Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo bé 3-4 tuổi trong trường mầm non

 Đề tài: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo 
 bé 3 - 4 tuổi trong trường mầm non
 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 1. Cơ sở lý luận:
 Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, 
chịu trách nhiệm chăm sóc giáo dục trẻ từ 0 - 6 tuổi. Đây là giai đoạn đặt nền 
móng cho sự phát triển về thể chất, nhận thức, tình cảm xã hội và thẩm mỹ cho 
trẻ. Nếu không làm tốt việc chăm sóc - giáo dục trẻ trong những năm đầu đời 
này, sẽ chở nên hết sức khó khăn, phức tạp. Chính vì vậy nghị quyết TW 2, khóa 
VIII và các chủ trương của Đảng, Nhà nước về định hướng chiến lược giáo dục - 
đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa” đã đề ra mục tiêu giáo dục 
mầm non, là phải trang bị cho trẻ những gì tốt nhất cả về mặt vất chất và tinh 
thần một cách toàn diện.
 Một nghiên cứu gần đây về sự phát triển trí não của trẻ cho thấy khả năng 
giao tiếp, khả năng biết tự kiểm xoát, thể hiện các giác quan của mình, biết cách 
ứng xử phù hợp và biết cách tự giải quyết vấn đề cơ bản một cách tự lập rất 
quan trọng đối với trẻ.
 Giáo dục kỹ tự lập, tự phục vụ cho trẻ là một trong những nội dung giáo 
dục quan trọng trong nhà trường, nhằm giúp trẻ phát triển tốt về mọi mặt. Trên 
nền phát triển về từ kinh tế, chính trị cho đến những nếp sống trong xã hội hiện 
nay, có rất nhiều vấn đề phát sinh mà chúng ta chưa kịp nhận ra. Cũng chính từ 
sự phát triển mạnh mẽ đó mà rất nhiều các bậc phụ huynh có rất ít thời gian để 
quan tâm tới con cái hoặc có thời gian thì lại quan tâm một cách thái quá. Từ đó 
trẻ thiếu kinh nghiệm sống, thụ động trong hành vi, ỷ lại phụ thuộc ngay từ 
trong suy nghĩ. Và chính những điều đó ảnh hưởng rất nhiều đến quá trình hình 
thành nhân cách cho trẻ. Nếu trẻ biết tự phục vụ, trẻ sẽ thấy quý trọng bản thân, 
nuôi dưỡng những giá trị sống nền tảng và hình thành những kỹ năng tích cực, 
giúp trẻ cân bằng cuộc sống trên bốn lĩnh vực nền tảng: thể trạng, tâm hồn, trí
tuệ và tinh thần. Từ đó xây dựng cho trẻ những kỹ năng sớm hòa nhập với môi 
trường xung quanh.
 Đây là thời điểm mấu chốt và quan trọng nhất, thời điểm này tất cả mọi 
việc đều được bắt đầu: bắt đầu ăn, bắt đầu nói, bắt đầu nghe, nhìn và vận động 
bằng đôi chân, đôi tay của mình. Tất cả những hành động đó đều làm nên những 
thói quen, có cả thói quen tốt và thói quen không tốt.
 2. Cở sở thực tiễn:
 Hiện nay, việc giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ đã và đang 
được thực hiện trong trường mầm non, song hiệu quả đạt được còn chưa cao bởi
 1/29 Đề tài: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo 
 bé 3 - 4 tuổi trong trường mầm non
 - Phương pháp nghiên cứu lý luận
 - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 - Phương pháp kiểm tra, dự giờ, đánh giá.
 - Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp
 PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN:
 Mục tiêu của chương trình giáo dục mầm non hiện nay đóng vai trò quan 
trọng trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Việc tổ chức các 
hoạt động giáo dục với quan điểm “Lấy trẻ làm trung tâm” là vô cùng đúng đắn 
bởi nó nhằm phát huy tính tích cực, tính sáng tạo, khả năng, năng lực vốn có của 
trẻ về mặt tinh thần, nhờ khả năng đó trẻ có thể tự mình làm một số công việc 
mà không phải dựa dẫm, nhờ vả vào người khác.
