Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát triển thể chất cho trẻ 3-4 tuổi thông qua hoạt động giáo dục vệ sinh dinh dưỡng và sức khỏe

 MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN THỂ CHẤT CHO TRẺ 3-4 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VỆ SINH DINH DƯỠNG VÀ SỨC KHỎE A. ĐẶT VẤN ĐỀ “Mùa xuân ai đi hái hoa, mà em đi nuôi dạy trẻ. Sao em muốn đàn em mau khỏe, sao em muốn đàn em mau ngoan. Hay bởi vì em quá yêu thương những đôi môi đỏ, những đôi má đào ” Chẳng hiểu sao lời bài hát đó cứ mãi vang vọng trong tôi từ lúc mới chân ướt chân ráo bước vào trường sư phạm và theo tôi cho tới tận bây giờ. Xuất phát từ tình yêu với trẻ thơ, chọn cho mình con đường trở thành một cô giáo mầm non. Bản thân tôi luôn mong sao cho trẻ lớp tôi nói riêng và toàn thể trẻ em trên thế giới này nói chung sẽ có một sức khỏe tốt nhất để học tập và vui chơi. Để mai này sau khi lớn lên, các con sẽ trở thành những con ngoan, trò giỏi, những công dân có ích của đất nước mình. Người ta vẫn hay nói rằng “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”. Thế giới ngày mai có phát triển được hay không tất cả phụ thuộc vào lớp măng non mà chúng ta đang ươm trồng, dạy dỗ hôm nay . Vậy phải làm sao cho lớp măng non đó phát triển hơn nữa ? Đó luôn là câu hỏi, là thử thách đối với toàn ngành giáo dục của chúng ta nói chung. Bản thân tôi cho rằng điều quan trọng nhất mà chúng ta cần quan tâm đối với trẻ em, đặc biệt là trẻ em mầm non đó là sự phát triển thể chất của các em. Nếu có một cơ thể khỏe mạnh, trẻ sẽ có điều kiện để phát triển toàn diện về trí tuệ và tâm hồn bởi thể chất và tâm hồn vốn có mối liên hệ mật thiết với nhau. Điều này đã được chứng minh rất nhiều qua các bộ môn khoa học về sinh lý và tâm lý của trẻ. Khoa học sinh lý và tâm lý đã chỉ rõ rằng một cơ thể khỏe mạnh là tiền đề vật chất giúp con người phát triển trí óc của mình. Như vậy, việc giáo dục thể chất giúp trẻ phát triển thể chất là một việc làm vô cùng cần thiết đối với mỗi người giáo viên chúng ta. Trong giáo dục thể chất, bên cạnh các mặt giáo dục về việc dạy trẻ các bài tập vận động, các kĩ năng kĩ xảo vận động cơ bản như đi, chạy, nhảy, bò thì việc giáo dục vệ sinh dinh dưỡng cho trẻ cũng vô cùng quan trọng. Như ta đã biết sự phát triển của trẻ phụ thuộc rất nhiều vào việc nuôi dưỡng, chăm sóc sức khỏe của người lớn. Thực hiện tốt các biện pháp nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục vệ sinh, phòng bệnh và đảm bảo an toàn cho trẻ cũng là biện pháp giúp trẻ có thể lực tốt, chuẩn bị cho cuộc sống học tập lâu dài của trẻ, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của người Việt Nam. Vậy mà trong thực tế, công tác giáo dục vệ sinh dinh dưỡng cho trẻ vẫn còn nhiều hạn chế. Việc giáo dục vệ sinh, dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe cũng như việc dạy trẻ nhận biết phòng tránh các nguy cơ không an toàn đôi khi vẫn 1 | 36 MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN THỂ CHẤT CHO TRẺ 3-4 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VỆ SINH DINH DƯỠNG VÀ SỨC KHỎE B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I.CƠ SỞ LÍ LUẬN Trong cuốn sách " Phương pháp giáo dục thể chất trẻ em" (Tác giả: Hoàng Thị Bưởi- NXB ĐH Quốc gia Hà Nội ), các nhà nghiên cứu sư phạm đã chỉ rõ: Phát triển thể chất là một quá trình hình thành, thay đổi về hình thái và chức năng sinh học của cơ thể con người dưới ảnh hưởng của điều kiện sống và môi trường giáo dục. Phát triển thể chất phụ thuộc vào cấu tạo của cơ thể và di truyền. Nhưng sự quyết định thuộc về diều