Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nhằm giúp trẻ 5-6 tuổi làm quen làn điệu Dân ca Hò khoan Lệ Thủy

 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: “MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI LÀM QUEN LÀN ĐIỆU DÂN CA - HÒ KHOAN LỆ THỦY ” Quảng Bình, tháng 12 năm 2016 1 ĐỀ TÀI: “MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI LÀM QUEN LÀN ĐIỆU DÂN CA - HÒ KHOAN LỆ THỦY ” 1. Phần mỡ đầu: 1.1. lý do chọn đề tài: “ Lệ Thủy gạo trắng nước trong Ai về Lệ Thủy thong dong con người”. Quả đúng như vậy, Lệ Thủy - Quảng Bình có con sông Kiến Gang hiền hòa thơ mọng chở nặng phù sa, bồi đắp cho những vựa lúa mênh mong bát ngát thẳng cánh cò bay. Không những thế nơi đây còn là cái nôi văn hóa sản sinh đủ loại hình văn học dân gian như: Truyền thuyết, chuyện kể, giai thoại, nhưng có lẽ nổi bật nhất vẫn là Dân ca hò khoan Lệ Thủy. “ Đói lòng ăn một trái sim Uống lưng bát nước đi tìm người thương”. Hò khoan có mặt ở mọi ngóc ngách của cuộc sống từ việc lớn đến việc nhỏ như: Chèo thuyền, giã gạo, cấy lúa, kéo lưới, hò lĩa trâu Tất tần tật việc gì cũng hò khoan được, ở đâu cũng có hò khoan. Như chúng ta đã biết, hò khoan Lệ Thủy là loại hình âm nhạc xuất hiện rất sớm, nó bắt nguồn từ tình yêu quê hương đất nước, nhắc nhỡ con người sống giữ trọn chữ hiếu, chữ trung, nghĩa nhân có sự tác động kì diệu đến tận đáy lòng, ăn sâu vào máu thịt của bao nhiêu thế hệ. Để duy trì và bảo tồn Di sản Hò khoan Lệ Thủy "Nghị quyết Đảng bộ huyện Lệ Thủy lần thứ XXI; XXII đã nhấn mạnh việc bảo tồn vốn Dân ca Hò khoan Lệ Thủy, dần dần đưa Hò khoan Lệ Thủy vào trường học". Trẻ mầm non, âm nhạc có vai trò vô cùng quan trọng. Là phương tiện giúp trẻ nhận thức thế giới xung quanh, phát triển ngôn ngữ, quan hệ tình cảm. Âm nhạc đối với trẻ là thế giới kì diệu đầy cảm xúc. Trẻ có thể tiếp nhận âm nhạc từ lúc còn nằm trong nôi. Những lời ru của bà, của mẹ, những làn điệu hò khoan gần gũi đã nuôi lớn dần tâm hồn trẻ thơ của trẻ. Tình yêu gia đình, quê hương cũng lớn lên từ tiếng hát lời ru đó. Trẻ mầm non dễ xúc cảm, ngây thơ trong sáng nên tiếp xúc với âm nhạc rất nhanh. Thế giới âm nhạc muôn màu, muôn sắc tạo điều kiện cho trẻ phát triển toàn diện: Thể chất, trí tuệ, tình cảm, đạo đức thẩm mĩ Âm nhạc quan trọng thì loại hình âm nhạc Dân ca Hò khoan đối với trẻ em quê hương Lệ Thủy- Quảng Bình càng quan trọng hơn. Hun đúc tâm hồn dân tộc, giáo dục những cái hay, cái đẹp, làm cho trẻ thêm yêu và tự hào về quê hương đất nước mình. Để phát huy và bảo tồn di sản văn hóa Hò khoan Lệ Thủy đối với lứa tuổi mầm non là giúp trẻ hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em vào lớp một; hình thành và phát triển ở trẻ những chức năng tâm sinh lí, năng lực và phẩm chất mang tính nền tảng, những kĩ năng sống cần thiết, tạo điều 3 Bản thân là một giáo viên mầm non được