Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi

 A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI, SÁNG KIẾN, GIẢI PHÁP:
 “Trẻ em hôm nay là thế giới ngày mai”, trẻ em sinh ra có quyền được chăm 
sóc và bảo vệ, được tồn tại, được chấp nhận trong gia đình và cộng đồng. Vì thế giáo 
dục con người ở lứa tuổi mầm non vừa là quyền lợi, vừa là nghĩa vụ của mỗi con 
người đối với xã hội, đối với cộng đồng. Trẻ em là công dân của xã hội, là thế hệ 
tương lai của đất nước nên ngay từ thưở lọt lòng chúng ta cần chăm sóc giáo dục trẻ 
thật chu đáo. Đối với trẻ mầm non cuộc sống còn rất non nớt, rất cần sự chăm sóc 
của người lớn, đó là sự chăm sóc không chỉ là vật chất mà còn cả về tinh thần vì đây 
là giai đoạn trẻ học, tiếp thu, lĩnh hội những giá trị sống để phát triển nhân cách, 
đồng thời trẻ rất dễ bộc lộ cảm xúc, chưa có nhiều kỹ năng ứng phó với căng thẳng 
và cảm xúc, vốn hiểu biết về thế giới xung quanh còn nhiều hạn chế do đó nhiều trẻ 
còn thụ động, không biết ứng phó với các tình huống nguy cấp, không biết tự bảo vệ 
mình trước nguy hiểm hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ từ người khác.
 Hiện nay tình trạng trẻ em vô tư, thờ ơ, trầm cảm, tự kỷ chưa có cách xử lý phù 
hợp với những tình huống diễn ra hằng ngày như: Thưa – gởi, cảm ơn – xin lỗi, thăm 
hỏi, giúp đỡ,...hay những hành vi gây hại với môi trường: Hái hoa, bẻ cành, dẫm lên 
thảm cỏ, không thích chăm sóc cây cối xung quanh,...hoặc việc làm gây hại đến 
chính bản thân trẻ: xem ti vi khoảng cách gần, ngủ không đúng giờ,...là nỗi trăn trở 
của người giáo viên trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ. Đối với những trẻ có một 
số vấn đề về hành vi và khả năng tập trung trong những năm tháng trẻ đến trường. 
Đơn giản là vì những trẻ này thường không có khả năng chờ đến lượt, không biết chú 
ý lắng nghe và làm việc theo nhóm, điều này làm cho trẻ không thể tập trung lĩnh hội 
những điều cô giáo dạy. Vì vậy, giáo viên phải tốn rất nhiều thời gian vào đầu năm 
học để giúp trẻ có được những kỹ năng sống cơ bản ở trường mầm non giúp trẻ ổn 
định nề nếp nhóm lớp và có các thói quen tốt trong sinh hoạt hàng ngày.
 Để có một đất nước phồn vinh, văn minh, giàu mạnh, đầy ắp những con người 
biết chia sẻ, cảm thông, yêu thương. Luôn sẵn sàng giúp đỡ mọi người khi gặp khó 
khăn, luôn có thái dộ, hành vi ứng xử đúng với tình huống đã, đang và có thể sẽ xảy 
 1 được được lớn hay bạn bè cho quà, hay thấy cộng rác là trẻ tự nhặt bỏ vào thùng rác, 
hành động “cảm ơn”; “nhặt rác” đã trở thành “ý thức” của trẻ chứ không phải vì 
người khác sai bảo. 
 Đánh giá thực trạng dạy kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo nhỡ ở trường mầm 
non tôi công tác trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục 
kỹ năng sống cho trẻ mầm non,“giúp trẻ chuyển tải những gì mình biết, những gì 
mình cảm nhận và những gì mình quan tâm thành những khả năng thực thụ giúp trẻ 
biết phải làm gì và làm như thế nào trong những tình huống khác nhau của cuộc sống 
hàng ngày. Từ đó phát triển toàn diện nhân cách trẻ.