 Tính tự lập, tự phục vụ là yếu tố để tạo nên điều đó ở mỗi cá nhân, là khả 
năng tin tưởng vào những đánh giá của bản thân, cũng như là tìm ra con đường 
đi cho mình mà không cần lúc nào cũng nhờ đến sự chỉ bảo hay tìm kiếm sự 
giúp đỡ từ người khác. Có được khả năng này là một điều tuyệt vời, bởi nó sẽ 
giúp cho mỗi người tự tin hơn, thu hút được sự chú ý của mọi người xung 
quanh, từ đó tạo tiền đề, để có cơ hội phát triển toàn diện.
 Tính tự lập là gì? Là một đức tính rất cần thiết cho trẻ, vì nhờ có tính tự 
lập mà trẻ có thể phát huy được những tiềm năng ẩn dấu, trẻ sẽ trưởng thành hơn 
và đặc biệt bố mẹ sẽ giảm bớt lo lắng hơn. Tuy nhiên tính tự lập không phải tự 
nhiên mà có được. Mà nó còn phụ thuộc vào cả quá trình rèn luyện, tu dưỡng
trong một thời gian nhất định.
 Tự phục vụ là gì? Là phương tiện không thể thiếu để giúp trẻ tăng năng lực 
hội nhập, tích cực, chủ động, sáng tạo, tự tin vững vàng trước mọi khó khăn thử 
thách. Tự phục vụ chính là chiếc chìa khóa của sự sống còn, sự phát triển và sự
thành công của mỗi con người.
 Khi nhắc đến dạy kỹ năng tự phục vụ đối với trẻ mầm non nhiều người cho 
rằng đó là một cái gì đó rất cao siêu, nhưng thực tế dạy trẻ biết tự lập, tự phục vụ 
là dạy những thói quen sinh hoạt rất thường ngày trong giao tiếp và ứng sử của
trẻ đối với bản thân và những người xung quanh.
 Chính vì vậy đối với bậc học mầm non, việc giáo dục kỹ năng tự lập, tự 
phục vụ cho trẻ cần được áp dụng càng sớm càng tốt, là phương pháp rất quan 
trọng và cần thiết. Tạo tính tự lập cho trẻ không phải chỉ có hướng dẫn cho trẻ tự 
lo cho bản thân mà còn giúp trẻ tự quyết định một số vấn đề của chính bản thân
 3/29 Đề tài: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo 
 bé 3 - 4 tuổi trong trường mầm non
 Nhà trường có nhiều thành tích trong công tác chăm sóc, nuôi dưỡng giáo 
dục trẻ, sĩ số trẻ ổn định.
 Ban giám hiệu nhà trường luôn sát sao trong việc quản lý cơ sở vật chất để 
bổ xung đồ dùng đồ chơi, trang thiết bị phục vụ cho hoạt động của cô và trẻ 
nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc nuôi dưỡng giáo dục trẻ.
 Ban giám hiệu thường xuyên tổ chức các buổi tập huấn, kiến tập giúp đội 
ngũ giáo viên nâng cao trình độ nghiệp vụ cũng như nâng cao kĩ năng sư phạm
 Tổ chuyên môn, khối trưởng các khối lên kế hoạch rõ ràng, cụ thể xuyên 
suốt trong các tháng, các chủ đề sự kiện nhằm giúp giáo viên soạn bài lên lớp 
đảm bảo đúng chương trình.
 Trình độ đào tạo của giáo viên trong lớp đều trên chuẩn, đầy lòng nhiệt 
tình, yêu nghề mến trẻ.
