SKKN Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi

 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong quá trình giáo dục ở trường mầm non. Trong quá trình đó, việc phát triển khả năng định hướng trong không gian (ĐHTKG) cho trẻ không chỉ là một trong những nhiệm vụ quan trọng mà còn là nội dung dạy học quan trọng nhằm phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo. ĐHTKG là điều kiện không thể thiếu giúp mỗi người hoạt động bình thường trong cuộc sống. Chỉ có định hướng không gian đúng con người mới có thể thực hiện thành công các hoạt động khác. Còn đối với trẻ mẫu giáo, việc dạy trẻ định hướng trong không gian giúp trẻ ý thức được vị trí của cơ thể mình trong môi trường, ý thức được vị trí của các vật so với nhau và giúp trẻ có khả năng tự tổ chức, sắp đặt vị trí, phương hướng của bản thân, của các sự vật trong không gian. Hơn nữa một số thao tác trí tuệ cơ bản sẽ được hình thành ở trẻ mẫu giáo trong qua trình dạy trẻ ĐHTKG, giúp trẻ dễ dàng thực hiện các hoạt động trong trường học, cũng như giúp trẻ vận dụng chúng để giải quyết các nhiệm vụ khác nhau trong cuộc sống của mình một cách linh hoạt. Chính những kiến thức, kĩ năng trẻ nắm được qua việc học ĐHTKG sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ trong hoạt động học tập và các hoạt động khác sau này. Mọi sự vật, hiện tượng và bản thân đứa trẻ đều tồn tại trong không gian và thời gian. Trong không gian có những vật thể cố định với những vị trí và thuộc tính nhất định: có trên, có dưới, có trước, có sau, có gần, có xa. Như vậy không gian cũng là đối tượng của hoạt động tư duy và hoạt động thực tiễn của trẻ. Vì thế cần kịp thời phát triển khả năng ĐHTKG ở trẻ,tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ thực hiện có hiệu quả các hoạt động khác trong cuộc sống. 2.Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm: - Để sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi 3. Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 8.2019 đến 2.2020 4. Đối tượng nghiên cứu - Một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi 5. Phạm vi nghiên cứu: - Trẻ 5-6 tuổi mẫu giáo lớn A2 6. Khảo sát điều tra thực trạng: Kết quả khảo sát đánh giá trẻ đầu năm: Tổng số trẻ được đánh giá: 45 trẻ 1/ 16 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi trò chơi học tập như là một biện pháp dạy học được tiến hành trên các tiết toán học nhằm mục đích: - Trang bị kiến thức mới cho trẻ về các hướng trong không gian khi trẻ lấy mình, người khác, vật khác làm chuẩn. - Hình thành cho trẻ kĩ năng định hướng trong không gian hai chiều và ba chiều. - Phát triển khả năng ứng dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào những tình huống, hoàn cảnh khác nhau. * Thuận lợi - Trường đạt chuẩn quốc gia năm 2017; Nhiều năm liền đạt các danh hiệu thi đua của quận, thành tích trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ. - Cơ sở vật chất của nhà trường rộng, trang thiết bị hiện đại, thoáng mát, nhiều cây xanh và đồ chơi ngoài trời. Khung cảnh sư phạm xanh, sạch đẹp, rộng rãi, thoáng mát phù hợp trẻ. - Trẻ đi học đều nên có nề nếp thói quen của lớp - Cơ sở vật chất của nhà trường và lớp học tương đối đầy đủ, khang trang - Phụ huynh nhiệt tình tham gia ủng hộ các hoạt động ngoại khoá - 4/4 giáo viên có trình độ chuyên môn vững, đạt chuẩn và trên chuẩn. 