Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ 5-6 tuổi trong trường Mầm non

 1. PHẦN MỞ ĐẦU 1. 1. Lý do chọn đề tài, sáng kiến, giải pháp. Trong những năm gần đây, tốc độ phát triển các khu công nghiệp cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu, nền kinh tế nước ta phát triển nhanh chóng, khoa học kỹ thuật công nghệ phát triển giúp cho người lao động thủ công thay thế bằng những máy móc, năng suất lao động tăng mức sống con người ngày càng cao. Nhưng bên cạnh kết quả thu được đó là những chất thải công nghiệp thải ra từ các nhà máy gây ảnh hưởng môi trường và đã trở thành nạn ô nhiễm môi trường một cách nghiêm trọng. Để có một sự phát triển bền vững cần phải có một chương trình hành động thống nhất và có thể bổ trợ lẫn nhau giữa phát triển sản xuất với công tác bảo vệ và kiểm soát môi trường. Nếu không có một chính sách đúng đắn về bảo vệ môi trường nền kinh tế sẽ bị thiệt hại trước mắt cũng như lâu dài. Đồng thời sự phát triển của đất nước cũng thiếu bền vững. Nhất là trong những năm gần đây, nền kinh tế phát triển đang đi lên theo con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã đẩy mạnh quá trình đô thị hóa dẫn đến tình trạng môi trường ngày càng ô nhiễm. Ngoài những nguyên nhân trên còn có một nguyên nhân cơ bản dẫn đến hiện tượng ô nhiễm môi trường đó là ý thức của con người. Môi trường bị ô nhiễm sẽ ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống và sinh hoạt hằng ngày của con người đặc biệt đối với trẻ mầm non. Bởi vì cơ thể trẻ còn non yếu, rất dễ bị các yếu tố môi trường tác động làm ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển trí tuệ của trẻ, do đó trẻ em cần được sống trong môi trường thật sự an toàn, bầu không khí trong lành không bị ô nhiễm. Để đảm bảo cho con người được sống trong một môi trường lành mạnh thì việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường được hình thành và rèn luyện từ rất sớm. Từ lứa tuổi mầm non, giáo viên cần giúp con trẻ có những khái niệm ban đầu về môi trường sống của bản thân mình nói riêng và con người nói chung là cần thiết. Từ đó biết cách bảo vệ môi trường sống một cách tích cực nhằm đảm bảo sự phát triển lành mạnh của cơ thể và trí tuệ. Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ mầm non là cung cấp cho trẻ những kiến thức sơ đẳng về môi trường phù hợp với khả năng nhận thức 1 số tri thức cơ bản về bảo vệ môi trường, hình thành kĩ năng quan trọng trong giáo dục ý thức bảo vệ môi trường đối với trẻ mầm non đáp ứng mục tiêu giáo dục toàn diện cho trẻ. 1. 2. Phạm vi áp dụng của đề tài, sáng kiến, giải pháp. Đề tài “ Một số biện pháp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ 5 - 6 tuổi trong trường Mầm non” được áp dụng rộng rãi trong trường Mầm non, hy vọng rằng từ những biện pháp đưa ra sẽ giúp trẻ 5 - 6 tuổi có có ý thức bảo vệ môi trường ngày một tốt hơn. 2. PHẦN NỘI DUNG 2. 1. Thực trạng của nội dung cần nghiên cứu Trường mầm non nơi tôi công tác có diện tích rộng, mật độ dân số đông, có nhiều điểm công cộng đóng trên địa bàn như: Chợ, bến xe, các cơ quan, xí nghiệp Các điểm trường thấp nên hàng năm hứng chịu thiên tai lũ quét Bởi vậy, công tác tuyên truyền ý thức bảo vệ môi trường càng quan trọng đối với các cấp, các ngành, nhân dân và nhất là đối với thế hệ trẻ, nhằm xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp, thân thiện, đây là một trong những tiêu chí để xây dựng nông thôn mới của xã nhà. Trong những năm qua, việc tuyên truyền giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ trong nhà trường đã được nhiều tổ chức, các ban ngành có liên quan, mà đặc biệt là sự chỉ đạo của trung tâm y tế, Sở giáo dục, Phòng giáo dục đào tạo Lệ Thủy đã chỉ đạo các trường thực hiện tốt cuộc vận động “ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, “Xây dựng môi trường xanh - sạch - đẹp”. Để thực hiện tốt cuộc vận động trên, trường mầm non chúng tôi đã triển khai với nhiều hình thức như: Tổ chức hội thi “ xây dựng môi trường xanh, sạch đẹp” cấp trường. Bồi dưỡng lí thuyết, xây dựng tiết dạy mẫu, cung cấp tài liệu, băng đĩa, sách bồi dưỡng hè cho giáo viên nghiên cứu Mặc dù đã có một số biện pháp như vậy, song ý thức bảo vệ môi trường của trẻ còn nhiều hạn chế. Năm học 2014 - 2015 nhà trường phân công tôi dạy lớp mẫu giáo Lớn cụm trung tâm với số lượng 32 cháu. Với tình hình thực tế tại lớp đang phụ trách tôi nhận thức sâu sắc và xác định rõ những việc cần làm ngay đối với 3 + 40% trẻ biết giữ gìn vệ sinh môi trường trong và ngoài lớp + 30% trẻ biết chăm sóc bảo vệ cây cối. Qua khảo sát tôi nhận thấy rằng kiến thức bảo vệ môi trường của trẻ không đồng đều, còn nhiều hạn chế. Và tôi đã suy nghĩ đưa ra một số giải pháp gúp trẻ có ý thức bảo vệ môi trường như sau: 2. 2. Các giải pháp * Giải pháp 1: Tạo được môi trường xanh, sạch, đẹp, gần gũi, thân thiện. Đối với trẻ mầm non việc xây dựng môi trường tốt cho trẻ hoạt động là rất quan trọng vì môi trường giáo dục có tốt thì mới thu hút sự chú ý của trẻ, kích thích sự khám phá tìm tòi của trẻ. Chính vì vậy ngay từ đầu năm học tôi đã rà soát lại các điều kiện của lớp để tham mưu với ban giám hiệu nhà trường mua sắm, sữa chữa và cải tạo một số cơ sỡ vật chất nhỏ cần thiết: như thùng đựng rác, vòi nước vệ sinh, cải tạo các bồn hoa, chậu cây ở góc thiên nhiên, các giá dựng đồ chơi bị hỏng Mua các chậu hoa ở góc thiên nhiên có hình các con vật gần gũi, dể thương, có kích thước vừa phải phù hợp với trẻ để trẻ tiện di chuyển. Trồng các loại hoa theo mùa dễ kiếm như hoa dâm bụt, hoa sam cạn, cây Hình thành cho trẻ thói quen chăm sóc và tưới cây ở góc thiên nhiên. Đồ chơi ở các góc sắp xếp gọn gàng, trẻ dễ lấy và dễ cất dọn, trang trí môi trường phù hợp với chủ đề và lồng ghép nội dung giáo dục ý thức bảo vệ môi trường gần gũi với trẻ. Ví dụ: Ở chủ đề “ Trường mầm non” chúng tôi trang trí các bức tranh về các hoạt động ở trường mầm non như trẻ đang chơi ngoài sân trường, cảnh trẻ tưới cây, trẻ đang ngắm hoa, đang nhặt rác bỏ vào thùng rác và chúng tôi còn tạo ra những biển báo “ cấm” như cấm ngắt hoa, bẻ cành hoặc cấm vứt rác bừa bải tuy đơn giản nhưng gần gũi với trẻ để trẻ có thể nhìn vào và nhận ra được những việc cần làm và những việc không nên làm. Để các góc chơi luôn sach sẽ, gọn gàng, hàng tuần chúng tôi phân công các tổ trực nhật, sắp xếp, lau chùi đồ dùng, đồ chơi các góc chơi, chăm sóc cây, tưới nước cho cây ở góc thiên nhiên và khu vực hoa ở lớp sau mỗi tuần tôi cho trẻ tự nhận xét lẫn nhau về công việc của tổ mình. Từ đó trẻ dần dần có ý thức bảo vệ gữ gìn đồ dùng đồ chơi , môi trường trong và ngoài lớp. 5 + Thông qua trò chuyện sáng: Tôi trò chuyện với trẻ về công việc của trẻ ở nhà, chúng tôi giáo dục trẻ biết giúp bố mẹ quét nhà, lau bàn ghế, nhặt rác thải bỏ vào rọt rác + Thông qua giờ hoạt động góc: Chúng tôi hướng dẫn trẻ lau chùi các góc chơi, sắp xếp đồ chơi gọn gàng đúng nơi quy định. + Ở góc phân vai: Cho trẻ chơi nấu ăn, dọn bàn ăn, bát đũa + Góc xây dựng: Xây nhà cửa, các nguyên vật liệu phải sắp xếp gọn gàng, hợp lý Chủ đề: Thế giới thực vật + Ở góc thiên nhiên: Chúng tôi hướng dẫn trẻ biết trồng cây, chăm sóc cây. + Thông qua hoạt động học: Tôi trò chuyện với trẻ về cây xanh, ích lợi của cây xanh đối với con người, cách chăm sóc, bảo vệ + Thông qua hoạt động ngoài trời: Tôi cho trẻ quan sát cây, cho trẻ nhặt lá vàng rơi bỏ vào sọt rác. + Ở góc nghệ thuật: Cho trẻ chơi làm đồ chơi từ vật liệu thiên nhiên như: lá khô, hoa khô, quả khô Chủ đề: Tết và mùa xuân - Hoạt động ngoài trời: Cô và trẻ cùng trò chuyện về những hoạt động của trẻ trong những ngày Tết và cô giáo dục trẻ khi đi chơi Tết, đến những nơi công cộng không vứt rác bừa bãi, không bẻ cành lộc, ngắt hoa ngày Tết. Chủ đề: Nước và các hiện tượng tự nhiên + Thông qua giờ hoạt động học: Chúng tôi cung cấp kiến thức cho trẻ về các nguồn nước, ích lợi của nước đối với con người, sự vật, nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước, giáo dục trẻ ý thức bảo vệ nguồn nước. Tìm hiểu về tác hại của bão, lũ và trò chuyện về các cách phòng tránh hiện tượng đó. + Thông qua các trò chơi chiều: Cho trẻ nhận biết các trường hợp đúng, sai về bảo vệ môi trường * Giải pháp 3: Cung cấp các kiến thức về bảo vệ môi trường cho trẻ. Như chúng ta biết tư duy của trẻ ở giai đoạn này chủ yếu là tư duy trực quan hình tượng. Trẻ rất muốn tìm tòi khám phá các hình ảnh, biểu tượng xung quanh trẻ. Do đó, giáo viên cần tăng cường cung cấp các biểu tượng cho trẻ, giúp trẻ làm giàu vốn hiểu biết về thế giới xung quanh. 7 . Hình 2: Trẻ đang nhổ cỏ và nhặt lá vàng trên sân, bỏ vào thùng rác. Sau khi trẻ xem xong tôi hỏi các con vừa được xem xong đoạn phim nói về gì? Các con có nhận xét gì về các hình ảnh đó? cho trẻ nhận xét những hình ảnh trên các con vừa xem hình ảnh nào đúng, hình ảnh nào sai? Vì sao? Khi trẻ trả lời xong tôi nhấn mạnh lại và lồng giáo dục để cho toàn thể lớp hiểu ra vấn đề. Cho trẻ xem về các đoạn phim về các nguồn nước sạch, nguồn nước bị ô nhiễm, qua đó cho trẻ nhận xét, sau đó tôi đưa ra câu hỏi để có nguồn nước sạch các con phải làm gì? Từ những hình ảnh đó đã giúp trẻ hiểu và phân biệt được đâu là môi trường sạch, môi trường bẩn và trẻ sẽ có những hành động đúng với môi trường. - Thông qua các bài thơ, bài đồng giao VD: Bài thơ : Thùng rác trò chuyện Xin bạn đừng chê tôi Nào bỏ đây vỏ trái Mất vệ sinh, bẩn lấm Giấy kẹo que cà rem Tôi, thùng rác công cộng Đừng thương tôi mà quên Chẳng có ai ngó nhìn. Tôi đang chờ, đang đợi Không có tôi lọ lem Đừng thương tôi lấm bụi Phố mình đầy rác rưởi Mong phố mình sạch bong Không có tôi nhuốc nhem Bạn tha hồ chạy nhảy Phố mình đầy ruồi muỗi. Là tôi luôn hài lòng. 9 hay xấu? Chúng ta phải làm gì để bảo vệ nó sạch sẽ và gọn gàng. Từ đó trẻ cảm nhận được bảo vệ môi trường một cách hoàn thiện hơn. Trong hoạt động học, chúng tôi có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để giáo dục môi trường cho trẻ, giúp trẻ tiếp thu bài một cách tốt nhất. - Thông qua các giờ chơi. Chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo, chơi gây ra những biến đổi về chất, có ảnh hưởng quyết định đến sự hình thành nhân cách trẻ mẫu giáo và chơi làm tiền đề cho hoạt động học tập ở lứa tuôit tiếp theo. Chơi đối với trẻ vừa là lao động và cũng là hình thức, là phương pháp, biện pháp giáo dục tốt nhất đối với trẻ mẫu giáo, bỡi vì nội dung chơi mang ý nghĩa giáo dục mạnh mẽ, nó ảnh hưởng đến tâm tư, tình cảm, hành vi đạo đức của trẻ. Mặc khác chơi giúp trẻ làm quen với thế giới hiện thực xung quanh, mỡ rộng tầm hiểu biết, kích thích tính thông minh, lòng ham hiểu biết Chính