SKKN Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh, xã Đray Sáp, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bậc học mầm non trong những năm qua có những chuyển biến về chất lượng chăm sóc nuôi dưỡng và giáo dục trẻ, được sự quan tâm sâu sắc của các cấp không những ở các thành phố lớn, thị xã, thị trấn mà còn được nhân dân ở các vùng ven, miền núi, đặc biệt là vùng Tây Nguyên có nhiều người đồng bào dân tộc thiểu số cũng đang từng bước được quan tâm thay đổi và cũng cố. Trong chương trình học của trẻ 5- 6 tuổi lớp lá có sự khác biệt về môn học so với ở các khối lớp còn lại đó là môn làm quen chữ cái không ngừng có ý nghĩa và tác dụng to lớn trong giáo dục nhằm phát triển toàn diện cho trẻ về mọi mặt, như: trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ, đặc biệt môn LQCC giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Có thể nói, môn LQCC là tiền đề vững chắc giúp trẻ lứa tuổi mầm non bước vào trường tiểu học với một tâm thế tự tin, vững vàng. Đặc biệt là trẻ mầm non – lứa tuổi bắt đầu làm quen chữ cái, điều mà tôi nhận thấy ở thực tế qua nhiều lần lên lớp với môn làm quen chữ cái ở lớp 5- 6 tuổi thì tôi nhận thấy được những đặc điểm tâm sinh lý nổi bật như: Trẻ rất thích những gì mới lạ, đẹp mắt, hấp dẫn, ngộ nghĩnh, những trò chơi sinh động Và để trẻ tiếp thu tốt 29 chữ cái thì người giáo viên nên lồng ghép sao cho phù hợp, thích ứng với đặc điểm tâm sinh lý phát triển của trẻ. Do đặc điểm của trường Mầm non Bình Minh, đơn vị mà tôi công tác nằm trong vùng khó khăn và tỉ lệ học sinh là người dan tộc thiểu số chiếm đến 90%. Để học sinh mầm non lớp 5 – 6 tuổi vùng đồng bào dân tộc thiểu số gặp thuật lợi cho việc giao tiếp và tham gia vào các hoạt động ở trường lớp. Khắc phục những khó khăn giúp trẻ tiếp thu được kiến thức mới, đồng thời tạo hứng thú cho trẻ đến trường mạnh dạn, tự tin và tích cực hoạt động, nâng cao khả năng nhận thức cho trẻ . Đó chính là lý do tôi mạnh dạn chọn đề tài Một số biện pháp giúp trẻ 5- 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – Xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 1 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. a/ Nhóm phương pháp nghiên cứu tài liệu. Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu b/ Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp thực hành. - Phương pháp thống kê giáo dục. - Phương pháp trực quan hình ảnh. - Phương pháp điều tra, thu thập thông tin cá nhân trẻ và phụ huynh. c/ Nhóm phương pháp thống kê giáo dục II. PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận Giáo dục mầm non là vấn đề có tầm chiến lược lâu dài, có sự ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển giáo dục phổ thông, đây là bậc học đầu tiên là nền tảng để các em học lên các lớp trên, chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1. Góp phần Phổ cập giáo dục Tiểu học đúng độ tuổi. Đồng thời đối với trẻ 5 - 6 tuổi thường xuyên được tiếp nhận các ngữ âm khi nghe người xung quanh nói. Mặt khác cơ quan phát âm đã trưởng thành nên trẻ có thể phát ra những âm tương đối chuẩn kể cả những âm khó trong tiếng mẹ đẻ cũng như khả năng ghi nhớ, nhận biết 29 chữ cái trong hệ thống chữ cái tiếng Việt. Vì vậy cần dạy trẻ phát âm đúng hệ thống ngữ âm và dạy trẻ biết thể hiện ngữ điệu phù hợp. Trẻ 5 - 6 tuổi có thể tích lũy được vốn từ khá lớn nên giáo viên khuyến khích động viên trẻ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc nhận biết xuyên suốt 29 chữ cái qua các trò chơi, các buổi tham quan, trong các giờ làm quen chữ cái, qua trao đổi giao tiếp, các câu chuyện hoặc các bài thơ có ý nghĩa và tác dụng lớn trong việc phát triển vốn từ và kỹ năng nói cho trẻ. Vì thế cần tăng cường các hoạt động phát triển ngôn ngữ và nhận biết chữ GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 3 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. Số trẻ hứng thú tham gia tích 17/35 trẻ cực vào hoạt động LQCC 49% 18/30 trẻ 51% Số trẻ nhận biết, phát âm được chữ cái qua các trò chơi, 12/35 trẻ 34% 