III. PHẠM VI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI: 
 Trong quá trình nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống 
cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi”, tôi đã vận dụng những kiến thức, hiểu biết cơ bản của 
mình chuyễn tải đến trẻ nhằm hình thành kỹ năng sống cho trẻ đạt được kết quả khá 
mỹ mãn. Được hội đồng khoa học nhà trường đánh giá cao và khuyến khích cần 
nhân rộng đề tài ở các trường MN trong toàn huyện, tỉnh và đăng trên Web, giáo án 
điện tử. 
 B. PHẦN NỘI DUNG
I. THỰC TRẠNG NỘI DUNG CẦN NGHIÊN CỨU:
 Kỹ năng sống là khả năng thích nghi và hành vi tích cực cho phép cá nhân có 
khả năng đối phó hiệu quả với nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày. Lứa 
tuổi mầm non là giai đoạn học - tiếp thu - lĩnh hội giá trị sống để phát triển nhân 
cách. Kỹ năng sống là những kỹ năng nền tảng để hình thành nhân cách trẻ. Phát 
triển về các mặt thể chất, tình cảm-xã hội, ngôn ngữ, nhận thức , giúp trẻ sẵn sàng 
đi học lớp một ở trường phổ thông sau này. Cụ thể là:
 Giúp trẻ được an toàn , khỏe mạnh, khéo léo bền bỉ, có khả năng thích ứng với 
thay đổi của điều kiện sống.
 Giúp trẻ biết kiểm soát cảm xúc, thể hiện tình yêu thương, đồng cảm với mọi 
người xung quanh.
 3 Luôn nhận ®­îc sù quan t©m chØ ®¹o s¸t sao về chuyên môn cña ban gi¸m hiÖu 
nhµ tr­êng đã tạo điều kiện cho giáo viên được đi tập huấn, học hỏi thêm kinh 
nghiệm của các trường bạn.
 Bản thân tôi luôn có tinh thần trách nhiệm, yêu nghề mến trẻ, luôn quan sát, 
nắm bắt được đặc điểm tâm sinh lý, thói quen của từng trẻ trong lớp.
 Bản thân trình độ chuyên môn đại học, được tập huấn về nội dung dạy kỹ năng 
sống cho trẻ mầm non do Phòng giáo dục tổ chức và qua các buổi bồi dưỡng chuyên 
môn tại trường, tích cực nghiên cứu tài liệu về giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm 
non. 
 Trường, lớp có không gian hoạt động an toàn cho trẻ, có đủ đồ dùng đồ chơi 
cần thiết trong các hoạt động giáo dục.
 Trẻ khoẻ mạnh và rất hào hứng , sôi nổi với các hoạt động do cô tổ chức, lĩnh 
hội nhanh các kiến thức cô giáo truyền đạt.
 Phụ huynh quan tâm đến trẻ, tích cực tham gia vào các hoạt động của nhà 
trường, của nhóm lớp.
 2. Khó khăn
 MÆc dï cã nh÷ng thuËn lîi nh­ vËy song trong quá trình thực hiện vẫn gặp 
phải những kh¨n sau: 
 Trình độ nhận thức của trẻ không đồng đều, do đó cùng một thời gian và biện 
pháp dạy trẻ các nội dung kỹ năng sống nhưng kết quả trên trẻ đạt chưa tương đương 
với nhau.
 Một số trẻ nhút nhát nên không tự tin khi tham gia vào các hoạt động ,một số 
trẻ lại quá hiếu động nên khi hoạt động chưa chú ý vào sự hướng dẫn của cô, kỹ 
năng sống của trẻ còn nhiều hạn chế.
 Sự quan tâm của gia đình dành cho các cháu là không đồng đều, 100% phụ 
huynh là nông thôn . 
 Một số phụ huynh đi làm ăn xa để các cháu ở nhà với các anh chị hoặc ông bà 
đã già, thời gian phụ huynh quan tâm đến trẻ còn ít, không dành thời gian trò chuyện 
để tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của trẻ để giáo dục trẻ mà chỉ biết chiều theo mọi 
 5 Qua bảng khảo sát, thống kê ở trên thì chúng ta biết được rằng kỷ năng sống 
của trẻ ở lớp tôi các mặt còn hạn chế. Tỷ lệ trẻ đạt được quá thấp..
 * Về phía giáo viên.
 Giáo viên đã tích cực thực hiện lồng ghép nội dung dạy kỹ năng sống cho trẻ 
vào các hoạt động trong ngày , đã đưa giáo dục kỹ năng sống vào mục tiêu của chủ 
đề để rèn một số kỹ năng qua các chỉ số đó nhưng hình thức tổ chức chưa linh hoạt, 
chưa sáng tạo, còn lung túng nên chưa lôi cuốn trẻ tham gia hoạt động một cách 
hứng thú.
 Chưa mạnh dạn, tự tin, chưa chú trọng sâu vào việc giáo dục kỹ năng sống cho 
trẻ.
 * Về phía phụ huynh.
 Một số phụ huynh chưa có nhận thức đúng đắn trong việc giáo dục kỹ năng sống 
cho trẻ.
 Qua khảo sát từ phụ huynh cho thấy, có một số ít trẻ khi ở lớp thì thực hiện các kỹ 
năng sống tốt do trẻ rất nghe lời cô giáo nhưng khi về nhà được bố mẹ và người thân 
chiều chuộng thì trẻ lại không thực hiện một số kỹ năng sống trẻ có mà luôn phụ 
thuộc vào người khác( vd: trẻ không kiềm chế cảm xúc mà có thể lăn ra và khóc bất 
cứ lúc nào nếu người thân không đáp ứng nhu cầu của trẻ). Phụ huynh còn nuông 
chiều và làm thay trẻ
4 Nguyên nhân của thực trạng
 Qua khảo sát, đánh giá kết quả tôi tìm ra một số nguyên nhân dẫn tới tỷ lệ đạt 
được của trẻ còn thấp đó là:
 Do trình độ nhận thức của trẻ không đồng đều.
 Do trẻ còn nhút nhát không giám thực hiện theo yêu cầu của cô.
 Hình thức tổ chức các hoạt động chưa linh hoạt, chưa kích thích hứng thú cho 
trẻ hoạt động.
 Đồ dùng trực quan còn ít, chưa đẹp, chưa hấp dẫn.
 7 bạn đồng nghiệp để từ đó tôi lĩnh hội được vốn kiến thức tốt nhất trong việc dạy trẻ 
các kỹ năng sống cần thiết cho trẻ.
 Để dạy trẻ được những kỹ năng sống thì việc đầu tiên cô giáo phải là tấm 
gương để trẻ soi vào, để trẻ học làm người. Chính vì vậy, không phương pháp nào 
hiệu quả bằng phương pháp “ Dùng nhân cách để giáo dục nhân cách”. Những người 
dạy nội dung giá trị và kỹ năng sống càng cần là tấm gương mẫu mực về hành vi, lời 
ăn, tiếng nói, cách ứng sử, cách giải quyết vấn đề. Đây là những yêu cầu rất cao và 
đòi hỏi các cô giáo cũng luôn phải tự rèn luyện mình để công tác giáo dục trẻ hiệu 
quả hơn. Và tôi đưa ra những điều mà giáo viên nên và không nên trong việc giáo 
dục kỹ năng sống cho trẻ đó là:
- Không nói dài và nói nhiều.
- Không đưa ra lời đáp có sẵn mà để trẻ tự tìm tòi
- Không vội vàng phê phán đúng, sai như một quan tòa nhưng kiên trì giúp trẻ tranh 
luận và kết luận.
- Không làm thay, làm hộ trẻ.
- Không bắt trẻ phục tùng theo ý người lớn ngay lập tức, vì sự phục tùng một cách 
thái quá không có sự thỏa thuận giữa các bên, không tạo điều kiện phát triển tính tự 
lập ở trẻ.
* Giải pháp 2: Hình thành kỹ năng sống cho trẻ thông qua các hoạt động trong 
ngày.
Hình thành thói quen tốt trong giờ đón, trả trẻ:
 Trong xã hội hiện nay với công nghệ tiên tiến phát triển không ngừng về mọi 
mặt, thì những kỹ năng giao tiếp chào hỏi tối thiểu lại mất dần đi. Và tôi quyết định 
đưa kỹ năng chào hỏi và kỹ năng giao tiếp vào những giờ đón trả trẻ.
 Thời gian đầu nhiều trẻ chưa có kỹ năng chào hỏi và giao tiếp vơi cô cùng bạn 
bè, tôi chủ động chào trẻ trước “ Cô chào bạn Lan” thì lúc đó trẻ sẽ biết đáp lại câu “ 
Con chào cô ạ” và tôi nhắc trẻ con chào bố, mẹ để đi vào lớp nào. Hoặc khi trẻ đang 
chơi nếu có khách đến thì tôi nhắc trẻ “ Các con chào bác, cô, dì.... đi nào” cứ như 
vậy dần dần trẻ sẽ có thó quen chào cô, chào bố mẹ và chào khách. Còn với trẻ chưa 
có kỹ năng giao tiếp với cô, với bạn tôi thường xuyên gần gũi với trẻ hơn, trò chuyện 
với trẻ nhiều hơn, về những người thân của trẻ, thế giới xung quanh từ đó trẻ mạnh 
dạn hơn, khi tiếp xúc và giao tiếp với cô, với bạn bè và người khác.
 9 đội đó sẽ chiến thắng. Như vậy buộc trẻ phải thảo luận với nhau, hợp tác hoàn thành 
bài tâp. Trong giờ học nào tôi cũng sưu tầm những đồ dùng đồ chơi sáng tạo
 Thông qua hoạt động môi trường xung quanh: Chủ đề gia đình tôi cho trẻ chia 
sẻ những thông tin về gia đình, những việc mà trẻ hay làm ở nhà, qua đó giáo dục kỹ 
năng giao tiếp, lắng nghe ý kiến người khác.
 Đối với các hoạt động khác diễn ra trong hoạt động học cũng vậy, giáo viên lựa 
chọn nội dung phù hợp, kết hợp với phương pháp dùng lời, trẻ được nghe, được đọc
cùng với sự giảng giải của cô, trẻ sẽ thấm nhuần ý nghĩa của cuộc sống xung quanh, 
từ đó tích lũy cho mình những bài học kinh nghiệm. 
Hình thành kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi.
 Như chúng ta đã biết trẻ mẫu giáo “Học bằng chơi chơi mà học” , thông qua 
hoạt động vui chơi trẻ sẽ bộc lộ rõ nét những hành vi tốt và không tốt, vì vậy tôi luôn 
lồng ghép tích hợp nhiều kỹ năng sống cần thiết. Ví dụ “nhìn ngắm hoa đẹp” trẻ thể 
hiện cảm xúc vui vẻ, thoải mái, từ đó trẻ yêu thích cái đẹp, không được hái hoa vì 
hoa làm đẹp cho thiên nhiên. Hoặc tôi sử dụng tình huống để trẻ giải quyết “đang đi 
dạo chơi cùng trẻ thì trẻ bị ngã”, lúc này trẻ sẽ dựa vào cách giải quyết của trẻ mà rèn 
cho trẻ “kỹ năng giúp đỡ chia sẻ”, phải biết đỡ bạn bị ngã, không những vậy mà khi 
đi bất cứ đâu nếu có gặp người lớn tuổi, em nhỏ, người tàn tật thì giúp đỡ, cảm thông 
với hoàn cảnh của họ. 
 Giáo viên cho trẻ dạo chơi sân trường, tận dụng nhiều tình huống ví dụ “cơn 
gió làm lá cây rơi xuống sân”, sân trường không còn sạch đẹp, vậy làm thế nào để 
sân trường sạch đẹp ? (nhặt lá cây rơi, nhặt rác bỏ vào thùng rác)...Hình thành được 
kỹ năng ứng xử văn minh cho trẻ, không những ở trường mà trẻ sẽ thực hiện việc giữ 
vệ sinh ở nhà, ở lớp, ở nơi công cộng...
 Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo, càng hứng thú và 
tích cực hơn bởi đáp ứng được nhu cầu. Trẻ được chơi với đồ vật, được trải nghiệm 
thực tế, là cơ sở vững chắc để hình thành và phát triển, rèn luyện và giáo dục kỹ 
năng sống cho trẻ. 
 11