SKKN Một số biện pháp hướng dẫn trẻ 4-5 tuổi làm quen với các biểu tượng sơ đẳng về toán đạt hiệu quả cao từ việc áp dụng phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm

 I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Như chúng ta đã biết trẻ em là niềm hạnh phúc của mỗi gia đình, là tương lai của mỗi dân tộc. Việc bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em là trách nhiệm của gia đình và toàn xã hội. Với lứa tuổi mầm non, ngoài nhiệm vụ chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ thì công tác giáo dục cũng là một nhiệm vụ hết sức cần thiết. Trong chương trình giáo dục mầm non, hoạt động cho trẻ làm quen với các biểu tượng ban đầu về toán là một trong 3 nội dung chính của lĩnh vực phát triển nhận thức. Những biểu tượng và kĩ năng toán học được hình thành ở trẻ mầm non như những khái niệm đơn giản về số lượng, kích thước, hình dạng, định hướng không gian là cơ sở để trẻ nắm những kiến thức, kỹ năng toán học phức tạp hơn nữa và là nền tảng giúp trẻ dễ dàng học toán ở trường tiểu học. Việc tổ chức hợp lý qúa trình hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ dưới sự hướng dẫn của người lớn đảm bảo sự phát triển trí tuệ, góp phần phát triển ngôn ngữ thông qua việc trẻ nắm các thuật ngữ toán học và có vai trò rất quan trọng đối với trường mầm non nhằm giúp cho trẻ phát triển, hình thành các mối quan hệ như: mối quan hệ giữa giáo viên với nhóm trẻ, giữa trẻ với trẻ, giữa trẻ với môi trường xung quanh. Vì vậy việc dạy học những kiến thức sơ đẳng toán học không chỉ góp phần phát triển các năng lực nhận biết, năng lực học tập cho trẻ, mà còn góp phần giáo dục toàn diện nhân cách trẻ. Bản thân tôi là một giáo viên với nhiều năm kinh nghiệm trong công tác giảng dạy trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi, tôi nhận thấy: Trong quá trình dạy trẻ làm quen với toán để giúp trẻ nhận biết sâu sắc, có được những kiến thức mà mình mong muốn thì vấn đề không thể thiếu được đó là phương pháp truyền thụ kiến thức của giáo viên đến với trẻ. Giáo viên cần phải tìm tòi, khám phá, nghiên cứu đề truyền tải những kiến thức nội dung cần mang đến cho trẻ một cách đơn giản, gần gủi và hiểu quả nhất đối với trẻ. Là một giáo viên mầm non như tôi không ngừng học hỏi để trau dồi kiến thức học hỏi kinh nghiệm, suy nghĩ và tìm tòi để làm sao tìm ra nhiều biện pháp sáng tạo, đổi mới hình thức trong việc tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với các biểu tượng sơ đẳng về toán qua áp dụng quan điểm, phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Những hiệu quả đạt được từ khi vận dụng sáng tạo và tổ chức thành công nhiều tiết dạy thao giảng, tập huấn, chuyên đề, hoạt động học, hoạt động hàng ngày đã thúc đẩy quá trình tổ chức các hoạt động cho trẻ trở nên hấp dẫn và phong phú hơn. Quá trình thực hiện áp dụng phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm giúp tôi đúc rút được một số kinh nghiệm và lựa chọn đề tài: “Một số biện pháp hướng dẫn trẻ 4 - 5 tuổi làm quen với các biểu tượng sơ đẳng về toán đạt hiệu quả cao từ việc áp dụng phương pháp giáo dục Lớp thực hiện chương trình 3 độ tuổi lớp ghép nên trẻ không được tiếp cận chương trình đúng với độ tuổi, trẻ tiếp thu còn chậm. Một số trẻ phát âm còn chưa chuẩn nói lắp, nói