 2.2. Khó khăn
 Về phía trẻ: Số lượng trẻ trong lớp là khá đông: 40 cháu lại nhiều trẻ năm 
đầu ra lớp. Bên cạnh đó do ở cuối độ tuổi nhà trẻ nên nhiều trẻ có vốn từ hạn 
hẹp, có trẻ chưa biết nói hay còn nói ngọng nhiều nên chưa thể nói lên nhu cầu 
của mình cũng như làm theo yêu cầu của cô. Trẻ tuy cùng độ tuổi nhưng khả 
năng tiếp thu của trẻ không đồng đều dẫn đến tình trạng gây khó khăn cho việc 
giáo dục, rèn luyện nề nếp cho trẻ. Trẻ được sống trong môi trường quá bao bọc 
khiến trẻ quen dựa dẫm, không có tính tự lập, ích kỷ, lãnh cảm với môi trường 
xung quanh
 Về phía giáo viên: Giáo viên nhận thức được việc phải giáo dục, rèn 
luyện cho trẻ kỹ năng tự lập, tự phục vụ song về hình thức để cô mang đến cho 
trẻ lại đạt kết quả chưa cao. Sự đầu tư về thời gian còn hạn chế, sợ trẻ làm sẽ 
hỏng, đổ vỡ nên tư tưởng “làm luôn cho nhanh” vẫn còn. Chưa mạnh dạn tự tin, 
chưa nhiệt tình trong việc giáo dục kỹ năng cho trẻ. Và không thể không nói tới 
đó là sự e ngại từ phía phụ huynh, sợ rèn trẻ nhưng phụ huynh lại nghĩ rằng giáo 
viên lười biếng và bắt trẻ phải làm thay cho cô.
 Về phía phụ huynh: Vì là vùng nông thôn nên cha mẹ trẻ bận bịu nhiều 
việc, không đầu tư thời gian cho con và chưa nhận thức rõ về việc cần phải giáo 
dục kĩ năng tự lập cho trẻ ngay từ những năm đầu đời. Một bộ phận không nhỏ 
luôn cho rằng con em mình còn quá bé, chưa làm được nên nuông chiều, yêu 
thương thái quá khiến con trẻ ỷ lại, dựa dẫm, trẻ không biết làm một số công 
việc vừa sức, khi trẻ được giao nhiệm vụ, trẻ không tự nguyện làm mà luôn nhờ 
tới sự giúp đỡ của người khác. Lâu dần thành quen, thành nếp xấu.
 3. Kết quả khảo sát thực tế:
 Khi chưa thực hiện đề tài, tôi khảo sát đã có kết quả như sau:
 5/29 Đề tài: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo 
 bé 3 - 4 tuổi trong trường mầm non
năng nhất định của trẻ để phần nào hiểu được tâm sinh lý cũng như nhu cầu của 
bản thân trẻ từ đó đưa ra kế hoạch chăm sóc giáo dục trẻ tốt nhất.
 Nhắc đến trẻ lên ba, ai ai cũng nghĩ ngay tới cụm từ “Khủng hoảng tuổi lên 
ba”. Thật vậy, bởi tâm lý trẻ 3 tuổi khá đặc biệt. Có lúc ngoan rất ngoan, có lúc 
lại hư không ai bảo được, nó cứ như một vòng quay lúc thế này lúc thế kia, nói 
nhiều hỏi lắm, khó vừa ý. Bởi một cái “tôi” trong trẻ xuất hiện, trẻ thích làm mọi 
thứ theo ý của mình, trẻ thích tập làm người lớn, quan tâm nhiều hơn đến thế 
giới xung quanh, cái gì cũng có vẻ như có nam châm thu hút bé vào cuộc. 
Những tình trạng chống đối, không chịu phục tùng, nói một đằng làm một nẻo, 
mọi câu trả lời của người lớn dường như là không hài lòng cứ liên tục tiếp diễn, 
thích và muốn, trẻ cần được chú ý bằng mọi cách.
