Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ mẫu giáo 4 tuổi hứng thú với trò chơi dân gian trong trường mầm non - Trường Mẫu giáo Kim Long

 BÁO CÁO KẾT QUẢ 
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 1. Lời giới thiệu
 Không rõ từ bao giờ trò chơi dân gian, các làn điệu dân ca, hò, vè được 
sinh ra và gắn liền với đời sống lao động và sinh hoạt của người dân Việt Nam. 
Đó không đơn giản chỉ giúp con người có được phút giây thư giãn, giải trí sau 
những giờ lao động vất vả mà còn góp phần thắt chặt tình đoàn kết, gắn bó giữa 
con người với con người.
 Nhắc tới trò chơi dân gian, các làn điệu dân ca, hò, vè có lẽ trẻ em là đối 
tượng được nói tới nhiều nhất, bởi đối với các cháu cuộc sống không thể thiếu 
những trò chơi, những làn điệu dân ca, hò, vè. Những trò chơi dân gian không 
chỉ giúp trẻ phát triển khả năng sáng tạo, tư duy, sự khéo léo, rèn luyện sức khoẻ 
mà còn là bài học giúp trẻ hiểu và thêm yêu nền văn hoá dân tộc cũng như bồi 
đắp thêm tình yêu gia đình, quê hương, đất nước. Những làn điệu dân ca, hò, vè 
với những giai điệu mượt mà, êm dịu, những lối gieo vần nhắc nhịp đã nuôi 
dưỡng tâm hồn trẻ như thổi vào trẻ những tình cảm yêu thương hình thành 
những tâm hồn trong sáng. 
 Trên thế giới, không có một dân tộc nào lại không có trò chơi riêng cho 
con em mình. Từ xa xưa trẻ em Việt Nam đã có nhu cầu chơi, chúng nghĩ ra các 
trò chơi, truyền cho nhau cách chơi từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nhờ đó mà 
trò chơi dân gian được lưu truyền đến ngày nay. Trò chơi dân gian đã được sử 
dụng nhiều trong các hoạt động vui chơi của trẻ ở trường mầm non, đặc biệt là 
hoạt động học có chủ đích của giáo viên cho trẻ ở trường mầm non. Các trò chơi 
dân gian không chỉ nhiều về số lượng mà còn phong phú về thể loại. Việc kết 
hợp trò chơi dân gian trong các hoạt động học có chủ đích tại trường mầm non 
mang ý nghĩa to lớn trong việc: rèn luyện thể lực, sự khéo léo, nhịp nhàng, rèn 
luyện trí tuệ, sự nhanh trí, óc phán đoán, gợi xúc cảm thẩm mỹ, khả năng hoạt 
động nhóm, tập thể, sự gắn kết của tình bạn và đặc biệt nó góp phần xây dựng 
nhân cách mang đậm văn hóa dân tộc Việt Nam cho trẻ ngay từ khi trẻ còn nhỏ. 
 Nhắc đến tuổi thơ ai cũng gắn liền với con trâu, cánh đồng và cánh diều 
thả gió với những trò chơi dân gian đầy lý thú. Thế nhưng, ngày nay, các em ở 
một xã hội công nghiệp, chỉ quen với máy móc và không có khoảng thời gian 
chơi cũng là một thiệt thòi. Thiệt thòi hơn khi các em không được làm quen và 
chơi những trò chơi dân gian của thiếu nhi ngày trước đang ngày càng bị mai 
một và quên lãng, không chỉ có ở các thành phố mà còn ở cả các vùng quê với 
tốc độ phát triển của công nghệ thông tin cùng những trò chơi hiện đại, liệu trẻ 
em hôm nay và thế giới ngày mai còn nhớ đến những trò chơi cổ truyền dân gian 
 1 sống mãi theo thời gian với dân tộc mà ngày nay người ta gọi là trò chơi dân
gian.
