Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi học tốt môn làm quen chữ cái tại lớp Lá 2 Trường Mầm non Hoa Phượng

 I. Phần mở đầu 1. Lý do chọn đề tài Trẻ em là niềm hạnh phúc của mỗi gia đình và toàn xã hội. Việc bảo vệ, chăm sóc và giáo dục có ý nghĩa hết sức quan trọng đến sự hình thành phát triển nhân cách ở mỗi trẻ. Thông qua các hoạt động học tập, vui chơi ở trường mà khả năng nhận thức của mỗi trẻ cũng được nâng lên, trong đó, hoạt động làm quen chữ cái rất cần thiết đối với trẻ mầm non, vì nó là phương tiện góp phần trong việc giáo dục đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ, đặc biệt giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Ngoài ra, môn Làm quen chữ cái là tiền đề vững chắc giúp trẻ bước vào trường Tiểu học với một tâm thế tự tin, vững chắc. Làm quen với chữ cái là môn học mở đầu cho bước ngoặc của quá trình giao tiếp, đồng thời nó là thước đo đánh giá kết quả học tập và giảng dạy các môn học khác trong chương trình chăm sóc giáo dục trẻ mầm non. Đối với trẻ mầm non hoạt động vui chơi đóng vai trò chủ đạo, trẻ bằng chơi, chơi mà học, nhưng bước vào trường phổ thông trẻ cần phải có tính kỉ luật trong học tập, để làm được điều đó trẻ phải nhận biết và phát âm đúng – chuẩn 29 chữ cái cơ bản. Ngôn ngữ chính là phương tiện quan trọng để phát triển trí tuệ giúp cho việc tiếp thu kiến thức học tập tốt ở các cấp học sau này. Hình thành và phát triển các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết là rất quan trọng. Đó là nền tảng để hiểu về thế giới chữ viết và tiếp nhận nhiều tri thức mới. Thông qua các hoạt động sinh hoạt, học tập, lao động, qua các buổi tham quan, dạo chơi cần kích thích trẻ sử dụng tiếng Việt một cách thành thạo, mở rộng vốn từ về thế giới xung quanh, tập cho trẻ biết cách diễn đạt những gì muốn nói một cách rõ ràng, không nói ngọng, không nói lắp, Trong chương trình giáo dục Mầm non dạy trẻ làm quen chữ cái là nội dung không thể thiếu cho trẻ mầm non. Bởi vì, nó được lồng ghép trong nhiều môn : Thơ, chuyện, làm quen chữ cái, trò chơi chữ cái như vậy làm quen với chữ cái là một môn học mang tính tổng thể và sáng tạo rất lớn và cần thiết trong công tác Giáo dục Mầm non. Trên thực tế, hiệu quả đạt được ở các tiết làm quen chữ cái còn thấp, do trẻ chưa hứng thú, chưa nhớ chữ cái, còn nhầm lẫn giữa các chữ, viết còn bị ngược, một số giáo viên chưa nắm bắt được trọng tâm của tiết dạy theo chương trình Mầm non mới, khả năng tổ chức các hoạt động còn hạn chế. Nhiều giáo viên trong trường nghiên cứu vấn đề này và khi áp dụng đã có sự thay đổi về nội dung và phương pháp nhưng hiệu quả vẫn chưa được như mong muốn. Chính vì tất cả lý do này nên tôi chọn đề tài “Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi học tốt môn làm quen chữ cái tại lớp Lá 2 Trường Mầm non Hoa Phượng” 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài a) Mục tiêu Sử dụng một số biện pháp sư phạm giúp trẻ nhận biết 29 chữ cái, luyện cách 1 Trong Modul MN 3 có viết :“Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất ở trường mầm non. Hoạt động này không những nhằm giúp trẻ hình thành và phát triển các năng lực ngôn ngữ như nghe, nói, đọc, viết mà còn giúp trẻ phát triển tư duy, tình cảm. Đó là chiếc cầu nối giúp trẻ bước vào thế giới lung linh, huyền ảo, rực rỡ màu sắc của xã hội loài người. Vì