 
gặp trường hợp này, trẻ hãy xua tay hoặc có thể bỏ chạy và hét thật to để thông báo 
với mọi người xung quanh để họ kịp thời hỗ trợ trẻ.