4/4 giáo viên có kinh nghiệm nhiều năm dạy trẻ 5 tuổi. - 100% giáo viên luôn yêu nghề mến trẻ, chịu khó tự học hỏi nhằm nâng cao chuyên môn nghiệp vụ. Tích cực học hỏi và trao đổicùng đồng nghiệp về chuyên môn; * Khó khăn: - Đồ dùng dạy học chưa đồng bộ,phong phú,hấp dẫn trẻ. - Số lượng trẻ trong lớp rất đông nên cô không thể bao quát hết và sửa sai kịp thời cho trẻ. - Biện pháp và phương pháp dạy chưa thực sự phong phú,chưa lôi cuốn, hấp dẫn trẻ,đa số tiến hành trên hoạt động” Làm quen với toán”,chưa thường xuyên tích hợp,ít khi tiến hành ngoài giờ học,nếu có thì nội dung còn nghèo nàn và ít tính đến hiệu quả dạy trẻ theo mục đích đề ra. - Giáo viên chưa phát huy được tính tích cực hoạt động ở trẻ,cô còn nói nhiều,trẻ thực hiện máy móc,rập khuôn. - Khả năng ĐHTKG của trẻ còn hạn chế. 3. Các biện pháp Việc dạy trẻ định hướng không gian cần phải chính xác, rõ ràng nên tôi đã suy nghĩ, tìm tòi một số biện pháp khác nhau nhằm tăng cường các hoạt động xác 3/ 16 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi - Trò chơi học tập góp phần giáo dục nhân cách toàn diện cho trẻ,giúp trẻ có hứng thú,chú ý,giao tiếp,có năng lực đánh giá,có kĩ xảo cùng chơi,tạo ra niềm vui và cảm xúc chung Cần sử dụng rộng rãi và đa dạng trò chơi học tập bởi vì nó là phương tiện dạy học có hiệu quả cao trong quá trình hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng ban đầu cho trẻ. Mặt khác, các bài tập luyện tập cũng là một yếu tố quan trọng trong nhóm các phương pháp thực hành.Luyện tập là việc giúp trẻ thực hiện một nội dung kiến thức nào đó cô yêu cầu lặp đi lặp lại nhiều lần, nên các thao tác trí tuệ cũng như thao tác thực hành của nội dung học tập được rèn luyện tích cực hơn. Để dạy trẻ định hướng trong không gian,tôi sử dụng các bài tập sau: - Bài tập bắt chước(sao chép). - Bài tập kiến thiết. Các bài tập được tiến hành dạy trẻ theo các bước: - Bước 1: Cô làm mẫu và giải thích. - Bước 2: Trẻ thực hiện theo mẫu và sự chỉ dẫn của cô,diễn đạt kết quả bằng lời nói. - Bước 3: Trẻ thực hiện bài tập theo yêu cầu của cô,phản ánh bằng lời nói kết quả bài tập. Ở các bài luyện tập,dưới sự hướng dẫn của giáo viên,tính độc lập của trẻ được phát triển mạnh và mang lại hiệu quả học tập cao.Nó giúp trẻ hiểu được tầm quan trọng của kiến thức đối với cuộc sống,phát huy mạnh mẽ tính tích cực của trẻ.Giáo viên cần sử dụng rộng rãi các bài luyện tập trong các hoạt động học” Làm quen với toán” nói riêng và hoạt động học khác nói chung. Khi luyện tập tôi ứng dụng các bài thơ vào cho phù hợp giúp trẻ hào hứng tham gia tích cực.