Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm trong việc giáo dục kỹ năng sống trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi

 A/ ĐẶT VẤN ĐỀ 1.Lý do chọn đề tài Chúng ta đều biết rằng cấp học mầm non là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, chịu trách nhiệm chăm sóc giáo dục trẻ từ 0 - 6 tuổi. Đây là giai đoạn đặt những viên gạch đầu tiên quan trọng của nhân cách con người, góp phần phát triển toàn diện nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa sau này. Nghiên cứu gần đây về sự phát triển của não trẻ cho thấy rằng khả năng giao tiếp với mọi người, khả năng tự kiểm soát, thể hiện cảm giác của mình, biết cách ứng xử phù hợp với nhu cầu, biết giải quyết những vấn đề cơ bản một cách tự lập có ảnh hưởng rất quan trọng đối với kết quả học tập của trẻ tại trường. Như vậy trẻ mẫu giáo cần hình thành được một số phẩm chất cần thiết như: Mạnh dạn, tự tin, tự lực, độc lập, sáng tạo, linh hoạt, tự giác, dễ hòa nhập, dễ chia sẻ, hình thành nếp sống văn minh, có hành vi ứng xử, giao tiếp theo quy tắc, chuẩn mực, phù hợp với lứa tuổi. Những nội dung này đều nằm trong chương trình giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là giáo dục cách sống tích cực trong xã hội hiện đại. Giáo dục cho trẻ những kỹ năng mang tính cá nhân và xã hội nhằm giúp trẻ có thể chuyển kiến thức, thái độ, cảm nhận thành những khả năng thực thụ, giúp trẻ biết xử lý hành vi của mình trong các tình huống khác nhau trong cuộc sống. Một cá nhân nếu có đầy đủ kiến thức trong cuộc sống nhưng lại chưa có kỹ năng cuộc sống và biết sử dụng linh hoạt kỹ năng này thì không đảm bảo cá nhân đó có thể đưa ra các quyết định hợp lý, giao tiếp có hiệu quả và có mối quan hệ tốt với mọi người. Kỹ năng sống chính là năng lực tâm lý xã hội để đáp ứng và đối phó những yêu cầu và thách thức trong cuộc sống hàng ngày. Chính vì vậy, việc đi sâu lồng ghép dạy kỹ năng sống cho trẻ phù hợp với từng độ tuổi từ lứa tuổi mầm non vô cùng cần thiết. Vậy làm thế nào để dạy và rèn kỹ năng sống cho trẻ đặc biệt là trẻ 4 - 5 tuổi đạt kết quả cao nhất? Bản thân tôi là một giáo viên nhiều năm được giao phụ trách lớp mẫu giáo nhỡ, tôi đã đặt nội dung " Rèn kỹ năng sống cho trẻ" là một trong những nội dung quan trọng trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ để góp phần nhỏ bé của mình vào việc hình thành nhân cách trẻ theo mục tiêu của ngành và của toàn xã hội. Từ những thực tế trên năm học 2017- 2018 tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “ Một số kinh nghiệm trong việc giáo dục kỹ năng sống trẻ mẫu giáo 4- 5 tuổi” làm đề tài cho bản sáng kiến kinh nghiệm của mình. 1/30 lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực giúp trẻ có được những nhận thức, kiến thức, hành vi, thái độ và kỹ năng thích hợp. III/ Thực trạng vấn đề 1/ Thuận lợi. - BGH nhà trường có kế hoạch thưc hiện nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ và chỉ đạo đến toàn thể cán bộ giáo viên, nhân viên, các nhóm lớp. - Ban giám hiệu nhà trường thường xuyên quan tâm và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cô và trò. - Lớp có đủ đồ dùng, đồ chơi, trang thiết bị tối thiểu theo thông tư số 02/ 2010/ TT – BGDĐT ngày 11/ 02/ 2010 của