 Trò chơi dân gian Việt Nam thường bắt nguồn từ những bài đồng dao, 
một thể loại văn vần độc đáo của dân tộc. Đấy là những bài ca có nhịp điệu đơn 
giản, gieo vần một cách thoải mãi, có thể ngắn dài bất kỳ hoặc lặp đi lặp lại 
không dứt. Đồng dao được cấu trúc theo một lôgic riêng, đôi khi không có nghĩa 
gì cả, nhưng bằng tư duy liên tưởng, trẻ em vẫn có thể nhập vào câu hát để dẫn 
đến những kết cục bất ngờ: Cái ngược đời, cái phi lý, lại có thể chấp nhận vì đấy 
là các bài hát của trẻ em. Trò chơi dân gian có nhiều thể loại phù hợp với các sở 
thích, cá tính khác nhau của nhiều đối tượng người chơi như sôi nổi, điềm đạm 
hay trầm tĩnh. Mỗi trò chơi lại có một quy luật riêng, mang những sắc thái khác 
nhau khiến trẻ em chơi suốt ngày mà không thấy chán.
 Trò chơi dân gian không chỉ mang tính học tập mà còn mang tính vận 
động. Với những trò chơi dân gian chứa đựng nhiệm vụ học tập, trong khi chơi 
nhiệm vụ nhận thức được thực hiện dưới hình thức chơi vui vẻ, thoải mái. Điều 
đó giúp trẻ nỗ lực tìm kiếm cách giải quyết nhiệm vụ đặt ra trong trò chơi. Trẻ 
tiếp nhận nhiệm vụ trí tuệ như một nhiệm vụ chơi, chính điều đó góp phần phát 
triển trí tuệ cho trẻ.
 Trẻ mẫu giáo 4 tuổi ham học hỏi, thích tìm tòi, khám phá và tìm hiểu về 
thế giới xung quanh. Chúng thực sự là những chủ thể với những năng lực riêng, 
có khả năng tư duy, sáng tạo và giao tiếp với mọi người. Chúng có kỹ năng 
nghe, hiểu lời nói của người khác và nói cho người khác hiểu. Trẻ 4 tuổi chủ 
động, độc lập, có sáng kiến, biết tự tìm kiếm các phương thức giải quyết các 
nhiệm vụ đặt ra, tự kiểm tra  kết quả trong hoạt động học và chơi. Trẻ 4 tuổi 
tập trung chú ý và nỗ lực, cố gắng giải quyết và hoàn nhiệm vụ đặt ra trong hoạt 
động của chúng.
 Nhiệm vụ của trò chơi dân gian ở trẻ 4 tuổi rất đa dạng, để giải quyết 
được nhiệm vụ của trò chơi đòi hỏi trẻ phải dựa vào vốn kinh nghiệm về các sự 
vật, hiện tượng trong cuộc sống, trẻ phải biết phân tích, biết tổng hợp, biết liên 
hệ các sự vật hiện tượng để thực hiện trò chơi của mình. Các hành động chơi của 
trẻ mẫu giáo 4 tuổi đòi hỏi phải có tính liên tục và tuần tự. Nhiều trò chơi đòi hỏi 
phải suy nghĩ kỹ trước khi thực hiện động tác chơi như chơi “ Ô ăn quan”, “Cờ 
đi đường”  đây là cơ sở để phát triển tư duy logic cho trẻ.
 Mối quan hệ cô giáo và trẻ 4 tuổi trong trò chơi dân gian ngày càng gần 
gũi. Cô giáo vừa như người bạn cùng chơi với trẻ vừa như người hướng dẫn trẻ 
chơi, chính nhờ sự giúp đỡ của cô giáo mà trẻ có tự lựa chọn nguyên vật liệu để 
làm Đồ dùng tự làm của giáo viên mầm non, tự chọn trò chơi và có thể tự tổ
 3 với các hoạt động.
 - Khả năng chú ý có chủ định của trẻ còn hạn chế. Trẻ dễ dàng nhập cuộc 
chơi nhưng cũng nhanh chóng tự rút ra khỏi trò chơi nếu nó không còn hứng 
thú.
 - Vẫn còn một số trẻ rụt rè nhút nhát không chịu tham gia vào cuộc chơi 
đòi hỏi tính tập thể cao.