sinh ra và lớn lên từ lời ru Hò khoan của bà, của mẹ, được mẹ và các chị tập hát Hò Khoan, tham gia lưu diễn cùng các nghệ nhân ở Huyện và Tỉnh. Từ nhỏ, ở đâu, làm gì tôi cũng hát Hò khoan: Như đi gặt lúa, hái rau, ru em ngủ sau mỗi lần hát hò khoan tôi thấy lòng ngập tràn niềm vui và cảm xúc, chính vì lẽ đó, tôi đã sưu tầm được rất nhiều làn điệu cổ và mới, đặc biệt là những lời mới rất hay và đầy ý nghĩa giáo dục, phù hợp với lứa tuổi mầm non. Từ thực tế của bản thân, tôi tin chắc với trẻ mầm non cũng vậy, trẻ sẽ rất yêu thích, đam mê khi được tập hát hò khoan, từ đó chính trẻ là người phát huy và bảo tồn Di sản Hò khoan Lệ Thủy. Từ những cơ sở trên, bản thân nhận thấy để Di sản Hò Khoan được trường tồn mãi mãi thì cần phải tìm ra những giải pháp tốt nhất để cho trẻ làm quen với Hò Khoan Lệ Thủy. Với lý do trên tôi đã mạnh dạn áp dụng đề tài:“ Một số biện pháp nhằm giúp trẻ 5 - 6 tuổi làm quen làn điệu Dân ca Hò khoan Lệ Thủy”. Tại trường tôi đang công tác và lớp tôi đang dạy. 2. Phần nội dung 2.1. Thực trạng của nội dung cần nghiên cứu. Hiện nay yêu cầu đặt ra là phải đổi mới giáo dục, trong đó đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học.“ Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; Bồi dưỡng cho người học chính năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”. Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của trẻ có nghĩa là phải thay đổi cách dạy và cách học. Chuyển cách dạy thụ động, truyền thụ một chiều, giáo viên làm trung tâm sang cách dạy lấy trẻ làm trung tâm. Xuất phát từ mục tiêu giáo dục mầm non và tiếp tục phát huy phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” tăng cường tổ chức hoạt động làm quen làn điệu Dân ca Hò Khoan Lệ Thủy cho trẻ mầm non nhằm phát huy và bảo tồn di sản của quê hương. Nhưng thực tế trong những năm qua việc dạy trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi làm quen làn điệu Dân ca Hò khoan hầu như chưa được chú trọng nên chưa phát huy được lòng ham mê, sự tự tin, sáng tạo của trẻ, cã phÇn ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ch¨m sãc gi¸o dôc trÎ . Việc đưa Di sản văn hóa Hò Khoan vào dạy học, phát huy được lòng ham mê, sự tự tin sáng tạo của trẻ là việc làm hết sức cần thiết và quan trọng của mỗi một giáo viên mầm non nhằm hình thành và phát triển một cách toàn diện về mọi mặt cho trẻ, đồng thời nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ phù hợp với tình hình hiện nay. Trong thời gian nghiên cứu thực hiện đề tài thì bản thân còn gặp một số thuận lợi và khó khăn sau: 2.1.1. Thuận lợi: . Sau nhiều năm thực hiện phong trào “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”, nội dung đưa ca dao dân ca trong đó có Hò khoan Lệ Thủy vào trường mầm 5 * Khảo sát thực trạng. Để lựa chọn được hệ thống giải pháp có hiệu quả, ngay đầu năm học tôi