Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 3-4 tuổi

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO TRẺ 
 MẪU GIÁO 3-4 TUỔI 
 1. PHẦN MỞ ĐẦU
 1.1. Lý do chọn đề tài:
 Trẻ em là niềm hạnh phúc của mỗi gia đình, là tương lai của dân tộc. Việc bảo vệ 
và chăm sóc giáo dục trẻ em là trách nhiệm của gia đình và của xã hội. “Trẻ em hôm 
nay – thế giới ngày mai”. Việc giáo dục trẻ ngay từ khi còn nhỏ là vô cùng quan trọng 
trong sự nghiệp giáo dục, nhằm hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ sau 
này. Bác Hồ nói “Không có giáo dục thì không nói gì đến kinh tế văn hóa” Sản phẩm 
giáo dục là con người mà con người là mục tiêu động lực của sự phát triển đất nước 
trong tương lai đó chính là thế hệ trẻ.
 Đất nước ta hiện nay nền kinh tế phát triển đang trên đường hội nhập quốc tế, 
chúng ta phải giao lưu với nhiều nền văn hóa khác trên thế giới, nếu trẻ thiếu kinh 
nghiệm sống thì dể bị lôi kéo, kích động.....Hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác 
động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, luôn được đặt vào hoàn cảnh phải 
lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với khó khăn, thách thức, những áp lực tiêu cực, 
bạo lực lối sống ích kỉ, thực dụng, dể bị phát triển lệch lạc về nhân cách.
 Vậy thế nào để thế hệ trẻ chúng ta nhận thức và giữ vững được nền văn hóa của 
dân tộc Việt nam từ ngày xưa đến nay và trong thời đại mới là nhiệm vụ cần thiết nhất 
trong các mục tiêu xây dựng phát triển con người toàn diện trong thời đại hiện nay để 
sớm đào tạo cho xã hội những con người vừa có đức, vừa có tài trong thời kỳ công 
nghiệp hóa , hiện đại hóa đất nước. 
 Đối với trẻ mầm non, mà đặc biệt là lứa tuổi mẫu giáo bé “Điểm khởi đầu” của 
quá trình hình thành nhân cách con người thì việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là vô 
cùng quan trọng và cần thiết. Bởi trẻ đang chập chững bước những bước đầu tiên vào 
đời, đang từng bước “ Học làm người”. Nếu các kỹ năng sớm được hình thành thì trẻ sẽ 
có nhân cách phát triển toàn diện và bền vững.
 Trong xã hội hiện nay, giáo dục kỹ năng sống đã trở thành một nhu cầu thiết yếu. 
Bởi sự bùng nổ của thông tin, với những suy thoái về đạo đức, với những đua đòi của 
thế hệ trẻ, cùng với những mặt trái của công nghệ thông tin, mặt trái của xã hội, với 
muôn ngàn cạm bẫy  giới trẻ hiện nay tiếp cận rất nhiều loại tác động, tốt có, xấu có, 
thường xuyên chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, luôn bị đặt 
vào hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn, thách 
thức, những áp lực tiêu cực từ gia đình và xã hội. Việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 
mầm non ngày càng trở nên cần thiết nhằm góp phần đào tạo “ Con người mới với đầy 
đủ các mặt: Đức, trí, thể, mỹ. Như Bác Hồ đã từng nói : “ Vì lợi ích 10 năm trồng cây - 
Vì lợi ích trăm năm trồng người”. Sở dĩ Bác nói như vậy là để khẳng định một lần nữa Việc rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ thì bất kì nơi đâu, bất kì lúc nào và ở lĩnh 
vực nào chúng ta cũng có thể áp dụng được nhưng bản thân tôi là một giáo viên đang 
dạy lớp 3-4 tuổi nên tôi muốn tập trung khai thác thế mạnh của trẻ trong phạm vi 
trường mầm non. Vì thế phạm vi đề tài của tôi áp dụng cho trẻ 3 - 4 tuổi ở trường mầm 
non.