 Qua nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng tôi đã tiến hành khảo sát đầu năm và 
thu được kết quả sau:
 Nội dung Tỉ lệ trẻ đạt
Trẻ yêu thích, hứng thú tham gia trò chơi dân gian 12/29 =41%
Hiểu biết về trò chơi dân gian 7/29 = 24%
Trẻ tự tổ chức trò chơi dân gian với bạn 6/29 = 25%
Phát triển thể lực 12/29 = 41%
Tinh thần đoàn kết, ý thức tập thể 10/29= 34%
 Qua kết quả khảo sát đầu năm tôi thấy kết quả đạt được của trẻ còn rất 
thấp. Trước thực trạng đó tôi nhận thấy việc tìm ra những biện pháp cho trẻ mẫu 
giáo 3 tuổi hứng thú với trò chơi dân gian là công việc rất cần thiết và cấp bách. 
 7.2. Các biện pháp
 Trong quá trình áp dụng đề tài và trong triển khai thực hiện tổ chức trò 
chơi dân gian cho trẻ tại trường lớp, tôi đã gặp được những thành công nhưng 
thất bại không ít. Có những biện pháp tôi đưa ra áp dụng đã đem lại hiệu quả cao 
song cũng có biện pháp không đem lại kết quả như mong đợi. Trên cơ sở nghiên 
cứu thực hiện và thông qua áp dụng thực tiễn tôi đã rút ra được những biện pháp 
hữu hiệu khi thực hiện tổ chức trò chơi dân gian cho trẻ lớp mình như sau:
 7.2.1. Biện pháp 1: Lựa chọn trò chơi dân gian phù hợp với lứa tuổi và 
khả năng nhận thức của trẻ.
 Trò chơi dân gian rất phong phú và đa dạng, không hẳn trò chơi nào cũng 
phù hợp với trẻ nhỏ. Vì thế, khi lựa chọn trò chơi dân gian giáo viên phải có sự 
cân nhắc và lựa chọn những trò chơi đơn giản, dễ hiểu và dễ nhớ đối với trẻ. 
Bên cạnh đó, trong trường mầm non lại có sự phân chia trẻ theo nhiều độ tuổi. 
Mỗi độ tuổi lại có mức độ nhận thức và khả năng chú ý có chủ định khác nhau, 
các trò chơi cũng cần phải được lựa chọn cho phù hợp với từng độ tuổi. Chính vì 
thế, ngay từ đầu năm học giáo viên bám sát kế hoạch giáo dục năm học, trên cơ 
 5 mang đến sự vui tươi và nhí nhảnh nhộn nhịp ở trẻ. Mặc dù, không phải bài 
đồng dao nào cũng mang lại ý nghĩa cho trẻ, song bài nào cũng phù hợp với tư
duy trẻ thơ và hồn nhiên của trẻ. 
 VD như: Trò chơi “ Chi chi chành chành” trẻ hát: 
 Chi chi chành chành
 Cái đanh thổi lửa 
 Con ngựa đứt cương
 Ba vương ngũ đế. 
 Câu hát chẳng có ý nghĩa rõ ràng thế nhưng khi thiếu đi câu hát thì trò 
chơi không thể diễn ra được.
 Trò chơi chỉ có thể được tổ chức khi trẻ đã thuộc lời đồng dao. Chính vì 
vậy, tôi thường cho trẻ làm quen với lời đồng dao của các trò chơi dân gian 
trước khi hướng dẫn trẻ chơi vào các thời điểm trong ngày của trẻ như: hoạt 
động chiều, hoạt động ngoài trời, trò chuyện sáng. Khi trẻ đã thuộc lời đồng dao, 
tôi tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi tương ứng với lời đồng dao đó. Vì thế, trẻ 
chơi rất hứng thú và tích cực tham gia vào trò chơi.
 * Chuẩn bị địa điểm:
 Đồ dùng và lời đồng dao đã thuộc rồi nhưng nếu thiếu đi một địa điểm để
tổ chức trò chơi thì trò chơi cũng không thể diễn ra. Với loại hình trò chơi dân 
gian mang tính tập thể cao, thì số lượng trẻ chơi đông nên đòi hỏi địa diểm phải 
có diện tích rộng, như: “Kéo co, cướp cờ, mèo đuổi chuột”
 (Trẻ tích cực tham gia hoạt động)
 7 căn cứ vào đặc điểm tâm sinh lý của trẻ để lựa chọn trò chơi thích hợp, để có thể 
luân phiên nhau, giúp trẻ chuyển hướng chú ý và hứng thú một cách hợp lý.
 e) Nguyên tắc 5: Bảo đảm tổ chức trò chơi với tinh thần thi đua.