Đối với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo thì dạy trẻ dưới hình thức thông qua các trò chơi, các bài thơ là trẻ rất hứng thú, thông qua đó giúp trẻ lĩnh hội kiến thức một cách thoải mái hơn, sâu sắc hơn. Tuy đa số các trẻ mẫu giáo lớn đều nhận biết các hướng đối với cơ thể mình nhưng một số vẫn còn nhầm lẫn và có khi phản ứng còn chưa nhanh nhạy nên tôi đã đưa một số trò chơi, bài thơ giúp trẻ nhận biết nhanh và chính xác các hướng đối với bản thân. * Ví dụ trò chơi học tập “Hãy nói nhanh” Cho trẻ quan sát bức tranh gồm có chim màu xanh,chim màu cam,chim màu tím. 5/ 16 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi Giỏ rác phải đặt phía dưới cái bàn. Đặt xong các vật,người quản lý hỏi lại nhân viên phục vụ: Đặt khăn trải bàn ở đâu? Đặt bình hoa ở đâu? Giỏ rác được đặt ở đâu? Giáo viên cho trẻ khác đóng vai là người quản lý và tiếp tục chơi. *Trò chơi 2: “Nhanh mắt, nhanh tay” - Yêu cầu: Xác định vị trí các quả khi di chuyển trên mặt phẳng. (Trên, dưới, giữa) - Chuẩn bị: Mỗi nhóm 1 tranh và các lô tô quả rời - Cách chơi: Lần 1: Cho trẻ quan sát tranh và mô tả vị trí vật trong tranh. Lần 2: Tự di chuyển quả và mô tả vị trí của quả sau khi di chuyển Lần 3: Trẻ tìm tranh theo yêu cầu của cô (tranh xếp các vị trí khác nhau) 3.3. Biện pháp 3: Hướng dẫn trẻ xác định hướng không gian trong các hoạt động khác - Qua các hoạt động học, hoạt động mọi lúc mọi nơi tôi cố gắng liên hệ thực tiễn để trẻ tham gia hoạt động nhẹ nhàng mà vẫn lồng ghép nội dung xác định hứng không gian cụ thể giúp trẻ củng cố kiến thức xác định các phía trong không gian. * Hoạt động làm quen văn học: Tôi đã sáng tác bài thơ “Bé ơi hãy nhớ” Bên trên bé có cái đầu Gặp người lớn, bé cúi đầu hỏi thăm Kế đến là tới đôi tay Phải - trái dùng để múa hay múa đều Bé còn cầm viết để tô Đó là tay phải viết cho thẳng hàng 7/ 16 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi +Bên phải ngôi nhà bạn đã vẽ gì? (vẽ vườn hoa) +Bạn đã vẽ đàn gà ở bên nào của ngôi nhà? Phía bên trái) + Vậy thì bên phải vườn hoa có gì(cây chuối) Sau khi cho trẻ định được hướng các đồ vật ở mọi lúc mọi nơi trẻ sẽ nhớ được lâu hơn và khả năng định hướng của trẻ trong không gian được nhanh hơn. Hoạt động PTTC: khi chuyển đổi hình thức, tôi hô: bên phải quay, bên trái quay, đằng sau quay, qua đó trẻ sẽ nhớ lại và định hướng được bản thân mình. - Hoạt động âm nhạc:Khi chotrẻ hát bài “Đường em đi” vừa cho trẻ hát và kết hợp hỏi trẻ. + Đường em đi bên nào? Bên phải + Đường em không đi là đường bên nào? Bên trái Qua đó trẻ sẽ định hướng được bên phải, bên trái bản thân mình. - Thông qua các hoạt động khác như thể dục sáng, tiết học thể dục và trò chơi vận động.Lồng ghép nội dung dạy trẻ ĐHTKG thông qua hoạt động giáo dục thể chất kết hợp việc tổ chức cho trẻ luyện tậpĐHTKG thông qua các bài tập vận động đa dạng và hệ thống trò chơi vận động thì hiệu quả của quá trình dạy trẻ định hướng trong không gian sẽ được nâng cao. - Hoạt động góc: Ví dụ: Góc nấu ăn:cô có thể đưa ra yêu cầu: bầy thức ăn nhiều chất béo ở trước mặt bạn búp bê,bầy thức ăn nhiều chất đạm ra phía sau bạn búp bê,thức ăn giàu chất bột đường sang phía trái của bạn búp bê,thức ăn giàu vitamin sang phía phải bạn búp bê.Sau khi trẻ bầy xong,cô hỏi lại trẻ xem phía trước,sau,phải,trái của bạn búp bê có những món gì? 3.4. Biện pháp 4: Phối hợp với phụ huynh hướng dẫn trẻ xác định hướng không gian trong các