Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non thông qua các hoạt động

 1.Lí do chọn biện pháp Kỹ năng sống là gì? Tổ chức y tế thế giới WHO định nghĩa như sau: Kỹ năng sống là khả năng thích nghi và hành vi tích cực cho phép cá nhân có khả năng đối phó hiệu quả với nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày. Như vậy, kỹ năng sống là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác, với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. Đó là các kỹ năng mà con người có được thông qua giảng dạy hoặc kinh nghiệm trực tiếp. Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non nhằm giúp trẻ phát triển hài hoà, toàn diện về nhân cách. Cung cấp cho mỗi trẻ kiến thức cần thiết về kỹ năng sống để trẻ sống sao cho lành mạnh và có ý nghĩa. Giúp trẻ hiểu, biến những kiến thức về kỹ năng sống được cung cấp thành hành động cụ thể trong quá trình hoạt động thực tiễn với bản thân, với người khác, với xã hội, ứng phó trước nhiều tình huống, ứng xử với mọi người, giải quyết mâu thuẫn trong mối quan hệ và thể hiện bản thân một cách tích cực. Có thể nói việc trang bị kỹ năng sống cho trẻ em là một phương pháp giáo dục cần thiết để trẻ bớt thụ động trong việc học và giao tiếp xã hội. - Trên thực tế, hiện nay ở các trường học, các lớp học chúng ta dễ dàng nhận ra có nhiều trẻ còn nhút nhát chưa mạnh dạn giao tiếp, chia sẻ với bạn bè, cô giáo, chưa hứng thú tích cực tham gia các hoạt động. - Nhiều trẻ rất hiếu động chưa nhận ra được những việc làm và hành động nguy hiểm ảnh hưởng đến bản thân và những người xung quanh. - Kỹ năng hợp tác và chia sẻ của trẻ còn hạn chế, trẻ chưa biết hợp tác với bạn để hoàn thành công việc. Mặt khác, các gia đình thường chú trọng đến việc học kiến thức mà không hoặc ít chú trọng đến kỹ năng sống của trẻ, coi đó là những cái không cần thiết, bên cạnh đó các bậc phụ huynh có rất ít thời gian để quan tâm đến con cái, chính vì vậy trẻ hay thu mình và chưa mạnh dạn với thế giới bên ngoài. Một số gia đình thì nuông chiều làm cho trẻ bất cứ việc gì trẻ yêu cầu, tạo cho trẻ có thói quen ích kỷ, ỷ lại, không quan tâm đến người khác, các kỹ năng của trẻ rất hạn chế. Điều này làm ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển nhận thức, tình cảm và sự phát triển toàn diện của trẻ, đặc biệt là hầu hết trẻ không có vốn kỹ năng sống. Là giáo viên Mầm non, phụ trách lớp mẫu giáo lớn, nhận thức được tầm quan trọng của kỹ năng sống đối với sự phát triển của trẻ, tôi đã luôn trăn trở suy nghĩ làm thế nào để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi. Giáo dục kỹ năng sống không phải là nói cho trẻ biết thế nào là đúng, thế nào là sai như ta thường làm. Các phương pháp cổ điển như bài giảng đi theo những chuẩn mực, cô hỏi trẻ thụ động trả lời sẽ hoàn toàn thất bại vì chúng chỉ cung cấp thông tin, mà từ thông tin và nhận thức đến thay đổi hành vi thì khoảng cách còn rất lớn. Giáo dục kỹ năng sống là giúp trẻ nâng cao năng lực để tự lựa chọn những giải pháp khác nhau. Giải quyết phải xuất phát từ trẻ. Qua một thời gian Tháng 11 vừa qua chúng tôi được tham gia sinh hoạt chuyên môn liên trường, trong đó có chuyên đề “ giáo dục kỹ năng xử lý khi có đám cháy” do cụm tổ chức. Đó là một trong những kỹ năng sống cần thiết cho trẻ. Qua đợt sinh hoạt chuyên môn liên trường và đợt thao giảng chuyên đề giáo dục kỹ năng sống ở trường, giáo viên được tham gia và nắm vững hơn phương pháp tổ chức. Trong năm học này, ban giám hiệu và tổ chuyên môn ở trường tôi đã đưa 3 tiết dạy kỹ năng sống vào chương trình học của trẻ, đó là các kỹ năng: Kỹ năng xử lý khi gặp người lạ, kỹ năng mặc và cởi áo khoác, kỹ năng hợp tác, đoàn kết. Đây là những kỹ năng cần thiết cho trẻ 5-6 tuổi. Qua các tiết học ở trên lớp, tôi nhận thấy trẻ vừa được cung cấp kiến thức vừa được giáo dục kỹ năng, đây cũng chính là cơ hội để trẻ có thể lĩnh hội tốt những kiến thức, những kỹ năng mà cô giáo truyền thụ cho mình. Ví dụ: * Giờ học phát triển thể chất: Tôi dạy trẻ biết các kỹ năng vận động, biết siêng năng rèn luyện để cơ thể khoẻ mạnh, trẻ biết trong khi tập phải xếp hàng theo thứ tự không chen lấn xô đẩy nhau. Trẻ biết tự lấy đồ dùng, dụng cụ thể dục của mình. Biết hợp tác với bạn để chơi trò chơi. * Giờ học khám phá xã hội: Trẻ được lĩnh hội những kiến thức về thế giới xung quanh, từ đó hình thành cho trẻ những kỹ năng như