tiến hành khảo sát khả năng nhận thức của trẻ, kết quả như sau: Nội dung Tỉ lệ (%) Trẻ biết tên một số làn điệu của Hò Khoan Lệ Thủy 12 Trẻ hát được một số làn điệu quen thuộc 28 Trẻ thích thú tham gia các hoạt động âm nhạc 40 Trẻ có khả năng tự sáng tạo và minh họa theo bài hát 12 Trẻ có hành vi thái độ tốt với Dân ca Hò khoan của địa phương 20 Qua kết quả trên, bản thân tôi nhận thấy chất lượng trên trẻ của lớp tôi còn quá thấp so với yêu cầu của một trường đóng trên địa bàn khá thuận lợi. Điều đó làm tôi luôn trăn trở và rút ra những nguyên nhân sau: Do hiện nay cuộc sống âm nhạc quá phong phú, hấp dẫn trẻ tiếp xúc với dòng nhạc hiện đại nhiều hơn nên rất ít quan tâm đến làn điệu Dân ca Hò khoan. Đa số trẻ trong lớp trình độ nhận thức, tiếp thu kiến thức, kỹ năng của trẻ còn hạn chế, lại không đồng đều. Giáo viên còn ít quan tâm đến việc cho trẻ nghe, hát và biểu diễn các làn điệu Dân ca Hò khoan. Chưa thực sự đua các bài hát hò khoan vào chương trình dạy hát cho trẻ. Lớp nằm ở khu vực lẽ điều kiện trang thiết bị còn nhiều hạn chế. Đa số trẻ là con nông dân, bố mẹ đi làm ăn xa nên việc giáo dục cho trẻ làm quen với làn điệu Dân ca Hò khoan ít được quan tâm chú ý. Công tác phối hợp, tuyên truyền về việc bảo tồn Di sản Dân ca hò khoan Lệ Thủy chưa cao. Với lòng yêu nghề mến trẻ, sự quyết tâm nổ lực của bản thân, tôi đã không ngừng tìm kiếm, học hỏi và sáng tạo một số biện pháp tối ưu, thu hút lôi cuốn trẻ tham gia vào các hoạt động Dân ca Hò khoan Lệ Thủy một cách tích cực và có hiệu quả. 7 Căn cứ vào đặc điểm tâm sinh lý, khả năng nhận thức và tiếp thu kiến thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Khả năng vận dụng những kinh nghiệm của trẻ trong quá trình hoạt động với Hò khoan, sự trải nghiệm, linh hoạt, sáng tạo, khám phá của trẻ. Trên cơ sở kế hoạch năm, tháng của nhà trường, tôi đã mạnh dạn đề xuất với nhà trường và tổ chuyên môn lựa chọn những làn điệu phù hợp nhận thức của trẻ để xây dựng kế hoạch năm, tháng phù hợp với nhóm lớp mình phụ trách. Được sự đồng ý phê duyệt của ban giám hiệu nhà trường, và tổ chuyên môn. Tiếp đó, truyền thụ lại những kiến thức mình đã tìm hiểu cho giáo viên cùng lớp để có kế hoạch triển khai cụ thể trong từng chủ đề, chủ điểm, kết thúc chủ đề, chủ điểm, tôi đánh giá lại những việc làm được và chưa làm được, từ đó rút kinh nghiệm cho chủ đề sau. * VD: Kế hoạch tổ chức các hoạt động làm quen di sản văn hóa: KẾ HOẠCH GIÁO DỤC TRẺ LÀM QUEN VỚI LÀN ĐIỆU DÂN CA HÒ KHOAN LỆ THỦY CHO TRẺ CHỦ ĐỀ: TRƯỜNG MẦM NON NĂM HỌC : 2016-2017 Thời Tháng / Tuần/ Mục tiêu giáo dục Nội Thời điểm gian Chủ đề Chủ đề phát triển thẩm mĩ dung thực hiện nhánh cần đạt 3 tuần Trường - Trẻ biết tên bài hát, - Dạy - Hoạt động Từ 5/9- mầm tên tác giả. hát: học 23/9/2016 non của - Hát thuộc và hát rỏ Lớp em. - Hoạt động bé lời của bài hát Hò vui chơi