vậy trẻ nói năng mạch lạc được chuẩn bị sẵn sàng để vào lớp 1, là yêu cầu trọng tâm của phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non”. Chính vì vậy, hoạt động làm quen chữ cái được coi là phương tiện giáo dục, hình thành nhân cách cho trẻ. Thông qua đọc thơ, kế chuyện, tranh ảnh có gắn các chữ cái, các trò chơi động tĩnh với làm quen chữ cái để từ đó giúp trẻ mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp. Có thể nói hoạt động làm quen chữ cái là nền tảng đưa trẻ đến hoạt động giao tiếp trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ. Với hoạt động làm quen chữ cái không phải là vấn đề mới, nó là công việc thường xuyên của mỗi giáo viên đứng lớp. Ta thấy đây là hoạt động khó, rất phức tạp, đa dạng. Trong quá trình hình thành, rèn luyện, củng cố các kỹ năng cho trẻ không thể tránh khỏi những khó khăn, sai lầm. Vì thế người giáo viên đóng vai trò quan trọng - là cầu nối trẻ với những kiến thức mới của bài học, giúp trẻ học tốt, nắm vững kiến thức và biết cách thực hiện yêu cầu của bài học, của hoạt động. Qua đó tạo được một không khí hoạt động mà ở đó mọi trẻ đều hăng hái, hứng thú tham gia. 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu Trường Mầm non Hoa Phượng đóng trên địa bàn vùng ven của thị trấn Buôn Trấp, trường có 03 điểm lẻ, trong đó có 01 điểm đóng ở buôn Ê Căm nên một nửa trẻ ở điểm lẻ này là người dân tộc thiểu số. Hầu hết trẻ chưa qua lớp 3 tuổi, 4 tuổi nên chưa mạnh dạn, tự tin trong các môn học khác nói chung cũng như môn Làm quen chữ cái nói riêng; luôn được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Krông Ana và Lãnh đạo nhà trường đã tạo điều kiện cho giáo viên học tập các chuyên đề, tham gia tập huấn, dự giờ, thăm lớp để tích lũy chuyên môn, góp ý, đúc rút kinh nghiệm. Giáo viên trẻ có trình độ chuyên môn trên chuẩn, đều là giáo viên dạy giỏi cấp trường trở lên, luôn yêu nghề, mến trẻ, nhiệt tình, năng động, sáng tạo nhằm lối cuốn trẻ vào tiết học, đồng thời giáo viên biết làm một số đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho hoạt động làm quen chữ cái. Học sinh được chia theo độ tuổi và thực hiện đúng chương trình mầm non mới theo Quy định của Vụ Giáo dục Mầm non nên việc nhận thức của trẻ trong lớp tương đối đồng đều. Một số trẻ đã có kĩ năng nhận biết, phát âm chữ cái chuẩn và tham gia các trò chơi theo từng chủ đề, chủ đề nhánh khác nhau. Nhận thức của một số cha mẹ học sinh đã quan tâm đến việc học làm quen chữ cái cho trẻ ngay từ khi các cháu được đến trường. Bên cạnh đó nguyên nhân chủ quan do cơ sở vật chất của nhà trường chưa đầy đủ để phục vụ cho hoạt động dạy học môn Làm quen chữ cái; đồ dùng chưa phong phú nên chưa lôi cuốn được trẻ tham gia một cách tích cực nhất. Lớp nằm ở 3 3. Nội dung và hình thức của giải pháp. a) Mục tiêu của giải pháp Để thực hiện tốt các giải pháp, biện pháp, giáo viên cần có sự cố gắng và nỗ lực trong chuyên môn. Luôn dành thời gian cho trẻ và khuyến khích trẻ hoạt động tốt hơn. Hình thành cho trẻ các kỹ năng, thói quen nghe, nói, đọc, viết, đàm thoại qua môn Làm quen chữ cái giúp trẻ biết giao tiếp, diễn tả, cảm nhận được cái đẹp trong cuộc sống, tình yêu quê hương đất nước, tình cảm giữa con người với con người, con người với mọi cảnh vật xung quanh trẻ. b) Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp Làm quen