ngõng nói chưa đầy câu, chưa đủ ý, diễn đạt từ còn lí nhí trong miệng. Các em đều là con em dân tộc Bru Vân Kiều nói hai thứ tiếng nên các cháu gặp nhiều khó khăn trong việc giao tiếp. Một số phụ huynh chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ cho con em mình, nên tôi suy nghĩ và đưa ra một số biện pháp như sau: Nhận thấy kết quả chất lượng trên của trẻ chưa cao bản thân tôi luôn suy nghĩ, tìm ra những biện pháp triển khai đặc biệt là áp dụng phương pháp dạy học lấy trẻ làm trung tâm để trẻ được hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm một cách tích cực, kiến thức của trẻ được bổ sung và củng cố phong phú, giúp trẻ tham gia hoạt động hiệu quả hơn. 2. Một số giải pháp: Biện pháp 1: Tham mưu mua sắm cơ sở vật chất, trang thiết bị. Tích cực tham mưu với ban giám hiệu nhà trường mua sắm đầy đủ các loại đồ dùng đồ chơi, các trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ trong lớp. Ví dụ: Ngay từ đầu năm học, tôi đã đưa nội dung các hạng mục đồ dùng đồ chơi cần mua trong năm đặc biệt là các đồ dùng đồ chơi phục vụ cho trẻ làm quen các biểu tượng sơ đẳng về toán như các đồ dùng học tập (bút chì, tranh lôtô các loại, bộ đồ dùng học toán cho cô và trẻ, vỡ toán) Tuyên truyền với phụ huynh về tầm quan trọng, mục đích sử dụng của đồ dùng đồ chơi phục vụ hoạt động của trẻ ở lớp. Từ đó, phụ huynh sưu tầm các loại đồ dùng phế thải trong sinh hoạt hàng ngày đem tới lớp để giáo viên làm các đồ dùng cho trẻ như vỏ hộp sữa, các loại chai nhựa tái sử dụng .vừa rẻ tiền, vừa hấp dẫn trẻ. Biện pháp 2: Bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ. Bản thân luôn không ngừng học hỏi để năng cao chuyên môn nghiệp vụ là điều đặt lên hàng đầu cho mỗi giáo viên như tôi. Hiểu rõ điều đó, bản thân tôi đã tranh thủ mọi cơ hội, điều kiện có thể để tìm tòi, học hỏi, sáng tạo bằng nhiều cách khác nhau: Tham quan trường bạn, dự giờ, tìm hiểu qua sách, báo, các phương tiện thông tin đại chúng trong đó mạng internet. Luôn nắm vững đặc điểm tâm sinh lý từng độ tuổi của từng trẻ để có các phương pháp tác động phù hợp, kích thích tính tò mò, hứng thú ở trẻ. Nghiên cứu chương trình GDMN mới để nắm vững mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục trẻ. Tham gia đầy đủ các buổi sinh hoạt chuyên đề của trường, của phòng, của sở. Tham gia lớp học nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. đã có để dẫn dắt trẻ thu nhận kiến thức mới và để làm được điều đó thì giáo viên phải là chiếc cầu nối biến các hoạt động giữa trẻ và cô thành các hoạt động giữa trẻ với trẻ để trẻ tự kiểm tra lẫn nhau, bày cho nhau cách đọc, cách đếm, cách chơi. Ngoài ra giáo viên phải biết sử dụng hợp lý các biện pháp, biết giải quyết tình huống một cách mềm dẻo, biết tận dụng các thời cơ tình huống dễ dàng Biện pháp 5: Xây dựng giờ dạy trên lớp theo phương pháp lấy trẻ làm trung tâm. 5.1. Thay đổi phương pháp dạy học: Theo tôi thay đổi hương pháp dạy học cho trẻ là việc làm mấu chốt để giúp trẻ nâng cao hiệu quả việc cho trẻ làm quen các biểu tượng sơ đẳng về toán. Phương pháp dạy học tích cực áp dụng trong quá trình tổ chức cho trẻ làm quen các biểu tượng sơ đẳng về toán không có nghĩa là gạt bỏ các phương pháp giáo dục truyền thống như làm mẫu, quan sát, đàm thoại, thực hành, luyện