bộ Giáo dục và Đào tạo để thực hiện chương trình Giáo dục mầm non - Lớp có 2 giáo viên có trình độ trên chuẩn, nhiệt tình, yêu nghề, mến trẻ, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc. - Lớp có 39 học sinh, trẻ trong lớp có cùng độ tuổi và đều học qua lớp mẫu giáo nhỡ. - Đa số phụ huynh học sinh có nhận thức đúng đắn về việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ ở bậc học mầm non. 2/ Khó khăn. - Khả năng tiếp thu của trẻ trong lớp không đồng đều. - Một số trẻ vẫn còn nhút nhát, chưa mạnh dạn tự tin trong giao tiếp. - Một số bậc phụ huynh còn nóng vội trong việc dạy con, chiều con quá mức, chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc rèn kỹ năng sống cho trẻ, nôn nóng muốn con mình biết đọc, biết viết. Các kỹ năng như tự cởi, mặc quần áo, chải tóc, đánh răng, sử dụng nhà vệ sinh hầu hết trẻ làm chưa tốt. - Một số phụ huynh chưa hiểu hết tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ, ít quan tâm đến việc giáo dục kỹ năng sống cho con em mình. 3/ Thực trạng: - Đầu năm sau khi được BGH phân công chủ nhiệm lớp tôi đã bắt tay vào khảo sát trẻ đầu năm. BẢNG THỐNG KÊ KHẢO SÁT TRÊN TRẺ TT Tiêu chí đánh giá Số trẻ Đ CĐ 1 Kỹ năng tự tin 39 14 25 Tỷ lệ %: 100 36 64 2 Kỹ năng hợp tác 39 12 27 Tỷ lệ %: 100 31 69 3/30 chuyện hoặc các hoạt động và tư liệu mang tính chất khác lạ thường khêu gợi trí não nhiều hơn là những thứ có thể đoán trước được. + Kỹ năng giao tiếp: Giáo viên cần dạy trẻ biết thể hiện bản thân và diễn đạt ý tưởng của mình cho người khác hiểu, trẻ cần cảm nhận được vị trí, kiến thức của mình trong thế giới xung quanh nó. Đây là một kỹ năng cơ bản và khá quan trọng đối với trẻ. Nó có vị trí chính yếu khi so với tất cả các kỹ năng khác như đọc, viết, làm toán và nghiên cứu khoa học. Nếu trẻ cảm thấy thoải mái khi nói về một ý tưởng hay chính kiến nào đó, trẻ sẽ trở nên dễ dàng học và sẽ sẵn sàng tiếp nhận những suy nghĩ mới. Đây chính là yếu tố cần thiết để giúp trẻ sẳn sàng học mọi thứ. Ngoài ra, ở trường tôi còn dạy trẻ nghi thức văn hóa trong ăn uống qua đó dạy trẻ kỹ năng lao động tự phục vụ, rèn tính tự lập như: Biết tự rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, chỉ ăn uống tại bàn ăn, biết cách sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống một cách đúng đắn, ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, ngậm miệng khi nhai thức ăn, biết mời trước khi ăn, cảm ơn sau khi ăn, biết tự dọn, cất đúng chỗ bát, thìa hoặc biết giúp người lớn dọn dẹp, ngồi ngay ngắn, ăn hết suất, không làm ảnh hưởng đến người xung quanh. Để thực hiện được các nội dung đã lựa chọn, tôi thấy mình cần đổi mới phương pháp giảng dạy, phải biết phát huy năng khiếu, tiềm năng sáng tạo ở mỗi trẻ. Bên cạnh đó bản thân tôi cũng cần linh hoạt khi tổ chức các hoạt động chăm sóc giáo dục nhằm phát huy tính tích cực của trẻ, giúp trẻ hứng thú, chủ động khám phá tìm tòi, biết vận dụng vốn kiến thức, kỹ năng vào việc giải quyết các tình huống khác nhau. Tôi giúp trẻ có được mối liên hệ với các bạn trong lớp từ đó dạy trẻ cách chia sẻ, biết giúp đỡ bạn bè, biết lắng nghe và tự tin khi diễn đạt ý kiến của mình với các bạn và mọi người xung quanh. Bên cạnh đó tôi thường xuyên liên hệ, trao đổi với