vì vậy, hoạt động chơi đóng vai trò quan trọng đối với việc giáo dục trẻ nói chung cũng như giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ nói riêng. Hoạt động chơi có thể được tiến hành ở ngoài trời hoặc trong không gian lớp học. Trong lớp học, hoạt động chơi được tiến hành dưới dạng trò chơi tại góc chơi. VD: Ở góc bé tập làm nội trợ tôi rèn kỹ năng bảo vệ môi trường thông qua trò chơi nấu ăn, trẻ biết chế biến các món ăn đơn giản như: Pha nước chanh, pha bột, in bánh, cắm hoa Giáo dục trẻ chơi hợp vệ sinh, biết tiết kiệm nước, thu dọn đồ dùng, đồ chơi sau khi nấu ăn xong vào đúng vị trí gọn gàng ngăn nắp. Hoặc khi chơi trò chơi “ Bác sĩ” trẻ đóng vai bác sĩ phải biết nhắc nhỡ bệnh nhân phải luôn vệ sinh cá nhân rữa tay, lau mặt, vệ sinh môi trường sạch sẽ, thông qua hoạt động chơi không những hình thành kỹ năng cho trẻ mà còn giúp trẻ phát triển sự giao lưu tình cảm một cách gần gủi. Ví dụ: Ở góc học tập chủ đề “ Thế giới thực vật” tôi chuẩn bị nhiều tranh về những hình ảnh chăm sóc bảo vệ môi trường và những hình ảnh có những hành vi không tốt đối với môi trường, sau đó tôi hướng dẫn trẻ tìm những hình ảnh về ý thức bảo vệ môi trường, cho trẻ cắt dán làm bộ sưu tầm về các hình ảnh chăm sóc cây cối, bảo vệ môi trường sau đó tôi cho trẻ nêu ý tưởng của trẻ về bộ tranh sưu tầm đó, thông qua các câu hỏi gần gủi, thân thiện với trẻ. Biết kể những câu chuyện về giáo dục bảo vệ môi trường. 11 Vì thế, nhiệm vụ lao động mà chúng tôi giao cho trẻ cần phù hợp với khả năng của trẻ và tăng dần mức độ từ dễ đến khó, tạo cơ hội để trẻ thể hiện tính tự lực và sáng tạo. + Ví dụ: Vào các buổi sáng cuối tuần tôi tổ chức cho trẻ hoạt động chăm sóc cây, tôi phân nhóm trẻ, giao nhiệm vụ cho từng nhóm. Nhóm nhặt lá vàng, nhóm nhổ cỏ, nhóm tưới nước. Biện pháp này giúp trẻ tăng cường hoạt động và có ý thức làm việc theo nhóm. Trong quá trình thực hiện trẻ sẽ trao đổi với nhau, tôi lắng nghe ý kiến của trẻ, động viên, khuyến khích, tạo điều kiện cho trẻ được thực hiện ý tưởng của mình. Cuối giờ lao động tôi cho trẻ ngồi thành từng nhóm, sau đó tôi đến từng nhóm hỏi trẻ các bạn trong nhóm làm những công việc gì, con có thấy khó khăn gì khi thực hiện ý tưởng của mình không Vào giờ sinh hoạt chiều tôi luôn tận dụng thời gian để giáo dục trẻ thói quen trực nhật sắp xếp, lau chùi đồ dùng đồ chơi, nhắc nhở bạn cùng nhau thực hiện. Với biện pháp này sẽ giúp trẻ có tinh thần làm việc tập thể, đua nhau cùng làm, bạn nào cũng muốn góp công sức của mình vào những công việc của nhóm. - Thông qua các ngày lễ hội: Việc tổ chức các ngày lễ ngày hội trong trường mầm non là một trong các hoạt động giáo dục ở trường mầm non. Nó có tác dụng quan trọng góp phần phát triển trí tuệ, thể chất hà hình thành nhân cách ở trẻ. Thông qua các hoạt động lễ hội như: Ngày hội đến trường của bé, tết trung thu, ngày lễ mừng xuân chúng tôi tổ chức các hoạt động văn nghệ, kết hợp các trò chơi dân gian để chào mùng. Việc này có tác dụng rất lớn đến giáo dục tình cảm, tình yêu quê hương đất nước, lòng biết ơn, yêu mến những người quan tâm chăm sóc trẻ Mặt khác hoạt động lễ hội có một vị trí rất quan trọng trong việc giáo dục trẻ bảo vệ môi trường. Thông qua việc tổ chức lễ hội, hình thành ở trẻ các kỹ năng, thái độ, hành vi tích cực về các địa danh và môi trường, biết bảo vệ, giữ gìn môi trường và các địa danh nơi diễn ra lễ hội. Ví dụ: Ngày lễ 2/9, tôi luôn nhắc nhỡ trẻ khi đi xem lễ hội các con không được vứt vỏ bánh, kẹo xuống đường, xuống bờ sông, không được đi 13