tập mà nó kế thừa và phát huy hết những ưu điểm và khả năng có sẵn của phương pháp truyền thống, đồng thời phối hợp các phương pháp trong quá trình tổ chức các hoạt động của trẻ một cách khéo léo, hợp lý nhằm phát huy tối đa hoạt động tích cực nhận thức và sự hợp tác, chủ động, tư duy sáng tạo của trẻ. Cụ thể hơn nữa việc tổ chức các hoạt động học cho trẻ làm quen với toán thay bằng các phương pháp cũ là cô làm mẫu sau đó trẻ làm theo hay trẻ thực hiện theo yêu cầu của cô trước thì tôi lại cho trẻ làm theo ý thích trước, trẻ nêu ý tưởng, cả lớp thảo luận, cô chỉ là người khái quát, tổng hợp các ý tưởng, cách làm của trẻ. Sau đó mới trẻ thực hiện theo yêu cầu và luyện tập. Ví dụ 2: Đề tài: “Chắp ghép các hình hình học để tạo thanh hình mới”. Thứ tự các bước như sau: + Ôn nhận biết các hình thông qua trò chơi + Trẻ chắp ghép theo ý tưởng của mình + Trẻ thảo luận, đưa ra cách xếp theo nhóm + Cô tổng hợp các cách ghép mà trẻ thực hiện + Trẻ ghép theo yêu cầu + Trò chơi luyện tập theo nhóm, theo tổ Qua phương pháp này, tôi đã loại bỏ cách dạy và học một cách thụ động “cô nó, trẻ nghe, khuyến khích sự sáng tạo của trẻ một cách tố đa. 5.2 .Thay đổi hình thức dạy học: Ví dụ 2: Hoạt động xác định vị trí trên – dưới- trước – sau của bản thân: + Tổ chức sinh nhật cho bạn Xíu, trẻ chuẩn bị quà và đến mừng sinh nhật. + Thảo luận vì sao thấy bóng bay, hoa. + Giấu quà và tặng quà ở các vị trí khác nhau. + Chia thành các đội chơi thi đua nhau. Qua đó kích thích trẻ hăng say hoạt động, thích thú và tự nguyện thực hiện, các biểu tượng toán học cũng trở nên nhẹ nhàng, hấp dẫn hơn. Biện pháp 6: Tạo môi trường cho trẻ hoạt động. Đối với trẻ mầm non, lớp học chính là mái nhà thứ hai của trẻ. Cảm giác đầu tiên khi trẻ bước vào lớp đó là sự gần gũi, thân thiện giống nhà của mình. Trong ngôi nhà ấy phải có sự tươi mới, hấp dẫn của những bức tranh, bức ảnh trang trí phù hợp theo chủ đề, phù hợp với lứa tuổi của trẻ. 6.1. Hướng dẫn trẻ hoạt động ở góc toán trong lớp: Muốn trẻ chơi hiệu qủa, tích cực, sáng tạo, nghĩ ra nhiều cách chơi thì ngay từ đầu tôi phải biết cách giới thiệu cho trẻ làm quen góc chơi; quản lý tốt trẻ chơi trong góc. Biện pháp này giúp trẻ tự tin khi lựa chọn hoạt động, chủ động tìm kiếm đồ chơi khi cần, triển khai trò chơi, thu dọn và cất đồ chơi đúng nơi qui định. Việc giới thiệu cho trẻ làm quen với các góc chơi tiến hành chủ yếu vào đầu năm học, khi trẻ còn bỡ ngỡ, chưa quen với đồ dùng đồ chơi trong góc.Vì vậy tôi phải giúp trẻ biết nơi để các để đồ chơi, các góc chơi bắt đầu từ đâu, kết thúc ở đâu. Khi trẻ quen dần với các góc chơi và vị trí các đồ chơi thì đầu giờ chơi tôi giới thiệu nội dung chơi của chủ đề nhánh. Khi chơi, tôi bao quát, động viên, hướng dẫn trẻ triển khai nội dung chơi, chú ý những trẻ rụt rè nhút nhát. Có thể nhập vai cùng trẻ để gợi ý nội dung chơi khi trẻ lúng túng hay gợi ý trẻ sáng tạo nên các nội dung chơi mới dựa trên ý tưởng của trẻ. - Trong một giờ hoạt động tôi luôn tạo cơ hội tối đa cho trẻ tự khám phá hoạt động, cô chỉ nên là người gợi ý, hướng dẫn và cho trẻ tìm tòi khám phá bằng cách cô chỉ đặt ra câu hỏi gợi mở cho trẻ, trợ giúp cho trẻ không nên làm thay trẻ có như vậy trẻ mới được khám phá hoạt động, trẻ sẽ nhớ lâu hơn giúp trẻ có được kiến thức