phụ huynh để trao đổi về tình hình của mỗi trẻ để từ đó tìm ra các biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thích hợp nhất, mang lại hiệu quả cao nhất. 2/ Biện pháp 2: Lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho trẻ cho từng sự kiện Muốn giáo dục kỹ năng sống cho trẻ được thực hiện trong tất cả các sự kiện, các hoạt động trong trường mầm non thì tôi lập kế hoạch giáo dục cho trẻ theo từng sự kiện và tùy thuộc vào từng sự kiện tôi đã lựa chọn tích hợp nội dung giáo dục kỹ năng sống cho phù hợp. Cụ thể như sau: 5/30 Tên sự Thời Nội dung Ghi kiện gian chú bé 01/12/17 - Biết và không ăn uống một số thứ có hại cho *Người sức khỏe. thân - Biết và không làm một số việc có thể gây nguy trong gia hiểm .Nhận ra và không chơi một số đồ vật có đình thể gây nguy hiểm *Đồ - Không đi theo, không nhận quà của người lạ dùng ăn khi chưa được người thân cho phép. uống - Biết giữ gìn sức khoẻ cho bản thân và cho *Ngày người thân trong gia đình, có thói quen và thực nhà giáo hiện được các thao tác rửa tay bằng xà phòng, Việt Nam đánh răng, rửa mặt. 20/11 - Biết mặc trang phục phù hợp với thời tiết. Biết *Cô giáo tự thay tất, quần áo khi bị ướt, bẩn và để vào nơi của bé quy định. - Biết và thực hiện một số quy tắc trong gia đình: biết cảm ơn, xin lỗi, cất đồ dùng, đồ chơi gọn gàng, ngăn nắp, bỏ rác đúng nơi quy định - Biết cách cư xử với các thành viên trong gia đình: lễ phép, tôn trọng, quan tâm, giúp đỡ bố mẹ những công việc vừa sức như trông em, quét nhà . *Động Từ 04/ 12/ - Yêu thích các con vật nuôi vật 17 - Biết bảo vệ, chăm sóc các con vật nuôi *Chăm đến 29/ 12/ - Quý trọng những người chăn nuôi sóc và 17 bảo vệ động vật *Quá Từ - Dạy trẻ kỹ năng giao tiếp, ứng xử lịch sự, lễ trình 01/01/18 phép; biết yêu thiên nhiên, trồng và chăm sóc phát đến cây xanh, không dẫm lên cỏ, không hái hoa, hái triển cây 26/ 01/ 18 lá, bẻ cành. từ hạt - Quý trọng người trồng cây *Một số - Hình thành một số thói quen tốt trong sinh hoạt loại rau , hằng ngày, có hành vi vệ sinh trong ăn uống như 7/30 Tên sự Thời Nội dung Ghi kiện gian chú sống sắp xảy ra. - Nhận biết được một số nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước và cách giữ gìn, bảo vệ các nguồn nước sạch. - Có ý thức tiết kiệm nước sạch, bảo về nguồn nước sạch và môi trường sống. - Nhận xét một số hành vi đúng sai của con người đối với môi trường. - Có hành vi bảo vệ môi trường trong sinh hoạt hàng ngày. - Sẵn sàng giúp đỡ khi người khác gặp khó khăn. *Cảnh Từ - Yêu quý thiên nhiên và cảnh đẹp của quê đẹp thủ 30/04/18 hương đất nước , lễ hội truyền thống của quê đô đến hương *Chú bộ 18/05/18 + Tuân theo các quy định ở nơi công cộng. đội canh + Góp phần bảo vệ, gìn giữ các di tích lịch sử, giữ vùng giữ gìn vệ sinh môi trường. trời quê - Trẻ biết yêu quý và kính trọng các chú bộ đội hương - Dạy trẻ kính yêu Bác Hồ. *Bác Hồ kính yêu Chính nhờ việc lập được kế hoạch cụ thể trong từng chủ đề mà việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ ở nhóm lớp tôi phụ trách đạt kết quả rất cao. 3/ Biện pháp 3: Giáo dục kỹ năng sống thông qua các hoạt động có chủ đích. Giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động có chủ đích có vai trò quan trọng trong việc hình