23/35 trẻ 66% mọi lúc mọi nơi, trong tiết học . Số trẻ có khả năng ghi nhớ 14/35 trẻ 40% 21/35 trẻ 60% các chữ cái. * Uư điểm - Ban giám hiệu nhà trường đã thường xuyên sắp xếp tạo điều kiện cho tôi được tham dự các buổi tập huấn bồi dưỡng chuyên môn và đi dự giờ các đợt lên chuyên đề hoạt động làm quen chữ cái cũng như chuyên đề của các môn học khác do Phòng GD&ĐT huyện tổ chức. - Bản thân là giáo viên đạt trình độ chuẩn về chuyên môn, nhiệt tình yêu nghề mến trẻ. Có khả năng dạy trẻ hoạt động làm quen chữ cái và biết định hướng cho trẻ tham gia hoạt động làm quen chữ cái có hiệu quả, tạo được môi trường hoạt động ở lớp tương đối phong phú. - Trẻ yêu thích đến trường và quý mến ,vui vẻ, gần gũi với cô giáo. - Được sự tín nhiệm và tin cậy của phụ huynh học sinh khi gửi con em mình đến trường, lớp. * Một số hạn chế. - Số trẻ trong lớp 91,4% là con em dân tộc thiểu số, sử dụng tiếng mẹ đẻ là chủ yếu, vốn tiếng Việt còn nghèo nàn nên gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 5 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. chữ nên rất khó khăn trong việc phối hợp với giáo viên hướng dẫn trẻ Làm quen chữ cái. - Cơ sở vật chất chỉ cung cấp phần nào cơ bản trong quá trình học tập và vui chơi của của trẻ. + Tình trạng sức khỏe của trẻ + Tình trạng học sinh bỏ học không lý do vẫn còn tồn động do điều kiện kinh tế bố mẹ hay đi làm xa mang con cháu của mình đi theo nên các cháu chưa đến trường đều đặn mỗi ngày Những yếu tố khách quan trên đã ảnh hưởng đến thực trạng. Nên định hướng hiện nay của bản thân tôi về hoạt động làm quen chữ cái tại lớp lá trường Mầm non Bình Minh là tiếp tục vận dụng các biện pháp cũ để phát huy những mặt mạnh, những thành công, tận dụng những đều kiện thuận lợi của thực trạng song bên cạnh bổ sung thêm những biện pháp mới linh hoạt hơn, có sự phong phú, ứng dụng thực tế, áp dụng được mọi lúc mọi nơi cho đề tài mà tôi đang nghiên cứu. 3. Nội dung và hình thức của giải pháp: a. Mục tiêu của biện pháp, giải pháp Từ những nguyên nhân, các yếu tố thực trạng nêu trên nên tôi chọn các biện pháp giải pháp nhằm giúp trẻ đạt được những vấn đề sau: - Trẻ nhận biết và phát âm chuẩn 29 chữ cái, nhận biết chữ cái được qua các trò chơi, không nói ngọng, phát triển ngôn ngữ. - Nghiên cứu hoạt động làm quen với chữ cái cho trẻ 5 - 6 tuổi nhằm đưa ra những biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động cho trẻ. Những biện pháp nêu trên đóng góp cho sự thành công của đề tài, mang lại kết quả cao trong quá trình nhận thức, thay đổi những cách tiến hành lên lớp rập khuôn trong tiết dạy trẻ làm quen chữ cái, mang lại tâm thế vững chắc, thoải mái trong hành trang bước vào môi trường học tập mới ở trường tiểu học cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 7 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. điều kiện thuận lợi cho bản thân được tham gia các buổi ngọai khóa, tham gia học hỏi rút kinh nghiệm tích lũy chuyên môn. * Biện pháp 2: Tạo môi trường và các thủ thuật gây hứng thú cho trẻ làm quen với chữ cái. Với trẻ mầm non thì những gì mới lạ đẹp mắt, hấp dẫn thì sẽ gây được sự chú ý của trẻ. Vì thế việc tạo môi trường cho trẻ làm quen với chữ cái không những trong lớp học, ngoài lớp học mà trong mọi vị trí trẻ được tiếp xúc là một việc rất thiết yếu làm nổi bật lên mục đích ý đồ của giáo viên trong họat động làm quen với chữ cái cho trẻ, nhưng không thực hiện 1 cách cưỡng ép, bắt buộc trẻ phải chú ý mà để trẻ tự nhiên đi vào hoạt động. + Trong tiết học luôn tạo ra những tình huống bất ngờ đối với trẻ, tạo ra các trò chơi sáng tạo để thu hút sự chú ý của trẻ vào giờ học. Ví dụ : Cô cho trẻ làm quen chữ cái n, m, l chủ đề nhánh sắc hoa mùa xuân, cô cho các cháu được tiếp xúc thực tế với các loài hoa có chứa chữ n, m, l trong vườn hoa của trường như hoa mai, hoa lan, hoa hồng để trẻ có được trải nghiệm thực tế và ghi nhớ chữ cái lâu hơn. Trong trò chơi luyện tập củng cố cô sử dụng trò chơi “ hoa nở chữ cái gì?” cô làm hiệu ứng cho bông hoa nở ra chữ cái tên của loài