Khoan. ngoài trời - Phát triển ngôn ngữ - Hoạt động và tai nghe âm nhạc ở mọi lúc, cho trẻ. mọi nơi - Rèn cách hò và cách xố đúng điệu cho trẻ. - Rèn cho trẻ óc quan sát, ghi nhớ có chủ định. -Rèn sự khéo léo kiên trì nhanh nhẹn khi tham gia trò chơi. - Giáo dục trẻ biết đoàn kết, tự hào, gìn giữ phát huy làn điệu 9 được rõ hơn tầm quan trọng của giáo dục Dân ca Hò khoan Lệ Thủy, họ quan tâm hơn đến việc giáo dục Hò khoan cho con mình. Giải pháp 4: Tổ chức tốt giờ học Hò khoan Lệ Thủy tại lớp: *Chuẩn bị: Trước hết là giáo viên cần cho trẻ biết tên làn điệu, hiểu được nội dung, lời ca, nhịp điệu của bài hát. Ví dụ: Khi cho trẻ làm làn điệu “Hò mái ruổi; mái xắp” giáo viên chú ý tập cho cho trẻ các từ luyến láy như: Hô khoan ơ hờ, khoan hò bơ hụi, ơi là hố *Ổn định và gây hứng thú: Để lôi cuốn và giới thiệu bài học cho trẻ giáo viên phải sử dụng nhiều thủ thuật hấp dẫn như câu đố, xem hình ảnh, nghe qua làn điệu phù hợp với nội dung bài học để dẫn dắt trẻ vào bài. Ví dụ: Khi cho trẻ làm quen làn điệu hò mái nhì giáo viên cần cho trẻ xem hình ảnh nghệ nhân đang chèo thuyền và hát trên sông. Cho trẻ nhận xét, sau đó cô đi vào giới thiệu bài học cho trẻ làm quen. *Cô hát và dạy trẻ hát: Cô hát, thể hiện cử chỉ điệu bộ và nói cho trẻ biết nội dung bài hát. Sau đó dạy trẻ hát và bắt chước điệu bộ của cô làm cho tư duy ngôn ngữ, chú ý của trẻ phát triển. Khai thác được vốn hiểu biết của trẻ trong cuộc sống từ đó làm chính xác hóa những kiến thức còn mơ hồ trong cuộc sống vốn có của trẻ. Vì vậy giáo viên phải hát chậm rãi, rõ ràng, thể hiện tình cảm điệu bộ khi hát, tập cho trẻ hát từng câu, từng điệu hò, cách xố, khuyến khích động viên những trẻ yếu hò cùng cô cùng bạn, thi đua hò theo tổ theo nhóm bạn trai, nhóm bạn gái, trẻ tự nhận xét lẫn nhau, giáo viên động viên và khen trẻ kịp thời. Chú ý phát huy tính năng động sáng tạo cho trẻ. Ví dụ: Khi tiến hành cho trẻ hò mái nhì cô chú ý rèn cho trẻ hò một cách chậm rãi, ngân dài nhưng hết sức nhẹ nhàng êm ái Hoặc khi xố đoạn nào nên dứt khoát đoạn nào nên ngân dài. *GD: Biết trẻ yêu quý các làn điệu Hò khoan, thường xuyên hát và tập luyện cùng mọi người để lưu giữ và bảo tồn làn điệu Hò khoan của quê hương. *Tổ chức trò chơi: Sau khi dạy cho trẻ hát xong giáo viên tổ chức trò chơi nhằm cũng cố kiến thức đồng thời lôi cuốn sự hứng thú của trẻ vào hoạt động. Giáo viên chú ý lựa chọn trò chơi động tĩnh để tạo sự cân bằng hoạt động cho cô và trẻ. Trò chơi phải phù hợp nội dung bài học và vùa sức với trẻ kích thích tính tò mò, sáng tạo của trẻ. Ví dụ: Đoán tên làn điệu qua lời hát hoặc xem hình đoán tên chú ý cho trẻ thi đua theo đội, đội nào đoán nhanh, đoán đúng thì thắng cuộc. Sau mỗi lần chơi giáo viên cho trẻ kiểm tra, nhận xét lẫn nhau và đưa ra kết luận. Giáo viên chú ý động viên khen trẻ kịp thời sau mỗi lần chơi. 11 Giải