 Ví dụ 1: Trong giờ thể dục sáng. Khi nhạc cất lên là khi bài tập bắt đầu.
Có nhiều trẻ khi nghe nhạc thì đánh trống lảng, coi như không nghe tiếng, không 
làm theo lời cô. Thậm chí còn lại gần cô hơn hoặc đứng lùi hẳn ra xa các bạn để 
cho cô biết rằng mình chưa làm theo lời cô. Có trẻ thì biện đủ lý do như: mỏi 
tay, mỏi chân, Hay có sử dụng dụng cụ gì thì cũng tìm lý do để chống lại như 
hôm nay con không thích tập vòng với các bạn, con tập gậy, con thích tập cái 
này, cái kia và chốt lại là không muốn làm theo những gì cô dạy.
 (Hình ảnh: Cô và trẻ trong giờ thể dục sáng)
 Ví dụ 2: Trong giờ vệ sinh, khi một số bạn rửa tay rất nhanh và về vị trí thì 
lại có một số bạn tỏ vẻ chống đối vì không muốn dừng chơi trước đó hoặc vì 
không muốn đi rửa, nên cố tình rửa chậm, lấy thật nhiều xà phòng để chơi, thậm 
chí là bôi xà phòng vào bạn khác, hay lên tường để gây sự chú ý của người khác 
mà không tuân theo hướng dẫn của cô.
 7/29 Đề tài: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo 
 bé 3 - 4 tuổi trong trường mầm non
 “Khủng hoảng tuổi lên 3” là hiện tượng phổ biến mà đa số trẻ đều gặp phải. 
Song nó lại mang tính tạm thời, chuyển tiếp. Sự tách rời về bản thân ra khỏi 
người khác, mong được độc lập tự chủ đó là tiền đề cho sự hình thành nhân cách 
trẻ trong những giai đoạn tiếp theo.Vì vậy tạo kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ 
là rất quan trọng. Đòi hỏi giáo viên phải nghiên cứu tìm hiểu, quan sát, gần gũi 
trẻ để hiểu rõ tâm sinh lý của trẻ. Qua tìm hiểu, tôi phần nào nắm được tính 
cách, sở thích, thái độ, khả năng của từng trẻ. Từ đó xây dựng kế hoạch hoạt 
động của lớp mình một cách khoa học, hiệu quả
 2. Biện pháp 2. Xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục 
vụ cho trẻ.
 Để việc giáo dục kỹ năng tự lập cho trẻ đạt được kết quả cao, ngay từ đầu 
năm học tôi đã lên kế hoạch cụ thể, rõ ràng từng tháng xuyên xuốt từ những kĩ 
năng dễ tới những kỹ năng khó như sau:
 Kế hoạch giáo dục kĩ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ lớp mẫu giáo bé:
 Tháng Kĩ năng
 Tháng 9 - Biết lấy và cất đồ dùng cá nhân khi đến lớp và ra về.
 - Biết tự đi lấy nước uống và cất cốc đúng nơi quy định.
 Tháng 10 - Biết tự đi lên xuống cầu thang
 - Biết tự đi vệ sinh khi có nhu cầu
 Tháng 11 - Biết tự gấp khăn của mình
 - Biết cất, xếp đồ dùng, đồ chơi đúng nơi quy định.
 Tháng 12 - Biết tự cầm thìa xúc ăn mà không cần cô nhắc.
 - Biết bỏ rác đúng nơi quy định
 Tháng 1 - Biết tự rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và khi tay 
 bẩn bằng xà phòng
 - Biết tự xúc miệng nước muối sau khi ăn
 Tháng 2 - Biết tự chào hỏi người lớn
 - Biết đi và tháo giầy, dép.
 Tháng 3 - Biết giúp đỡ người khác khi được yêu cầu
 - Biết cởi, mặc quần áo
 Tháng 4 - Biết kêu gọi sự giúp đỡ của người khác khi cần
 - Trẻ tự tin làm một số công việc
 9/29