kiện sống của xã hội loài người, trong đó có lao động và giáo dục thể chất. Như vậy, sự phát triển thể chất của trẻ mầm non phụ thuộc rất lớn vào hoạt động giáo dục thể chất của giáo viên mầm non chúng ta đối với trẻ. Trong hoạt động giáo dục thể chất cho trẻ mầm non thì hoạt động giáo dục vệ sinh dinh dưỡng và sức khỏe là một bộ phận quan trọng và rất cần thiết để phát triển thể chất cho trẻ. Đây là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của giáo viên lên tình cảm, lí trí của trẻ mầm non nhằm hình thành cho trẻ nhận thức, thái độ và hành động để giúp trẻ tự giác chăm lo cho vấn đề ăn uống và sức khỏe của bản thân mình. Trẻ mầm non rất nhạy cảm và mau chóng tiếp thu những điều học được và hình thành dấu ấn lâu dài. Chính vì vậy, giáo dục dinh dưỡng và sức khỏe cho trẻ mầm non sẽ giúp trẻ dần trở thành chủ nhân của ngôi nhà sức khỏe của mình, biết tự giác lựa chọn, điều chỉnh hành vi, thói quen ăn uống, vệ sinh phòng bệnh, luyện tập sức khỏe sao cho có lợi nhất cho sức khỏe của bản thân. Giáo dục dinh dưỡng và sức khỏe không những góp phần vào việc phát triển trí tuệ và thể lực cho trẻ mầm non mà còn góp phần quan trọng vào việc thực hiện các nhiệm vụ giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ và giáo dục lao động cho trẻ mầm non. Như chúng ta đã biết, các nhà khoa học đã chứng minh được sự ảnh hưởng và mối quan hệ qua lại chặt chẽ giữa dinh dưỡng, sức khỏe và sự phát triển. Trẻ được nuôi dưỡng trong điều kiện dinh dưỡng tốt sẽ có sức khỏe để có thể phát triển tốt nhất và ngược lại. Ngoài ra, việc giáo dục dinh dưỡng và sức khỏe cho trẻ ngay từ lứa tuổi mầm non, đặc biệt là trẻ ở độ tuổi 3-4 tuổi,còn tạo ra sự liên thông về giáo dục dinh dưỡng và sức khỏe cho trẻ ở các lứa tuổi, các bậc học khác nhau. Đó là cơ sở, là tiền đề để xây dựng nên những con người có đầy đủ sức khỏe, trí tuệ và năng lực để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. 3 | 36 MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN THỂ CHẤT CHO TRẺ 3-4 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VỆ SINH DINH DƯỠNG VÀ SỨC KHỎE động giáo dục vệ sinh dinh dưỡng, sức khỏe cũng như luôn sưu tầm, sáng tác các bài thơ, vè và các trò chơi giúp giáo dục vệ sinh, dinh dưỡng, sức khỏe để góp phần giúp trẻ phát triển thể chất. Trẻ lớp tôi rất hiếu động, rất ham thích, hứng thú khi học và tham gia các hoạt động tìm hiểu, phám phá, thử nghiệm và thực hành tìm hiểu về các vấn đề vệ sinh dinh dưỡng liên quan tới sức khỏe mình. Năm học 2013-2014, tôi được phân công phụ trách lớp nhà trẻ 24-36 tháng, nay là lớp MGB 3-4 tuổi tôi đang phụ trách. Chính vì vậy, tôi đã có kinh nghiệm và biết được đặc điểm, sở thích, tính cách và thói quen sinh hoạt của đa phần các cháu trong lớp. Năm học 2013-2014, tôi đã đạt giải B sáng kiến kinh nghiệm cấp Huyện với đề tài về phát triển thể chất cho trẻ nhà trẻ 24-36 tháng. Bên cạnh việc rút kinh nghiệm và phát huy những mặt tích cực trong đề tài sáng kiến năm trước về phát triển thể chất cho trẻ, sang năm học 2014-2015, tôi có điều kiện thuận lợi để tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về việc phát triển thể chất cho trẻ 3-4 tuổi thông qua hoạt động giáo dục vệ sinh dinh dưỡng và sức khỏe cho trẻ. Không chỉ vậy, đa phần phụ huynh trong lớp tôi đều rất nhiệt tình, tích cực tham gia trao đổi, trò chuyện cùng cô giáo về tình hình sức khỏe của trẻ. 3. Khó khăn Một số trẻ là lần đầu tiên tới lớp, chưa qua thời gian đi học nhà trẻ nên còn khóc, quấy cần nhiều thời gian quen trường, quen lớp. Khả năng tiếp thu của trẻ không đồng đều vì lớp còn