 2. PHẦN NỘI DUNG
 2.1. Thực trạng của nội dung cần nghiên cứu. 
 * Thuận lợi :
 Bản thân tôi được sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của ban giám hiệu nhà trường về 
bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng sư phạm và cung cấp đầy đủ các trang thiết 
bị, đồ dùng đồ chơi, nhất là phòng trào “Xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp, an toàn 
và hiệu quả” “ Xây dựng môi trường học tập lấy trẻ làm trung tâm”, đây chính là hoạt 
động để giáo viên rèn luyện kỹ năng ứng xử hợp lý với các tình huống trong cuộc sống 
cho trẻ, thói quen và kỹ năng làm việc, sinh hoạt theo nhóm; rèn luyện sức khỏe và ý 
thức bảo vệ sức khỏe, kỹ năng phòng, chống tai nạn giao thông, đuối nước và các tai 
nạn thương tích khác: rèn luyện kỹ năng ứng xử văn hóa, chung sống hòa bình, phòng 
ngừa bạo lực và các tệ nạn xã hội.
 Trường học nơi tôi đang công tác được xây dựng khang trang sạch sẽ, các khu 
vui chơi được quy hoạch hợp lý nên thuận lợi trong việc thực hiện nội dung “Xây dựng 
môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm” cho trẻ.
 Đa số phụ huynh quan tâm đến việc chăm sóc giáo dục trẻ khi đến lớp cũng như 
lúc về nhà, thường xuyên trao đổi với giáo viên chủ nhiệm để biết được những mặt 
mạnh, mặt yếu của trẻ để phối hợp chăm sóc trẻ tốt hơn. 
 * Khó khăn:
 Các cháu tuy cùng độ tuổi nhưng khả năng tiếp thu của trẻ không đồng đều, do 
đó cùng một thời gian và biện pháp dạy trẻ các nội dung kỷ năng sống nhưng kết quả 
trên trẻ chưa tương đương với nhau.
 Một số trẻ nhút nhát nên không tự tin khi tham gia vào các hoạt động, một số trẻ 
lại quá hiếu động nên khi hoạt động chưa chú ý vào hướng dẫn của cô, kỷ năng sống 
của trẻ còn nhiều hạn chế.
 Một số trẻ do bị ảnh hưỡng cuộc sống hiện đại như: Internet, ti vi, các trò chơi 
điện tử.....
 Một số cha mẹ trẻ nhận thức về dạy kỹ năng sống cho trẻ chưa rõ ràng. Họ đưa 
con đến trường rồi phó mặc việc giáo dục trẻ cho giáo viên, cho con đi học chỉ cần biết 
hát, biết múa, biết đọc thơ, kể chuyện thế là đủ, còn lại các việc khác không quan trọng. 
Nhiều phụ huynh còn cho rằng trẻ con biết gì, làm được gì mà dạy kỹ năng sống. Chính 
vì vậy việc phối hợp với các bậc phụ huynh trong việc dạy kỹ năng sống cho trẻ tôi 
gặp nhiều khó khăn. buổi trò chuyện đầu tuần. Trẻ đã có thói quen trước khi nói biết thưa cô, chào bạn và 
đặc biệt rất mạnh dạn tự tin khi kể “chuyện của mình” cho bạn nghe.
 Trong giờ hoạt động chiều của mỗi ngày, sau khi cho trẻ ôn bài cũ hoặc làm 
quen với bài mới, tôi luôn dành thời gian khoảng 10 phút để tổ chức cho trẻ luyện tập 
thực hành các kỹ năng dưới dạng trò chơi. Cụ thể:
 Chiều thứ 2, tôi thường tổ chức cho trẻ thực hành các kỹ năng chăm sóc bản 
thân như rửa tay, lấy nước uống, cho đồ vào cặp.Mỗi hoạt động tôi chọn một trò chơi 
khác nhau. 