với chữ cái theo chương trình mầm non mới là nâng cao chất lượng giáo dục nhằm giúp trẻ luôn sáng tạo trong cách nghĩ, cách thể hiện qua minh hoạ theo từng đề tài của từng chủ đề, chủ đề nhánh, đề tài khác nhau. Khơi gợi ở trẻ tính tò mò, ham học hỏi, chủ động tích cực và khả năng tư duy trong khi hoạt động. Là một giáo viên cần phải có trình độ chuyên môn để nắm bắt, cập nhật kịp thời chương trình mầm non mới, tìm ra phương pháp và hình thức tổ chức dạy học nhằm giúp đồng nghiệp lĩnh hội kiến thức từ cảm nhận thơ, chuyện đến làm quen các chữ cái cho trẻ một cách dễ hiểu. Từ những thực trạng trên bản thân đã đưa ra một số biện pháp sau : Biện pháp 1: Tạo môi trường hoạt động thuận lợi để rèn luyện cho trẻ. Môi trường hoạt động làm quen chữ cái trong trường, lớp mầm non rất quan trọng đòi hỏi giáo viên mầm non cần phải tạo môi trường giúp trẻ hứng thú trong hoạt động làm quen chữ cái. Một trong những hoạt động tạo hứng thú cho trẻ đó là tạo môi trường trong và ngoài lớp học cho trẻ học tập và hoạt động. Khi tạo môi trường phải đảm bảo tính thẩm mỹ phù hợp chủ đề, đề tài, trò chơi, đồ dùng đa dạng về chủng loại, môi trường phải thường xuyên thay đổi nội dung và hình thức tổ chức giúp trẻ không bị nhàm chán. Ví dụ trong lớp học : Với chủ đề thực vật giáo viên cắt một cây to có nhiều loại quả, sau đó cho trẻ cắt các chữ cái l, m, n dán chữ cái dưới các quả theo sự hướng dẫn của cô giáo như lá thì trẻ dán chữ l, quả mận thì trẻ dán chữ m, quả na thì trẻ dán chữ n, Bên ngoài trang trí nét chữ, đặc điểm của chữ cái như vậy để trẻ quan sát, học mọi lúc mọi nơi qua đó kích thích tính tò mò, lòng say mê học làm quen chữ cái. Ví dụ ngoài lớp học : Giáo viên dành một mảng tường dùng treo những chữ cái trong tuần trẻ học để mỗi ngày khi đến lớp trẻ được quan sát và nhớ lâu. Đồng thời, trên sân trường nơi mỗi cây đều có bảng chữ tên của cây đó, khi đi dạo giáo viên giới thiệu cho trẻ chữ cái và cho trẻ đọc, nhận ra những chữ cái viết thường, in 5 từ Hộp màu cô giáo ra bài tập về nhà vào đâu ? Quyển vở cũng như ở phần trên giáo viên cho trẻ chơi trò chơi tạo dáng chữ cái. Bạn nào có thể tạo dáng chữ o trên cơ thể ? Trẻ tạo như cong hai ngón tay lại, cháu thì há miệng ra, cháu thì dùng hai cánh tay, Trên cơ thể bộ phận nào giống chư o ( Mắt, miệng, đầu ) Cho trẻ tạo dáng chữ ô. Cho trẻ nắm tay nhau thành vòng tròn lớn, hai trẻ làm dấu. Với chữ ơ cô cũng thực hiện như thế. Theo chương trình mầm non mới thì việc sử dụng công nghệ thông tin các phần mềm powerpoint, phần mềm kissmarsk, phần mềm tương tác giúp cho trẻ hứng thú, kích thích tính tò mò, chủ động, tập trung chú ý nhiều hơn vào tiết học làm quen chữ cái. Ví dụ : Với chủ đề Thế giới động vật, có nhóm chữ cái i, t, c thay vì gắn tranh có chứa từ : vịt bơi lội thì giáo viên tìm hình ảnh động trên mạng. Sau đó cho trẻ gọi tên con vật rồi gắn thẻ có chứa chữ cái và cho trẻ kích chuột để tìm chữ cái đã học. Hình ảnh “động” trẻ được quan sát trên máy sẽ làm trẻ thích thú và trẻ tập trung, tiếp theo cô khéo léo đặt những câu hỏi và đưa trẻ vào bài một cách say mê, hứng thú. Hoặc cho trẻ được lên kích chuột vào các chữ cái đã học, hoặc cho trẻ lên kích chuột vào các chữ cái giống nhau, Trong khi dạy muốn trẻ ghi nhớ các chữ cái được lâu hơn giáo viên cần liên hệ thực tế hỏi trẻ chữ cái đó giống cái gì, hay con