pháp 8: Công tác phối hợp với phụ huynh và các đoàn thể. Để hoàn thành tốt công tác chăm sóc và giáo dục trẻ thì cần có sự phối hợp và hỗ trợ cho nhau giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Thực hiện tốt sự phối hợp đó tôi đã mạnh dạn báo cáo với Ban giám hiệu nhà trường về kế hoạch mời nghệ nhân đến kể chuyện, hát Hò khoan cho trẻ. Đề xuất với nhà trường tạo điều kiện cho đoàn thanh niên của trường phối hợp xã đoàn tổ chức các hội thi tìm hiểu về các làn điệu Hò khoan Lệ Thủy. Chia sẽ suy nghĩ với phụ huynh về tầm quan trọng của việc giáo dục, tập luyện Hò khoan Lệ Thủy cho trẻ mầm non để từ đó phụ huynh có nhận thức đúng đắn và xác định vai trò của mình trong việc chăm sóc giáo dục trẻ đặc biệt là giúp trẻ biết được tầm quan trọng của Hò khoan Lệ Thủy. Lên kế hoạch hoạt động tuần, ngày rồi trao đổi trực tiếp với phụ huynh trong giờ đón trẻ, trả trẻ để phụ huynh biết được trẻ sẽ học hát làn điệu gì, hát như thế nào? Qua đó xây dựng mối quan hệ gắn bó giữa giáo viên phụ huynh và các thành viên trong gia đình trẻ để cùng tạo ra các hoạt động cho trẻ trải nghiệm. Cô giáo tuyên truyền, vận động phụ huynh đóng góp nhiều nguyên vật liệu sẳn có ở địa phương để có nhiều sản phẩm phục vụ cho hoạt động. Nhắc phụ huynh thường xuyên đưa đón trẻ để biết được thông tin, hằng ngày theo dõi bảng tuyên truyền, kế hoạch tuần, ngày của cô, từ đó phụ huynh biết giúp đỡ tập luyện thêm cho trẻ ở nhà và báo cáo kết quả trẻ đã làm được. Huy động phụ huynh tham gia đóng góp theo lòng hảo tâm về cơ sở vật chất: tham gia đóng góp công, nguyên vật liệu địa phương, các làn điệu, lời ca mới, tranh ảnh, tài liệu để tạo môi trường cho trẻ hoạt động. Sau mỗi lần cho trẻ thực hành, tôi thông báo kết quả kịp thời với phụ huynh để phụ huynh bồi dưỡng thêm cho cháu bằng nhiều cách như mỡ băng đĩa hát hò khoan cho trẻ nghe, trực tiếp tập cho trẻ, đặc biệt là những cháu còn rụt rè, còn hạn chế về cách biểu diễn, phát âm lời ca chưa chuẩn, cách hò cách xố Dần dần làm cho trẻ có hứng thú trẻ hát được và hát hay hơn, mạnh dạn hơn. 3. Phần kết luận: 3.1. Ý nghĩa của đề tài: Việc giúp trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Làm quen với làn điệu Dân ca Hò khoan Lệ Thủy, nhằm nâng cao hiệu quả chất lượng học tập của trẻ. Giúp trẻ nâng cao nhận thức, hăng hái tham gia vào các hoạt động một cách tích cực và sáng tạo, thõa mãn nhu cầu tâm sinh lí của trẻ, góp phần bảo tồn Di sản văn hóa phi vật thể của địa phương. Góp phần thực hiện tốt phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” mà mỗi một giáo viên cần xác định và hiểu rỏ. Là một giáo viên phải thực sự đam mê, tâm huyết với việc dạy học của mình, thường xuyên tìm hiểu tập luyện thêm các làn điệu Hò khoan để từ đó có hứng thú, quan tâm tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho trẻ học tập, phải quan tâm 13