 Ví dụ: Khi dạy trẻ cách mặc áo, tôi cho trẻ chơi trò chơi “Ai nhanh hơn, khéo 
hơn”, cách chơi như sau: Cho 2 trẻ lên thi mặc áo, đầu tiên tôi gợi mở, giới thiệu với trẻ 
các thao tác mặc áo sau đó tổ chức cho trẻ chơi. Cả lớp đếm ngược cùng cô từ 10 đến 1, 
khi nghe hết giờ phải dừng tay, cô và các bé kiểm tra kết quả và tặng quà. Việc xác 
định nội dung cho trẻ thực hành, tôi dựa trên nguyên tắc cho trẻ làm quen từ dễ đến 
khó, từ đơn giản đến phức tạp. Chẳng hạn, cũng dạy trẻ cách mặc áo nhưng tuần đầu tôi 
dạy trẻ cách mặc áo có khuy bấm, tuần tiếp theo tôi dạy trẻ cách mặc áo có khuy cài và 
những tuần sau là áo có khoá kéo. Lúc đầu trẻ thực hiện rất vụng về lúng túng nhưng 
do luyện tập thường xuyên và có kế hoạch nên các thao tác của trẻ dần chính xác hơn. 
với cách tổ chức có hệ thống và linh hoạt như vậy trẻ lớp tôi đã có kỹ năng chăm sóc 
bản thân tương đối tốt.
 Chiều thứ 4, tôi tổ chức cho trẻ xem băng đĩa hoặc tranh ảnh có kèm những câu 
chuyện về các hành vi ứng xử đúng sai giữa con người với con người, giữa con người 
với môi trường xung quanh trong chủ đề. Qua đó giáo dục trẻ kỹ năng ứng xử phù hợp 
với xung quanh.
 Ví dụ: Dạy trẻ biết xếp ghế đúng nơi quy định như xếp nhẹ nhàng, không gây ồn, 
khi xếp ghế ngồi học phải xếp thẳng hàng theo đúng tổ của mình, khi ngồi ăn ghế phải 
xếp sát bàn, khi ra về phải xếp ghế vào góc lớp. Hoặc khi xếp dép phải xếp kẹp đôi, tổ 
chim non xếp ngăn trên của giá dép, tổ hoa hồng xếp ngăn giữa, tổ thỏ trắng xếp ngăn 
dưới Nhờ được tham gia và nhắc nhở thường xuyên nên ý thức của trẻ trong việc 
chấp hành các quy tắc cô đưa ra rất tốt.
 Chiều thứ 6, tôi tổ chức cho trẻ sắp xếp lại đồ dùng đồ chơi ở các góc nhằm phát 
triền kỹ năng hợp tác và rèn thói quen sống gọn gàng ngăn nắp. Những tuần đầu, tôi 
cho trẻ quan sát cô và nghe cô giải thích vì sao phải làm như vậy? Cách sắp xếp như thế 
nào cho đẹp? Những tuần tiếp theo tôi chia tổ, yêu cầu mỗi tổ tự xếp mỗi góc chơi, thi 
xem đội nào xếp đúng, xếp đẹp và nhanh nhất. Rõ ràng khi tham gia hoạt động này, các 
kỹ năng hợp tác của trẻ được phát triển. Trẻ biết giúp đỡ nhau và nhắc nhở nhau cùng 
hoàn thành nhiệm vụ một cách nhanh chóng. Từ việc tổ chức thường xuyên như vậy, 
các mối quan hệ cũng như kỹ năng làm việc nhóm của trẻ được củng cố, bên cạnh đó 
đồ dùng đồ chơi của lớp tôi luôn được xếp gọn gàng, ngăn nắp và rất khoa học.Với biện 
pháp này, các kỹ năng cần có luôn được củng cố và hoàn thiện một cách chính xác. Đây là một kỹ năng cơ bản và khá quan trọng đối với trẻ. Nó có vị trí chính yếu 
khi so với tất cả các kỹ năng khác như đọc, viết, làm toán và nghiên cứu khoa học. Nếu 
trẻ cảm thấy thoải mái khi nói về một ý tưởng hay chính kiến nào đó, trẻ sẽ trở nên dễ 
dàng học và sẽ sẵn sàng tiếp nhận những suy nghĩ mới. Đây chính là yếu tố cần thiết để 
giúp trẻ sẳn sàng học mọi thứ. 