một số cháu bé, còn chậm nói, phát âm chưa rõ, chưa thể hiện cũng như diễn đạt được điều mình muốn nói như Anh Quân, Tùng Châu Qua khảo sát đầu năm lớp có 6 cháu suy dinh dưỡng, các cháu suy dinh dưỡng thường ăn chậm, không ăn đa dạng thức ăn, chưa biết cách nhai nên giáo viên gặp khó khăn trong việc chăm sóc trẻ. Bản thân tôi là một giáo viên trẻ nên chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc chăm sóc, giáo dục vệ sinh, dinh dưỡng và sức khỏe cho trẻ. Một số cha mẹ trẻ còn chưa có thói quen cho trẻ ăn uống khoa học. Nhiều cha mẹ thường chú trọng đến việc ăn uống và phòng bệnh mà ít quan tâm đến kỹ năng sống của trẻ như các thói quen tốt và văn minh trong sinh hoạt và cách nhận biết những nơi an toàn, không an toàn, những hành động nguy hiểm. Tài liệu tham khảo về nội dung giáo dục dinh dưỡng – sức khoẻ còn ít nên khi triển khai thì việc giáo viên cung cấp các khái niệm chính xác đến với trẻ thường gặp nhiều khó khăn 5 | 36 MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN THỂ CHẤT CHO TRẺ 3-4 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VỆ SINH DINH DƯỠNG VÀ SỨC KHỎE được tìm ra những biện pháp mới nhằm giáo dục trẻ phát triển thể chất một cách tốt nhất. Với việc đánh dấu X để trả lời câu hỏi: “Xin đồng chí vui lòng cho biết đồng chí đã thực hiện giáo dục vệ sinh dinh dưỡng và sức khỏe cho trẻ bằng cách nào trong quá trình chăm sóc và giáo dục trẻ?” Mức độ Thường Ít sử dụng Không xuyên Hình thức Tiết học Dạo chơi Sinh hoạt hàng ngày Tôi đã thu được kết quả như sau: Mức độ Thường Ít sử dụng Không xuyên Hình thức Tiết học 10/30=33% 20/30=47% Dạo chơi 8/30=26% 22/30=74% Sinh hoạt hàng ngày 30/30=100% Như vậy ta có thể thấy rằng, việc giáo dục vệ sinh dinh dưỡng cho trẻ còn ít được thực hiện trong các nội dung giáo dục trên tiết học và hoạt động dạo chơi hàng ngày. Chính điều này giúp tôi thấy mình cần phải cố gắng hơn và đưa nội dung giáo dục vệ sinh dinh dưỡng và sức khỏe cho trẻ vào trong tất cả các hoạt động từ tiết học đến dạo chơi, sinh hoạt hàng ngày một cách thường xuyên hơn. Bên cạnh việc tiến hành làm khảo sát, điều tra với giáo viên và phụ huynh, tôi cũng trực tiếp thực hiện khảo sát về vấn đề dinh dưỡng sức khỏe đối với trẻ lớp tôi. Kết quả khảo sát được thể hiện ở bảng sau: Bảng khảo sát đánh giá khả năng thực hiện các thói quen tốt trong sinh hoạt, vệ sinh dinh dưỡng của trẻ tháng 9/2014 Tổng số Khă năng nhận biết một số Tập làm một số Giữ gìn sức khỏe trẻ: 41 món ăn, thực phẩm thông vệc tự phục vụ và an toàn thường và ích lợi của chúng trong sinh hoạt đối với sức khỏe Trẻ đạt 33/41= 80% 35/41=85% 33/41=80% Chưa đạt 9/41= 20% 6/41=15% 9/41=20% 7 | 36 MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN THỂ CHẤT CHO TRẺ 3-4 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VỆ SINH DINH DƯỠNG VÀ SỨC KHỎE - Dạy trẻ không đi theo người lạ, không ra khỏi khu vực lớp, trường khi chưa được phép của cô giáo. Giáo dục trẻ khi chơi với bạn, không tranh giành đồ chơi, không cắn, cấu bạn. 2. Bé và gia - Giáo dục trẻ ăn uống đủ chất để cơ thể lớn lên và đình khỏe mạnh. Dạy trẻ biết về các chất dinh dưỡng có ý nghĩa lớn đối với sự phát triển của cơ thể. - Dạy trẻ tập các thói quen tốt về vệ sinh cá nhân, tập tự phục vụ trong sinh hoạt. - Dạy trẻ biết giữ gìn và bảo vệ sức khỏe. Dạy trẻ tập thể hiện lời nói về nhu cầu ăn, ngủ, vệ sinh. - Dạy trẻ nhận biết được một số dấu hiệu khi bị ốm. - Giáo dục trẻ biết mặc trang phục phù hợp với thời tiết để đảm bảo sức khỏe. - Dạy trẻ tập nói với người lớn khi bị lạc: địa chỉ, tên bố mẹ - Dạy trẻ biết nhu cầu ăn