gì, đồ vật gì ? Để phát huy tính tích cực, sáng tạo của trẻ ,Ví dụ chữ o giống quả trứng, quả cam, chữ y giống cái nạng, chữ h giống cái ghế Kết quả từ việc thay đổi nội dung, phương pháp và sử dụng phần mềm trên giáo án điện tử trẻ hứng thú hơn vào tiết học, giáo viên lên lớp tự tin hơn, gần gũi trẻ hơn và tiết học nhẹ nhàng hơn. Biện pháp 3 : Sử dụng một số trò chơi làm quen chữ cái Trẻ ở lứa tuổi mầm non chủ yếu học bằng chơi, chơi mà học. Bởi lẽ đó trò chơi làm quen chữ cái là phương tiện đem đến cho trẻ giờ học sinh động, nhẹ nhàng, thoải mái. Ngoài ra trò chơi làm quen chữ cái còn giúp trẻ phát triển nghe, nói mạch lạc, Thường xuyên thay đổi trò chơi, phù hợp với từng địa phương. Nâng dần trò chơi để rèn luyện cho trẻ kỹ năng nói mạch lạc, mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp. Ví dụ : Trò chơi Tạo dáng, tìm nét chữ, xếp hột hạt, Những trò chơi này đòi hỏi trẻ phải tập trung, lắng nghe yêu cầu để tìm chữ cái gì, có cấu tạo bởi những nét gì, xếp nét nào trước, nét nào sau. Ngoài những trò chơi mà hằng ngày trẻ chơi cần sưu tầm và sáng tạo một số trò chơi khác để trẻ hứng thú, linh hoạt trong khi chơi. Để trẻ được ôn luyện qua các trò chơi động và tĩnh. 7 l n m t c i Làm quen chữ cái là môn học dễ dàng lồng ghép thích hợp với tất cả các bộ môn khác như taọ hình, hoạt động ngoài trời, nhằm giúp cho các bộ môn khác trở nên sinh động, lôi cuốn trẻ vào hoạt động một cách nhẹ nhàng, thoải mái hơn. Biện pháp 5 : Phối hợp tuyên truyền với các bậc cha mẹ học sinh Phối hợp với cha mẹ học sinh và cô giáo là một mắt xích rất quan trọng, nếu chỉ có cô dạy thì chưa đủ, mà phải kết hợp cả hai thì trẻ khắc sâu những gì đã học được ở trường, lớp. Bởi vậy vào những buổi họp cha mẹ học sinh đầu năm, hằng ngày đón trẻ giáo viên trao đổi về tình hình học tập của trẻ ở lớp, trao đổi với các cha mẹ có con em là người đồng bào dân tộc thiểu số thường xuyên đưa trẻ đến trường, lớp để học theo kịp với các bạn khác và đảm bảo tỉ lệ chuyên cần. Để trẻ chú ý mỗi chủ đề cần phải tạo môi trường học, tuyên truyền về công tác chăm sóc giáo dục trẻ, lịch học, môn học của từng ngày, từng tuần để các bậc cha mẹ nắm được chương trình học của con em mình. Ngoài ra, giáo viên vận động các bậc cha mẹ học sinh, hỗ trợ về nguyên vật liệu, phế liệu sẵn để phục vụ tiết dạy có nhiều đồ dùng phong phú, đa dạng. Như vậy, các bậc cha mẹ quan tâm hơn đến trẻ, cho trẻ đi học đều đặn, đưa và đón trẻ, tin tưởng vào môi trường trẻ đang học, hiểu được tầm quan trọng của hoạt động làm quen chữ cái trong trường Mầm non, nhất là các bậc cha mẹ có con em là người dân tộc thiểu số. c. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp Các giải pháp, biện pháp được nêu trong đề tài có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, có sự thống nhất, phù hợp với lứa tuổi và có mục tiêu là hướng trẻ vào quá trình học tập. Giải pháp đầu là tiền đề, là cơ sở giúp giáo viên thực hiện tốt giải pháp sau và giữa chúng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Các giải pháp, biện pháp tương trợ, có quan hệ chặt chẽ với nhau cùng hướng về một mục đích là giúp trẻ phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua hoạt động nghe, nói, tiền đọc, tiền viết, trò chơi chữ cái, và đạt hiệu quả mong muốn. Từ đó có sự liên kết khăng khít trong việc dạy và học cho trẻ. 9