 Ví dụ: Giờ đón trẻ tôi trò chuyện cùng trẻ về cách giao tiếp để tự bảo vệ mình:
 Nếu lạc đường con sẽ tìm đến ai để hỏi? con hỏi như thế nào?
 Nếu bị ai bắt nạt con kêu cứu như thế nào?
 Hay có khách đến lớp các con phải làm gì?...
 Ngoài ra, ở trường mầm non giáo viên cần dạy trẻ nghi thức văn hóa trong ăn 
uống qua đó dạy trẻ kỹ năng lao động tự phục vụ, rèn tính tự lập như: Biết tự rửa tay 
sạch sẽ trước khi ăn, chỉ ăn uống tại bàn ăn, biết cách sử dụng những đồ dùng, vật dụng 
trong ăn uống một cách đúng đắn, ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ 
không gây tiếng ồn, ngậm miệng khi nhai thức ăn, biết mời trước khi ăn, cảm ơn sau 
khi ăn, biết tự dọn, cất đúng chỗ bát, chén, thìa  hoặc biết giúp người lớn dọn dẹp, 
ngồi ngay ngắn, ăn hết suất. không làm ảnh hưởng đến người xung quanh.
 2. 2.4 : Phối hợp với phụ huynh để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.
 Song song với việc thực hiện biện pháp giáo dục trên, là giáo viên chủ nhiệm 
lớp, tôi luôn ý thức được tầm quan trọng của việc phối kết hợp giữa gia đình và nhà 
trường. Việc dạy kỹ năng sống cho trẻ không phải là chuyện một sớm một chiều mà là 
cả một quá trình. Các kỹ năng sống phải được giáo dục, rèn luyện đồng nhất thì mới 
bền vững và thành kỹ xảo. Nếu chỉ dạy kỹ năng sống cho trẻ ở trường thôi thì chưa đủ. 
Bên cạnh đó, môi trường gia đình rất thích hợp để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Trẻ 
được tiếp thu các kỹ năng thông qua gia đình một cách tự nhiên, nhẹ nhàng mà lại hiệu 
quả cao. Mặt khác, nuôi dạy con luôn là mối quan tâm hàng đầu của các bậc phụ huynh 
nhất là trong thời buổi hiện nay, ai cũng muốn con mình đạt thành tích cao trong học 
tập cũng như trưởng thành hơn về mặt nhân cách. Tuy nhiên việc làm thế nào để có thể 
giúp trẻ phát huy được khả năng tiềm ẩn? Làm thế nào để trẻ có những kỹ năng sống 
tốt nhất thì nhiều phụ huynh còn lúng túng trong vấn đề này. Trên thực tế nhiều phụ 
huynh chưa có kiến thức về kỹ năng sống, không biết kỹ năng sống bao gồm những kỹ 
năng nào? Cần giáo dục trẻ từ đâu, dạy trẻ những gì? Chính vì vậy mà tôi phải tuyên 
truyền đến các bậc phụ huynh để họ hiểu tầm quan trọng của kỹ năng sống, những kiến 
thức cần dạy trẻ, phương pháp dạy trẻ như thế nào để trẻ tiếp thu một cách thoải mái, tự 
nhiên. Việc tuyên truyền đến các bậc phụ huynh được tiến hành trong giờ đón, trả trẻ, 
thông qua bảng tuyên truyền, thông qua việc mời phụ huynh tham quan hoặc tham ra 
trực tiếp vào các hoạt động của lớp hay thông qua buổi họp phụ huynh. Cụ thể:
 Thông qua giờ đón trẻ, tôi đã trao đổi với phụ huynh về tình hình sức khoẻ, vệ 
sinh cá nhân, những phản ứng kém linh hoạt cũng như những kỹ năng của trẻ để cùng 
phụ huynh giáo dục trẻ, giúp trẻ chủ động trong các hoạt động. Tôi đã đạt được kết quả giáo dục như mong muốn nhưng mỗi biện pháp thì có 
tác dụng riêng, để thực hiện có hiệu quả cần phải phối hợp nhiều biện pháp khác nhau. 