hoa và yêu cầu trẻ nhận ra chữ cái vừa học. + Môi trường trong lớp học: ở góc học tập có các chữ cái trên các cuốn sách có chữ cái đầu tiên của tên sách. Đồ dùng như: ca cốc, kệ bỏ dép, kệ bỏ cặp, áo quần có chữ cái ký hiệu tên của từng trẻ ( viết bằng chữ in thường), thường xuyên cho trẻ chơi ở góc thư viện để trẻ thường xuyên được nhìn thấy, tiếp xúc với chữ cái. Ví dụ: trên máy tính tôi dán chữ “máy tính” để lúc tiếp xúc với máy tính trẻ thấy được các chữ cái này + Môi trường ngoài lớp học: ở góc thiên nhiên các loại cây, đồ dùng đồ chơi ngoài trường đều có bản ghi tên của loại cây, đồ chơi đó (viết nằng chữ in thường) để lúc trẻ tiếp xúc thiên nhiên, vui chơi ngoài trời cũng là lúc trẻ tiếp xúc GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 9 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. + Cách chơi cô gắn thẻ chữ vào vòng quay như hình minh hoạ, cho trẻ lên quay khi kim chỉ vào chữ nào trẻ phát âm nói cấu tạo chữ đó. + Luật chơi: trẻ nào nói chưa đúng cấu trúc, nhận dạng chưa đúng chữ cái đã học thì bị mất lượt chơi. Trò chơi trên đã giúp cho trẻ sự nhanh nhạy khi nhận dạng chữ cái, kích thích phát triễn trí nhớ, sự ghi nhớ hình dạng của chữ cái lâu hơn. * Trò chơi : Ai có trí tưởng tượng phong phú nhất (có thể áp dụng được mọi lúc mọi nơi) + Cách chơi: cô chuẩn bị những chữ cái bằng xốp cứng cho trẻ bịt mắt lại sờ lên chữ cái nói được các nét cơ bản của chữ cái và đoán tên chữ cái. + Luật chơi: bạn nào đoán chưa đúng thì mất lượt chơi. Trò chơi này nhằm phát triển tính tư duy và tưởng tượng, hồi ức lại trí nhớ hình dạng chữ cái nhằm làm cho trẻ nhớ lâu hơn cấu tạo hình dạng của chữ cái đó. * Sử dụng những câu vè , câu đố để ôn luyện chữ cái cho trẻ Ví dụ 1 : Nói đến chữ o,ô,ơ O tròn như quả trứng gà Ô thời đội mũ Ơ thời mang râu Ví dụ 2: Câu đố “ Cái thùng không có móc câu Đích thị là chữ cái u đây rồi Có anh bạn họ cũng cùng tôi Khác nhau thêm một móc câu bên mình( chữ ư) Những câu đố vui trên giúp trẻ nhận ra chữ cái trong trí tưởng tượng của trẻ và hình ảnh mà trẻ liên tưởng đến chứ cái sẽ khắc sâu vào trí nhớ trẻ. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 11 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. Âm nhạc là món ăn tinh thần không thể thiếu được đối với trẻ,âm nhạc làm tâm hồn trẻ tươi vui rộn ràng và hứng khởi .Vì vậy tôi thường chọn những bài hát phù hợp với từng loại tiết và phù hợp từng chủ đề. Ví dụ: Nhóm chữ o,ô,ơ chủ điểm trường mầm non tôi cho trẻ hát và vận động bài “Vịt con học chữ ”hay “bài hát chữ o tròn”. Khi sử dụng bài hát này vừa phù hợp với chủ đề mà vừa giúp trẻ luyện phát âm nhóm chữ cái o,ô,ơ mang lại không khí vui tươi làm cho trẻ có hứng thú như đang được học âm nhạc, làm cho tiết học sôi động tránh dạy theo khuôn khổ cứng nhắt của trình tự giáo án viết * Tích hợp văn học: Để tiết học lô rích và xuyên suốt cả bài học khi vào một tiết học làm quen chữ cái tôi thường tích hợp bộ môn văn học vì nó phù hợp với bộ môn chữ cái. Đây là bộ môn mà Bộ giáo dục chọn làm chuyên đề mũi nhọn cùng lúc với chữ cái. Khi tích hợp một câu chuyện hay một bài thơ có các nhân vật, sự vật, con vật có tên gọi trong đó có chứa chữ cái mà cô sẽ cho trẻ làm quen. Ví dụ: Câu chuyện “Sự tích hồ gươm” cô kể cho trẻ nghe câu chuyện sau đó đưa tranh “Rùa vàng” ra cho trẻ lên rút chữ cái đã được học. Hôm nay cô sẽ dạy các con chữ cái v và r. Khi sử dụng biện pháp này tôi đã dẫn dắt trẻ đi vào trọng tâm bài học làm quen chữ cái “v và r” rất tự nhiên và nhẹ nhàng lại thu hút được sự chú ý của trẻ mà lại cung cấp cho trẻ được thêm kiến thức văn học rất nhẹ nhàng và tinh tế. * Tích hợp bộ môn tạo hình: Trong mỗi tiết học của trẻ thường xen kẽ động và tĩnh mà trong tiết học trẻ được hoạt động nhiều rồi thì bộ môn tạo hình rất phù hợp với trạng thái tĩnh. Ví dụ: Tôi cho trẻ cắt dán, tô màu chữ theo yêu cầu của cô để làm tranh dán vào góc tạo hình. Hoặc cắt chữ cái dán vào đồ dùng cho đúng với chữ cái đầu tiên của đồ GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 13