uống trong gia đình, các bữa ăn trong ngày. - Dạy trẻ biết sử dụng đúng cách các đồ dùng để ăn, đồ dùng để uống, - Dạy trẻ an toàn khi sử dụng các đồ dùng trong gia đình, tránh xa những đồ điện hoặc đồ dùng sắc, nhọn có khả năng gây nguy hiểm như dao, kéo 3. Nghề - Giới thiệu cho trẻ một số nghề liên quan đến nghiệp cung cấp thực phẩm, bảo vệ sức khỏe. - Giáo dục trẻ ăn uống đủ chất để lớn lên có cơ thể khỏe mạnh để làm việc. - Dạy trẻ biết hợp tác với bác sĩ khi được khám bệnh. - Dạy trẻ biết tránh nơi nguy hiểm ở các khu vực sản xuất, mối nguy hiểm khi nghịch và nhặt bơm kim tiêm (vì dễ bị lây nhiễm bệnh) hoặc không động vào các đồ dùng, dụng cụ của nghề may như kim, kéo 4.Thế giới - Dạy trẻ biết các món ăn có nguồn gốc từ động động vật vật, giá trị dinh dưỡng của các món ăn đó cung cấp 9 | 36 MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN THỂ CHẤT CHO TRẺ 3-4 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VỆ SINH DINH DƯỠNG VÀ SỨC KHỎE Trải qua quãng thời gian nghiên cứu là 7 tháng, tôi nhận thấy việc lên kế hoạch cụ thể về nội dung giáo dục dinh dưỡng và sức khỏe đã làm cho tôi thực hiện giáo dục trẻ một cách chính xác và khoa học hơn. Khả năng tiếp thu của trẻ cũng tốt hơn bởi trẻ không bị chồng chéo kiến thức quá nhiều. Vì vậy, tôi cho rằng đây là một biện pháp mới và thực sự cần thiết trong công tác giáo dục vệ sinh và dinh dưỡng cho trẻ. 3. Tạo môi trường học tập, trang trí góc lớp - làm đồ dùng đồ chơi sáng tạo, tích hợp giáo dục trẻ Môi trường được ví như người giáo viên thứ 2 trong công tác tổ chức, hướng dẫn trẻ hoạt động nhằm thỏa mãn nhu cầu vui chơi và hoạt động của trẻ, thông qua đó, nhân cách trẻ được hình thành và phát triển toàn diện. Môi trường học tập có ý nghĩa rất lớn tới sự phát triển về tất cả các mặt thể chất cũng như tinh thần của trẻ. Nếu môi trường lớp học sạch sẽ, góc lớp được trang trí đẹp với các hình ảnh thân thiết ngộ nghĩnh, gần gũi với trẻ sẽ kích thích sự tìm hiểu, khám phá và ham hoạt động của trẻ. Bản thân trẻ 3-4 tuổi vốn đã rất tò mò và ham hiểu biết về thế giới xung quanh, nay lại được đặt trong môi trường học tập hấp dẫn sẽ kích thích trí tưởng tượng, óc sáng tạo cũng như khả năng tư duy của trẻ đạt hiệu quả ở mức nhất định. Từ trước tới nay, việc trang trí góc lớp tạo môi trường học tập tốt cho trẻ phát triển đã luôn được ứng dụng trong công tác giáo dục trẻ của người giáo viên mầm non chúng tôi nói chung. Tuy nhiên, tôi nhận thấy việc lồng ghép, đan cài các nội dung giáo dục tích hợp về vệ sinh, dinh dưỡng và sức khỏe ở trong các góc cho trẻ hoạt động còn chưa nhiều. Hầu như các giáo viên chỉ chú ý đến nội dung giáo dục về kiến thức theo từng chủ đề cho trẻ mà chưa chú ý đến nội dung giáo dục về vệ sinh, dinh dưỡng và sức khỏe. Vì vậy, trẻ sẽ không tập trung chú ý cũng như coi nhẹ các hình thức giáo dục vệ sinh dinh dưỡng và sức khỏe do cô giáo tổ chức. Nhận thức được điều này nên khi trang trí các góc cho trẻ hoạt động, tôi luôn cố gắng lồng ghép các nội dung giáo dục dinh dưỡng, sức khỏe (góc nấu ăn, góc văn học ), các hành vi, thói quen tốt văn minh trong việc vệ sinh và giữ gìn sức khỏe (nhà vệ sinh, nơi uống nước, lau mặt ) đến trẻ. VD: Đối với góc nấu ăn, tôi trang trí nổi lên hình ảnh của các loại rau, củ ngộ nghĩnh đang kéo nhau cùng vào bếp. Điều này thu hút được sự chú ý mạnh mẽ của trẻ bởi các loại củ quả khi được vẽ thêm mắt, mũi thì đã trở nên rất dễ thương và gần gũi. Bên cạnh các đồ chơi dụng cụ nấu ăn, tôi kết hợp trang trí, giúp trẻ chọn thực đơn, món ăn ưa thích của mình trong một ngày. Không chỉ 11 | 36