Tôi tiếp tục sử dụng biện pháp tiếp theo.
 2. 2.5 : Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mọi lúc mọi nơi:
 Từ việc phối hợp với phụ huynh, tôi có thêm thông tin về các kỹ năng sống của 
trẻ ở nhà . Từ đó tôi có kế hoạch cụ thể và lựa chọn phương pháp giáo dục kỹ năng 
sống cho trẻ phù hợp bằng cách giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mọi lúc mọi nơi.
 Để việc làm có hiệu quả, trước tiên tôi thực hiện nghiêm túc chế độ giờ giấc 
trong sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Đây là một trong những nhân tố giáo dục có tác dụng 
thúc đẩy mạnh mẽ phẩm chất cá nhân, khả năng tuân thủ yêu cầu của người lớn và khả 
năng định hướng về thời gian cho trẻ. Tôi đã căn cứ vào nội dung cụ thể của từng hoạt 
động để lựa chọn nội dung lồng ghép cho phù hợp.
 Thông qua giờ đón trẻ, tôi lồng ghép giáo dục kỹ năng giao tiếp cho trẻ ( Biết lễ 
phép chào cô, chào bố mẹ, hỏi han bạn.) Hoặc tôi lồng ghép kỹ năng tự phục vụ bản 
thân và chấp hành quy định của lớp. 
 Ví dụ : 
 Tôi dạy trẻ biết cất ba lô vào tủ, biết xếp dép lên giá, đi vệ sinh đúng nơi quy 
định..
 Thông qua hoạt động có chủ định, đây là một trong những hoạt động để tôi tích 
hợp có hiệu quả nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Tôi căn cứ vào nôi dung của 
từng tiết học để tích hợp một cách hài hoà, không ôm đồm.
 Ví dụ : 
 Qua tiết học khám phá khoa học: Trò chuyện một số bộ phận trên cơ thể, tôi dạy 
trẻ kỹ năng sau: Kỹ năng chăm sóc bản thân: Trẻ có một số kỹ năng và có ý thức giữ 
gìn, bảo vệ các bộ phận trên cơ thể. Kỹ năng giao tiếp tự tin: Khi trả lời phải đứng 
thẳng, mắt nhìn thẳng vào cô, nói to, rõ ràng.Kỹ năng tuân thủ quy tắc giờ học như 
muốn nói phải giơ tay, chờ đến lượt cô mời mới được nói, không nói leo, tập chung chú 
ý nghe côChính vì thế trẻ lớp tôi học rất ngoan, trong giờ học biết chú ý lắng nghe, 
tuân thủ theo sự hướng dẫn của cô và đặc biệt rất tự tin khi trả lời câu hỏi cô đưa ra.
 Thông qua hoạt động ngoài trời tôi đã lồng ghép dạy trẻ nhiều kỹ năng khác 
nhau. 
 Ví dụ : 
 Qua việc trò chuyện quan sát Đu quay. Trẻ nhận biết được một số nguyên nhân 
gây ngã, gây tai nạn và biết cách phòng tránh nguy cơ gây ngã. Các kỹ năng tôi dạy trẻ 
đó là:
 Kỹ năng giao tiếp: Trẻ biết lắng nghe cô, bạn, nêu ý kiến, chia sẻ thông tin.
 Kỹ năng xử lý tình huống: Khi ngồi trên đu quay chẳng may bị ngã bé cần làm 
gì?( Nằm yên, chờ Đu quay dừng hẳn mới ngồi dậy để tránh Đu quay đập vào đầu, bạn 
khác chạy đi báo với cô)