 Trong khi tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi có tính chất đồng đội, tôi luôn
quan tâm đến yếu tố thi đua có chuẩn và thang đánh giá thành tích của cá nhân 
cũng như thành tích chung của đồng đội.
 Nhờ vậy, luôn kích thích được tính tích cực phấn đấu của trẻ vì thành tích 
bản thân, vì thành tích đồng đội mà mình là thành viên. Qua đó, vun đắp cho trẻ 
ý thức đồng đội, tình bạn thân ái.
 Trong quá trình tổ chức trò chơi cho học sinh tôi luôn tiến hành theo quy 
trình sau:
 * Chuẩn bị tổ chức trò chơi:
 - Thiết kế giáo án:
 + Tên trò chơi.
 + Mục đích giáo dục của trò chơi: Qua trò chơi cần đạt những yêu cầu 
giáo dục gì về kiến thức, thái độ và hành vi.
 + Các phương tiện phục vụ cho việc tổ chức trò chơi (tùy thuộc vào trò 
chơi) nêu lên những phương tiện vật chất.
 + Các giải thưởng (nếu có).
 + Nội dung trò chơi, các hoạt động cụ thể với cách tiến hành cụ thể.
 + Chuẩn và thang đánh giá, nếu cần. Ví dụ đối với trò chơi chuẩn đánh 
giá là phần hát đúng bài đồng dao, rõ ràng mạch lạc và thang đánh giá từ 1 điểm 
đến 10 điểm (Mục đích để đánh giá thứ hạng của các đội)
 - Chuẩn bị đầy đủ và có chất lượng các phương tiện dạy học.
 * Tổ chức trò chơi:
 - Nêu tên trò chơi và giải thích ngắn gọn ý nghĩa của trò chơi.
 - Nêu yêu cầu của trò chơi.
 - Phổ biến luật chơi.
 - Nêu rõ cách chơi, hiệu lệnh, phân việc, cách thức làm việc.
 - Công bố trọng tài (có thể là giáo viên cùng với trẻ trong lớp).
 - Tiến hành trò chơi: Hô hiệu lệnh dứt khoát cho các nhóm đồng loạt tiến 
hành. Trọng tài chú ý quan sát, điều chỉnh, giúp đỡ các thành viên về cách chơi, 
kịp thời uốn nắn những lệch lạc.
 * Kết thúc trò chơi:
 Trọng tài (GV) tập hợp trẻ để nhận xét, đánh giá chung (cá nhân và nhóm
hoặc tổ), cho trẻ tham gia đánh giá.
 - Làm một số động tác thư giãn (nếu chơi trò vận động).
 9 + VD: Trò chơi “Chi chi chành chành” lại buộc trẻ phải phải nhanh tay và 
nhanh miệng để rút tay ra khi câu đồng dao cuối cùng được đọc lên, nếu không 
nhanh ngón tay sẽ bị giữ lại, và như thế sẽ bị thua cuộc.
 (Trò chơi: Chi chi chành chành)
 + VD: Với trò chơi “ Rồng rắn lên mây”, khi trẻ hát xong câu cuối: “ Xin 
khúc đuôi, Tha hồ thày đuổi”, lập tức trẻ làm “ đuôi”(đứng sau cùng) phải chạy 
thật nhanh, nếu không sẽ bị “ thầy” tóm lấy, sau đó có thể bị thay người khác 
hoặc lại phải làm“ thầy” để đi đuổi những trẻ khác.
 (Trò chơi: Rồng rắn lên mây)
 - Đối với lĩnh vực phát triển nhận thức, ngôn ngữ, KPKH, toán, văn học: 
nên chọn những trò chơi nhằm phát triển nhận thức, ngôn ngữ; cung cấp những 
 11