sâu rộng hơn. 6.2. Ở hoạt động mọi lúc mọi nơi. Song song với việc tổ chức hoạt động học, hoạt động ở các góc chơi tôi luôn chú ý để rèn luyện kỹ năng cho trẻ ở mọi lúc mọi nơi. Trong các ngày lễ ngày hội tôi tổ chức các hoạt động chiều, hoạt động theo ý thích cho trẻ tham gia, qua đó trẻ rèn luyện kỹ năng đếm, kỹ năng định hướng trong không gian, ý thức tổ chức kỷ luật, kỹ năng hợ tác hcia sẻ với bạn bè. Trên đây là một số biện pháp tôi áp dụng vào đề tài “Cho trẻ làm quen với các biểu tượng sơ đẳng về toán đạt hiệu quả cao từ việc áp dụng phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm” trong hoạt động cho trẻ làm quen sơ đẳng về toán ở lớp mẫu giáo nhỡ trường mầm non mà bản thân tôi đã tích lũy góp nhặt trong quá trình CSGD trẻ và đã vận dụng vào thực tiễn trong giảng dạy có hiểu quả. Mặc dù kinh nghiệm tuy còn ít nhưng đó là sự cố gắng của bản thân tôi. Đây là một công việc mà tôi thực hiện và tôi vẫn còn đang tiếp tục nghiên cứu để thực hiện tốt hơn nữa cho những năm tới. Trong quá trình áp dụng các biện pháp trên bản thân tôi rút ra được một số bài học kinh nghiệm sau: Việc tổ chức cho trẻ làm quen với toán giúp cô và trẻ giao tiếp cởi mở, thân thiện, tạo được mối quan hệ tốt đẹp giữa trẻ với trẻ và giữa trẻ với môi trường xung quanh đã tạo cơ hội cho trẻ được chia sẽ, giải bày tâm tư nguyện vọng, mong ước của trẻ với cô, với bạn. Không chỉ có vậy, việc tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với toán đã nhận được sự đồng tình ủng hộ, tham gia đóng góp từ phía phụ huynh cả vật chất lẫn tinh thần để thỏa mãn mong đợi của họ đối với sự phát triển của trẻ. Nhận thấy được tầm quan trọng qua việc tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với toán tôi đã tìm tòi, học hỏi nhằm tổ chức hoạt động một cách linh hoạt sáng tạo, cung cấp phương tiện, học liệu và những hoạt động đa dạng, những tình huống có vấn đề và ngày càng phức tạp hơn, có tác dụng kích thích tư duy, lôi cuốn trẻ tham gia tích cực vào hoạt động tự tìm tòi, giải quyết vấn đề một cách sáng tạo, trẻ học bằng chơi, chơi mà học một cách vui vẻ; qua đó trẻ trực tiếp lĩnh hội được tri thức, giúp trẻ phát triển hài hòa các lĩnh vực: Thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, thẫm mỹ, tình cảm và kỹ năng xã hội. Sau một thời gian áp dụng những biện pháp trên, cùng với sự chỉ đạo của Ban giám hiệu nhà trường, sự góp ý của các bạn đồng nghiệp trong trường qua các buổi dự giờ. Lớp tôi đã thu hoạch được những kết quả như sau: - Thường xuyên trò chuyện với trẻ, khơi gợi trẻ đặt tên cho nội dung vừa trò chuyện hoặc tóm tắt ngắn gọn những điều vừa trò chuyện. * Đối với giáo viên: Sau quá trình áp dụng bản thân tôi nhận thấy, phương pháp dạy học lấy trẻ làm trung tâm trong việc cho trẻ làm quen với các biểu tượng sơ đẳng về toán không phải là một phương pháp hoàn toàn mới mà chính là kế thừa và phát huy hết những ưu điểm và khả năng sẵn có của các phương pháp truyền thống đồng thời phối hợp các phương pháp đó trong quá trình tổ chức hoạt động của trẻ một cách hợp lý nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo tư duy của trẻ. Việc sử dụng phương pháp dạy học lấy trẻ làm trung tâm trong quá trình cho trẻ làm quen với các biểu tượng sơ đẳng với toán mang lại cho tôi nhiều lợi ích: