Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 3-4 tuổi - Trường Mầm non Sơn Thủy

 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ
 3-4 TUỔI.
 Sơn Thủy, ngày 12 tháng 12 năm 2018 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1.1. Lý do chọn đề tài:
 Việc bảo vệ và chăm sóc giáo dục trẻ em là trách nhiệm của xã hội, của nhà trường 
và của mỗi gia đình. Đối với việc giáo dục và phát triển kỹ năng sống cho trẻ ngay từ 
lứa tuổi mầm non thông qua các hoạt động học cũng như hoạt động chơi, giao lưu của 
trẻ hàng ngày ở trường, trong gia đình giữ vai trò vô cùng quan trọng trong sự phát triển 
về mọi mặt cho trẻ như: Thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ, thể lực và lao động. Thông qua các 
hoạt động hàng ngày như hoạt động học tập mang tính nghệ thuật, giúp trẻ hoàn thiện 
hơn nhân cách cũng như kỹ năng sống của mình ngay từ lứa tuổi mầm non. Trong xã 
hội hiện nay, giáo dục kỹ năng sống đã trở thành một nhu cầu thiết yếu. Bởi sự bùng nổ 
của thông tin, với những suy thoái về đạo đức, với những đua đòi của thế hệ trẻ, cùng 
với những mặt trái của công nghệ thông tin, mặt trái của xã hội, với muôn ngàn cạm bẫy 
 giới trẻ hiện nay tiếp cận rất nhiều loại tác động, tốt có, xấu có, thường xuyên chịu 
tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, luôn bị đặt vào hoàn cảnh phải 
lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn, thách thức, những áp lực 
tiêu cực từ gia đình và xã hội. Việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non ngày càng 
trở nên thiết yếu nhằm góp phần đào tạo “ Con người mới với đầy đủ các mặt: Đức, trí, 
thể, mỹ. Như Bác Hồ đã từng nói : “ Vì lợi ích 10 năm trồng cây- Vì lợi ích trăm năm 
trồng người”. Sở dĩ Bác nói như vậy là để khẳng định một lần nữa với chúng ta rằng 
việc giáo dục trẻ để trẻ trở thành những công dân tốt cho xã hội cho đất nước là một 
nhiệm vụ hàng đầu. Giáo dục kỹ năng sống trẻ lứa tuổi mầm non cũng vô cùng quan 
trọng, bởi vì lứa tuổi này đã hình thành những hành vi cá nhân, tính cách, nhân cách. Trẻ 
có kiến thức về kỹ năng sống thì trẻ sẽ biết mình phải giao tiếp với ông bà, bố mẹ như 
thế nào, biết cách bảo vệ mình trước người lạ ra sao, biết cách phối hợp với các bạn chơi 
như thế nào cho đúng. Ngay ở lứa tuổi mầm non trẻ đã bắt đầu nhận thức được thế nào 
là đúng, thế nào là sai, điều gì cần làm và điều gì không được làmGiáo dục kỹ năng 
sống cho trẻ là giúp trẻ biết cách chăm sóc và bảo vệ bản thân mình, tạo sự tự tin cho trẻ 
giúp trẻ thích nghi được với môi trường xung quanh, không những thế còn giúp cho trẻ 
biết cách giao tiếp và ứng xử trong cuộc sống hàng ngày, trẻ biết cách phối hợp với các 
bạn chơi trong nhóm. 1.2. Phạm vi áp dụng đề tài: 
 Việc rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ thì bất kì nơi đâu, bất kì lúc nào và ở lĩnh vực 
nào chúng ta cũng có thể áp dụng được nhưng bản thân tôi là một giáo viên đang dạy lớp 
3-4 tuổi nên tôi muốn tập trung khai thác thế mạnh của trẻ trong phạm vi trường mầm 
non. Vì thế phạm vi đề tài của tôi áp dụng cho trẻ 3-4 tuổi ở trường mầm non.
II. PHẦN NỘI DUNG
 2.1. Thực trạng trước khi nghiên cứu các biện pháp. 
 Trong quá trình rèn kỹ năng sống cho trẻ tôi đã gặp những thuận lợi và khó khăn 
sau: 
 Thuận lợi :
 Bản thân tôi được sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của ban giám hiệu nhà trường về bồi 
dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng sư phạm và cung cấp đầy đủ các trang thiết bị, 
đồ dùng đồ chơi, nhất là hoạt động “Xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp, an toàn và 
hiệu quả”, đây chính là hoạt động để giáo viên rèn luyện kỹ năng ứng xử hợp lý với các 
tình huống trong cuộc sống cho trẻ, thói quen và kỹ năng làm việc, sinh hoạt theo nhóm; 
rèn luyện sức khỏe và ý thức bảo vệ sức khỏe, kỹ năng phòng, chống tai nạn giao thông, 
đuối nước và các tai nạn thương tích khác: rèn luyện kỹ năng ứng xử văn hóa, chung 
sống hòa bình, phòng ngừa bạo lực và các tệ nạn xã hội.
 Trường học nơi tôi công tác là ngôi trường được xây khang trang sạch sẽ nên 
thuận lợi trong việc thực hiện nội dung xây dựng môi trường giáo dục sạch đẹp, an toàn 
cho trẻ. 
 Khó khăn:
 Về phía các bậc cha mẹ trẻ luôn nóng vội trong việc dạy con; do đó, khi trẻ về nhà 
mà chưa biết đọc, viết chữ, hoặc chưa biết làm toán thì lo lắng một cách thái quá! Đồng 
thời lại chiều chuộng, cung phụng con cái khiến trẻ không có kỹ năng tự phục vụ, chỉ 
chú ý đến khâu dạy, không chú ý đến con mình ăn, uống nói năng như thế nào, trẻ có 
biết sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống hay không? Và vì sao chúng ta cần 
những đồ dùng, vật dụng đó? Những đồ dùng đó để làm gì?
 Đối với giáo viên. 2.2.1: Lập kế hoạch cho trẻ luyện tập thường xuyên để phát triển các kỹ năng 
sống.
 Tổ chức các hoạt động cho trẻ luyện tập thường xuyên đóng vai trò chủ đạo trong 
việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Ở lứa tuổi mẫu giáo 3-4 tuổi, khả năng tập trung chú 
ý và ghi nhớ có chủ định rất kém. Trẻ nhanh nhớ nhưng cũng nhanh quên. Nếu các kỹ 
năng chúng ta dạy trẻ không được cũng cố bằng cách luyện tập thường xuyên thì chúng 
sẽ dần mất đi. Ngược lại nếu ta có kế hoạch cho trẻ luyện tập thường xuyên thì các kỹ 
năng đó sẽ thành kỹ xảo, phát triển bền vững và không bị lãng quên. Việc tổ chức cho 
trẻ luyện tập phải có kế hoạch cụ thể, được tiến hành thường xuyên và không ngừng 
sáng tạo, có như vậy mới gây được hứng thú cho trẻ.
 Ví dụ : Hàng tuần vào sáng thứ 2, tôi thường tổ chức hoạt động trò chuyện cùng 
trẻ khoảng 10 phút với tên mục là “Chuyện của bé” nhằm phát triển kỹ năng giao tiếp 
cho trẻ. Qua hoạt động này trẻ biết tự giới thiệu mình, biết lắng nghe, biết dùng ngôn 
ngữ của mình để kể về những chuyện trong 2 ngày nghỉ ở nhà của bé hay trao đổi cùng 
cô về chủ đề đang học. Cuối tuần cho trẻ nhận xét câu chuyện nào hay nhất sẽ đựơc 
nhận phần thưởng của cô.( Phần thưởng có thể là một bông hoa , một bức tranh vẽ một 
con vật hay một hạt giống cây nảy mầm.Các phần thưởng được thay đổi theo từng chủ 
đề). Kết quả, trẻ lớp tôi rất hứng thú khi tham gia buổi trò chuyện đầu tuần. Trẻ đã có 
thói quen trước khi nói biết thưa cô, chào bạn và đặc biệt rất mạnh dạn tự tin khi kể 
“chuyện của mình” cho bạn nghe.
 Trong giờ hoạt động chiều của mỗi ngày, sau khi cho trẻ ôn bài cũ hoặc làm quen 
với bài mới, tôi luôn dành thời gian khoảng 10 phút để tổ chức cho trẻ luyện tập thực 
hành các kỹ năng dưới dạng trò chơi. Cụ thể:
 Chiều thứ 2, tôi thường tổ chức cho trẻ thực hành các kỹ năng chăm sóc bản thân 
như rửa tay, lấy nước uống, cho đồ vào cặp.Mỗi hoạt động tôi chọn một trò chơi khác 
nhau. 
 Ví dụ: Khi dạy trẻ cách mặc áo, tôi cho trẻ chơi trò chơi “Ai nhanh hơn, khéo 
hơn”, cách chơi như sau: Cho 2 trẻ lên thi mặc áo, đầu tiên tôi gợi mở, giới thiệu với trẻ 
các thao tác mặc áo sau đó tổ chức cho trẻ chơi. Cả lớp đếm ngược cùng cô từ 10 đến 1, 
khi nghe hết giờ phải dừng tay, cô và các bé kiểm tra kết quả và tặng quà. Việc xác định - Giáo viên cần tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm khuyến khích sự 
chuyên cần, tích cực của trẻ, giáo viên cần phải biết khai thác phát huy năng khiếu, tiềm 
năng sáng tạo ở mỗi trẻ. Vì mỗi đứa trẻ là một nhân vật đặc biệt, phải giáo dục trẻ như 
thế nào để trẻ cảm thấy thoải mái trong mọi tình huống của cuộc sống.
 - Giáo viên cần thường xuyên tổ chức các họat động giáo dục chăm sóc giáo dục 
trẻ một cách thích hợp tuân theo một số quan điểm: Giúp trẻ phát triển đồng đều các lĩnh 
vực: thể chất, ngôn ngữ, nhận thức, tình cảm- xã hội và thẩm mỹ. Phát huy tính tích cực 
của trẻ, giúp trẻ hứng thú, chủ động khám phá tim tòi, biết vận dụng vốn kiến thức, kỹ 
năng vào việc giải quyết các tinh huống khác nhau. 
 - Giáo viên cần giúp trẻ có được những mối liên kết mật thiết với những bạn khác 
trong lớp, trẻ biết chia sẻ chăm sóc, trẻ cần phải học về cách hành xử, biết lắng nghe 
trình bày và diễn đạt được ý của mình khi vào trong các nhóm trẻ khác nhau, giúp trẻ 
luôn cảm thấy tự tin khi tiếp nhận các thử thách mới. Điều này liên quan tới việc đứa trẻ 
có cảm thấy thoải mái, tự tin hay không đối với mọi người xung quanh, cũng như việc 
mọi người xung quanh chấp nhận đứa trẻ đó như thế nào? Cần chuẩn bị cho trẻ sự tự tin, 
thoải mái trong mọi trường hợp nhất là trong việc ăn uống để chúng ta không phải xấu 
hổ vì những hành vi không đẹp của trẻ. 
 - Thường xuyên liên hệ với phụ huynh để kịp thời nắm tình hình của trẻ, trao đổi 
với phụ huynh những nội dung và biện pháp chăm sóc và giáo dục trẻ tại nhà, bàn bạc 
cách giải quyết những khó khăn gặp phải.
 2.2.3: Cụ thể hóa nội dung của những kỹ năng cơ bản mà giáo viên cần dạy 
trẻ:
 + Kỹ năng sống tự tin : Một trong những kỹ năng đầu tiên cần chú tâm là phát 
triển sự tự tin, lòng tự trọng của trẻ. Nghĩa là giúp trẻ cảm nhận được mình là ai, cả về 
cá nhân cũng như trong mối quan hệ với những người khác. Kỹ năng sống này giúp trẻ 
luôn cảm thấy tự tin trong mọi tình huống ở mọi nơi. 
 + Kỹ năng sống hợp tác: Bằng các trò chơi, câu chuyện, bài hát giúp trẻ học cách 
cùng làm việc với bạn, đây là một công việc không nhỏ đối với trẻ lứa tuổi này. Khả 
năng hợp tác sẽ giúp trẻ biết cảm thông và cùng làm việc với các bạn. Để việc làm có hiệu quả, trước tiên tôi thực hiện nghiêm túc chế độ giờ giấc trong 
sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Đây là một trong những nhân tố giáo dục có tác dụng thúc 
đẩy mạnh mẽ phẩm chất cá nhân, khả năng tuân thủ yêu cầu của người lớn và khả năng 
định hướng về thời gian cho trẻ. Tôi đã căn cứ vào nội dung cụ thể của từng hoạt động 
để lựa chọn nội dung lồng ghép cho phù hợp.
 Thông qua giờ đón trẻ, tôi lồng ghép giáo dục kỹ năng giao tiếp cho trẻ ( Biết lễ 
phép chào cô, chào bố mẹ, hỏi han bạn.Hoặc tôi lồng ghép kỹ năng tự phục vụ bản 
thân và chấp hành quy định của lớp. 
 Ví dụ: Tôi dạy trẻ biết cất cặp vào giá, biết xếp dép lên giá, đi vệ sinh đúng nơi 
quy định..)
 Thông qua hoạt động có chủ định, đây là một trong những hoạt động để tôi tích 
hợp có hiệu quả nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Tôi căn cứ vào nội dung của 
từng tiết học để tích hợp một cách hài hoà, không ôm đồm.
 Ví dụ: Qua việc trò chuyện quan sát Cầu trượt. Trẻ nhận biết được một số nguyên 
nhân gây ngã, gây tai nạn và biết cách phòng tránh nguy cơ gây ngã. Các kỹ năng tôi 
dạy trẻ đó là:
- Kỹ năng giao tiếp: Trẻ biết lắng nghe cô, bạn, nêu ý kiến, chia sẻ thông tin.
- Kỹ năng xử lý tình huống: Khi ngồi trên cầu trượt bé cần làm gì?( Vịn hai tay vào 2 
thành của cầu trượt, rồi đẩy người cho trượt xuống. Nếu bạn nào trượt nhanh bị ngã thì 
thì bạn chơi cùng nhanh chóng đở bạn dậy hoặc chạy đến gọi cô ) 
- Kỹ năng ra quyết định: Làm gì hay không làm gì để phòng tránh ngã? ( Không trượt 
quá nhanh, không xô đẩy bạn khi ngồi trên Cầu trượt, vịn chắc thanh cầu trượt)
 Ví dụ : Qua tiết học KPKH: Trò chuyện một số bộ phận trên cơ thể, tôi dạy trẻ kỹ 
năng sau: Kỹ năng chăm sóc bản thân: Trẻ có một số kỹ năng và có ý thức giữ gìn, bảo 
vệ các bộ phận trên cơ thể. Kỹ năng giao tiếp tự tin: Khi trả lời phải đứng thẳng, mắt 
nhìn thẳng vào cô, nói to, rõ ràng.Kỹ năng tuân thủ quy tắc giờ học như muốn nói 
phải giơ tay, chờ đến lượt cô mời mới được nói, không nói leo, tập chung chú ý nghe 
côChính vì thế trẻ lớp tôi học rất ngoan, trong giờ học biết chú ý lắng nghe, tuân thủ 
theo sự hướng dẫn của cô và đặc biệt rất tự tin khi trả lời câu hỏi cô đưa ra.
-Thông qua hoạt động ngoài trời tôi đã lồng ghép dạy trẻ nhiều kỹ năng khác nhau. - Trẻ được tập luyện một số thói quen hành vi văn minh trong ăn uống ( Trẻ biết mời cô, 
mời bạn, biết vệ sinh cá nhân trước và sau khi ăn, biết giữ vệ sinh chung và hành vi văn 
hoá như không nói chuyện khi ăn, ho hoặc ngáp phải quay ra ngoài đồng thời lấy tay che 
miệng, biết nhặt cơm rơi bỏ vào đĩa và lau tay)
 Khi tổ chức giấc ngủ cho trẻ, tôi dạy trẻ biết tự mình lấy cất gối đúng nơi quy 
định, biết lau chùi chân trước khi lên sạp, đi nhẹ, nói khẽ, không làm ồn khi bạn đang 
ngủ.
 Ngoài ra tôi còn lồng ghép giáo dục kỹ năng sống cho trẻ vào các hoạt động khác 
trong ngày như ăn phụ chiều, hoạt động chiều, vệ sinh, trả trẻ....Bằng việc tạo tình 
huống có vấn đề để trẻ suy nghĩ và giải quyết qua đó trẻ được cũng cố các kỹ năng của 
mình.
 Tóm lại, cần giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mọi lúc mọi nơi, đảm bảo tính liên 
tục để mỗi kỹ năng, phẩm chất mới được hình thành sẽ trở thành thói quen, thành thuộc 
tính vững chắc trong nhân cách trẻ. Tuy nhiên không nên lạm dụng tích hợp quá nhiều 
sẽ làm ảnh hưởng đến kết quả của hoạt động chính cũng như sẽ gây tâm lý nặng nề cho 
trẻ khi tham ra vào các hoạt động đó. Sau mỗi hoạt động, tôi nhận xét đánh giá các kỹ 
năng đạt được trên trẻ bởi đây cũng là một trong những biện pháp giáo dục kỹ năng sống 
cho trẻ rất hiệu quả.
 Nội dung phong trào“ Xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp, an toàn và hiệu 
quả”, trong đó có nội dung: Nhà trường cần tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể thao 
một cách thiết thực, khuyến khích sự tham gia chủ động, tự giác của học sinh. Tổ chức 
các trò chơi dân gian và các hoạt động vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với lứa 
tuổi của học sinh.
 - Làm đồ chơi dân gian; sáng tác bài hát, điệu múa thể loại dân ca cho trẻ ở lứa 
tuổi mầm non. 
 - Tăng cường tổ chức các trò chơi dân gian và các hoạt động văn nghệ, vui chơi 
giải trí tích cực khác phù hợp với lứa tuổi của trẻ mầm non. Đưa ca dao hò khoan Lệ 
Thuỷ vào chương trình giáo dục trẻ.