thành kỹ năng sống cho trẻ .Chính vì vậy mà trong quá trình giảng dạy tôi đã lồng ghép nội dung rèn kỹ năng sống cho trẻ như kỹ năng thích tò mò, ham học hỏi, kỹ năng hợp tác vào các môn học nhằm hình thành cho trẻ những hành vi và thói quen có văn hoá, ý thức rèn luyện và bảo vệ sức khoẻ. 9/30 đều đặn. Khi tham gia các hoạt động hay trong quá trình luyện tập không được chen lấn, xô đẩy nhau, biết giúp đỡ những bạn yếu hơn mình. Trong một số đề tài như :“ Đi trên ghế băng đầu đội túi cát”; “ Ném trúng đích ngang” giúp trẻ mạnh dạn, tự tin, khéo léo khi tham gia các hoạt động. Không chỉ có vậy khi trẻ tham gia các trò chơi vận động trong giờ học thể dục như trò chơi “ Kéo co” “ Chuyền bóng” nếu trẻ tự tin mình sẽ thắng tìm mọi cách động viên khích lệ trong nhóm cố gắng có ý chí vươn lên qua đó mà kỹ năng tự tin, kỹ năng hợp tác của trẻ được rèn luyện và phát triển. Ảnh : Trẻ chơi trò chơi “Chuyền bóng” 3.4/ Giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động Làm quen văn học Xuất phát từ đặc điểm tâm lý của trẻ mầm non là rất thích nghe kể chuyện. Nội dung các câu chuyện thường để lại ấn tượng cho trẻ khó phai mờ. Tăng cường kể cho trẻ nghe các câu chuyện cổ tích qua đó dạy trẻ yêu thương bạn bè, yêu thương con người hay tạo hứng thú cho trẻ qua các câu chuyện tranh để gợi mở tính tò mò , ham học hỏi, phát triển khả năng thấu hiểu ở trẻ. Mặt khác thông qua các bài thơ, đồng dao, ca dao, câu chuyện cổ tôi đã lồng ghép dạy trẻ các kỹ năng sống đặc biệt là kỹ năng giao tiếp. Chúng ta đều biết rằng giao tiếp là nhu cầu không thể thiếu được của con người nói chung và của trẻ nói riêng. Để phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ thì giáo viên cần cung cấp và làm phong phú vốn từ cho trẻ, tập cho biết dần cách diễn đạt những suy nghĩ, ý tưởng của mình một cách rõ ràng, mạch lạc. Bên cạnh đó cần dạy trẻ những quy tắc giao tiếp căn bản phù hợp với khả năng, biết lắng nghe, biết phản hồi, sử dụng từ xưng hô phù hợp. 11/30 Bài thơ: Tắm gội Em bé ngoan Xát xà bông Chăm tắm gội Thật thơm nhé Đứng thật vững Để mẹ bé Không ngã nhào Càng thêm yêu Chính nhờ việc lựa chọn và lồng ghép nội dung rèn kỹ năng sống cho trẻ phù hợp với nội dung của từng hoạt động có chủ đích mà sau một thời gian thực hiện trẻ lớp tôi đã có một số kỹ năng như biết thưa gửi, cảm ơn, xin lỗi, lễ phép và vâng lời cô giáo; đoàn kết và biết giúp đỡ bạn bè trong lớp cũng như các em nhỏ lớp bé hơn; có một số kỹ năng tự phục vụ . 4/ Biện pháp 4: Giáo dục kỹ năng sống thông qua các hoạt động khác 4.1/ Thông qua giờ đón trả trẻ Hoạt động đón trả trẻ là khoảng thời gian tôi tận dụng để trò chuyện và cung cấp kiến thức, rèn cho trẻ một số kỹ năng sống như : - Kỹ năng giao tiếp lịch sự, lễ phép: chào hỏi, tạm biệt, trẻ đến lớp với tâm trạng vui vẻ thân thiện với cô giáo và các bạn. Ảnh : Giờ đón trẻ Hoạt động đón trả trẻ là khoảng thời gian tôi tận dụng để trò chuyện và cung cấp kiến thức, rèn cho trẻ một số kỹ năng sống như : - Kỹ năng giao tiếp lịch sự, lễ phép: chào hỏi, tạm biệt, trẻ đến lớp với tâm trạng vui vẻ thân thiện với cô giáo và các bạn. - Kỹ năng lao động tự phục vụ bản thân như tự cởi giày dép và để lên giá, tự tháo và cất ba lô vào tủ đồ dùng cá nhân. 13/30