hoạt động tại nhà hoặc nơi công cộng. Phụ huynh là nguời cung cấp thông tin để giáo viên đánh giá chính xác khả năng của trẻ, biết những tiến bộ, cố gắng cũng như những hạn chế của trẻ để cô đưa ra biện pháp phù hợp. Phụ huynh cũng là nguời phát trỉên và rèn luyện cho trẻ các kiến thức và kĩ năng ĐHTKG. Tôi nghĩ việc nâng cao chất lượng làm quen với toán nói chung và định hướng trong không gian cho trẻ nói riêng sẽ không đem lại kết quả cao nếu không kết hợp chặt chẽ với phụ huynh.Sau những buổi học tôi trao đổi với phụ huynh về việc học toán không gian của trẻ ở lớp, nhờ phụ huynh hỗ trợ cho trẻ luyện tập thêm ở gia đình từ đó trẻ sẽ hiều hơn. Cung cấp một số kiến thức cần thiết hơn.Tôi đã động viên những phụ huynh có điều kiện hướng dẫn trẻ một số trò chơi trên máy vi tính phù hợp với lứa tuổi của trẻ giúp trẻ phát triển tư duy, nhận thức để trẻ có thêm kiến thức cho những hoạt động học sau này.Tôi đã làm tốt công tác tuyên truyền bằng những hình ảnh minh họa về lợi ích của môn học 9/ 16 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi khác nhìn thấy.Giáo viên cho trẻ đứng vòng tròn,trong vòng hát một bài hát trẻ phải đi tìm bạn có chiếc vòng đeo tay bên tay trái giống với chiếc vòng đeo tay phải của trẻ.Đôi bạn nào tìm được nhanh nhất và nói được tay trái bạn đeo vòng màu gì?Tay phải bạn đeo vòng màu gì sẽ thắng. 3.5. Biện pháp 5 : Rèn kĩ năng ĐHTKG cho trẻ thông qua các bài luyện tập: * Trò chơi “Hãy làm nhanh theo yêu cầu” Cô ngồi trước mặt trẻ và nói: “tay cầm viết” – trẻ giơ tay phải “tay giữ tập” – trẻ giơ tay trái Cô ở đâu? – trẻ chỉ lên phía trước và nói “phía trước” Cái lưng của con đâu nhỉ? – trẻ chỉ tay ra sau lưng và nói “phía sau” Cô nói “cái đầu” – trẻ chỉ lên đầu và nói “phía trên” Cô nói “hai chân đẹp” – trẻ chỉ xuống dưới chân và nói “phía dưới” Đổi hình thức và nâng cao yêu cầu cũng hỏi tương tự nhưng trẻ phải cầm thêm một đồ vật cô yêu cầu để về phía đó. + Cô để các đồ vật khác nhau ở các hướng, cô cho một trẻ lên đứng giữa lớp hỏi các phía của con có những đồ vật nào (ví dụ: tay phải con ở đâu?-trẻ giơ tay phải và chỉ đúng hướng rồi đọc tên đồ vật có ở hướng phải ), hỏi trẻ nhiều hướng và lần lượt cho những trẻ khác lên (cô đổi các đồ vật ở các hướng khác nhau sau mỗi lần trẻ khác lên), cho trẻ đứng quay mặt nhiều hướng để xác định. - Trong quá trình dạy trẻ tôi đã sáng tác bài thơ để dạy trẻ xác định các hướng cơ bản của trẻ để thu hút sự chú ý của trẻ hơn * Trò chơi 2: “Thi xem ai đúng” - Phương tiện: không cần - Tiến hành: 2 trẻ đối diện nhau. Cô giáo ra lệnh: - Hãy chỉ tay phải (trái) của bạn đứng trước mặt cháu. - Hãy lấy tay phải của cháu đặt lên vai, sờ vào tai, sờ vào má phải (trái) của bạn đứng trước mặt - Hãy lấy tay trái của cháu đặt lên vai, sờ vào tai, sờ vào má trái (phải) của bạn đứng trước mặt\ * Trò chơi 3: “Thi nhảy đúng ô” - Phương tiện: Phấn hoặc vòng - Tiến hành: + Cô vẽ 5 ô vuông (hình chữ thập), trẻ đứng vào 1 ô. + Trẻ nhảy theo yêu cầu của cô “nhảy vào ô phía trước”, “nhảy vào ô bên trái”, “nhảy vào ô bên phải”, “ nhảy vào ô ở giữa”. Cho mỗi trẻ thực hiện 2 – 3 lần. 11/ 16