kỹ năng giao tiếp, kỹ năng bảo vệ an toàn cho bản thân Tôi dạy trẻ kỹ năng giao tiếp qua đề tài: “Gia đình bạn, gia đình tôi”, Qua đó trẻ biết chia sẻ thông tin về gia đình, kể về các thành viên trong gia đình, những việc mà trẻ thường làm ở nhà. Như vậy, kỹ năng sống trẻ học được là: Giao tiếp cởi mở với bạn, lắng nghe bạn nói và chờ đến lượt mình nói. Biết nói rõ ràng để bạn hiểu và chơi cùng bạn. Với chủ đề “ Bản thân” tôi cho trẻ trải nghiệm với các giác quan của mình, những bộ phận, những chức năng của các bộ phận để từ đó biết yêu bản thân và chăm sóc, vệ sinh cá nhân tốt cũng như giáo dục giới tính cho trẻ. * Giờ học tạo hình: Đề tài “ Cắt dán ngôi nhà của bé”. Thông qua bài học, tôi giáo dục trẻ biết yêu quý ngôi nhà của mình ở, biết quét dọn ngôi nhà của mình sạch sẽ, sắp xếp đồ dùng trong gia đình ngăn nắp gọn gàng, những kỹ năng mềm ấy trẻ sẽ được tiếp thu một cách từ từ nhưng sẽ giúp trẻ nhớ lâu hơn và dần dần sẽ trở thành kỹ năng cần thiết cho trẻ. * Giờ làm quen văn học: Với 22 tiết(11 tiết thơ, 11 tiết chuyện) phân phối trong năm học 2020 -2021, trẻ được làm quen với các bài thơ, các câu chuyện. Thông qua nội dung của các bài thơ, câu chuyện, tôi giáo dục trẻ những kỹ năng phù hợp, những bài học mang tính giáo dục cho trẻ. Ví dụ: Qua câu chuyện: “ Quả bầu tiên” Cô đàm thoại cùng trẻ: Trong giờ hoạt động góc khi trẻ về các góc chơi, trẻ thể hiện các vai chơi, đồng thời bắt đầu thể hiện các hành động chơi. Đây là lúc giáo viên cần quan sát để điều chỉnh các hành động chơi của trẻ đúng theo chuẩn mực đạo đức quy định. Ví dụ: Vai bán hàng phải niềm nở cởi mở chào khách xem họ cần mua những thứ gì và với giá tiền bao nhiều, tiền thừa phải trả lại cho khách. Có thể nói rằng các hoạt động, hành động của trẻ ở mọi lúc mọi nơi có được nề nếp, thói quen tốt, biết thể hiện đúng các hành vi theo chuẩn mực, có tác động và ảnh hướng rất lớn đến mỗi cá nhân trẻ, góp phần hình thành nhân cách của trẻ và sẽ giúp trẻ 5- 6 tuổi có kỹ năng sống tốt sau này. Ngoài ra, khi trò chuyện với trẻ ở mọi lúc mọi nơi cô có thể trò chuyện với trẻ về các thành viên trong gia đình, sở thích và thói quen của các thành viên, hoặc những điểm nổi bật, những sự vật xung quanh Như vậy, trẻ vừa gần gũi cô lại vừa phát triển ngôn ngữ cũng như các kỹ năng giáo tiếp, kỹ năng tự bảo vệ bản thân của mình. Bên cạnh đó, ở lớp tôi thường xuyên đưa ra các tình huống giả định như: Khi có người lạ bắt cóc, khi trẻ bị lạc ở chợ, siêu thị để trẻ có thể đưa ra những cách xử lý của mình, sau đó tôi sẽ tổng hợp lại để đưa ra cách giải quyết tốt nhất, giúp trẻ có được những kỹ năng cơ bản xử lý tốt vấn đề khi có tình huống xấu xảy ra. Mặt khác, khi dạy kỹ năng sống cho trẻ, tôi còn đưa các trò chơi, hò, vè, những bài đồng dao dễ nhớ, dễ thuộc để trẻ có thể tiếp thu được các bài học một cách nhẹ nhàng mà gần gũi. Không chỉ thế, 2 năm trở lại đây, trường còn phối hợp với trung tâm dạy nhảy aerobic để mở các buổi dạy nhảy aerobic tại trường theo nhu cầu của phụ huynh, có thể nói những bài tập nhịp điệu kết hợp với các bài nhảy đã mang lại lợi ích to lớn cho trẻ, trẻ vừa phát triển thể lực, cơ thể dẻo dai, vừa giúp trẻ có những kỹ năng hợp tác, tính kỷ luật, tự giác và phối hợp cùng nhau để tạo ra một bài nhảy đẹp. Để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ đạt kết quả tốt nhất, tôi còn cố gắng trong việc tự học, tự bồi dưỡng chuyên môn, tìm hiểu các hình thức tổ chức phù hợp qua mạng internet, qua báo, đài, ti vi, các chương trình phát triển kỹ năng sống cho trẻ trên vtv7, chương trình “Lớn cùng con yêu”, “Quà tặng cuộc sống” . để có thể đưa ra các phương pháp dạy bổ ích, áp dụng cho trẻ của lớp mình. Không chỉ thế, tôi còn kết hợp với phụ huynh trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Hiện nay một số phụ huynh chưa nhận thấy sự cần thiết của việc hình thành kỹ năng sống cho trẻ, chỉ lo cho con ăn ngon, mặc đẹp là đủ, nhiều khi thể hiện thái độ cử chỉ, hành vi không phù hợp trước mặt trẻ, điều này không chỉ vô tình làm cho trẻ tổn thương, mà còn làm lệch lạc đi các hành vi chuẩn mực, đạo đức xã hội của con trẻ, nên việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ trong thời đại ngày nay là hết sức quan trọng, vì vậy không thể thiếu sự phối kết hợp của phụ huynh, nhà trường và xã hội. Phối kết hợp giữa giáo viên và các bậc phụ huynh sẽ mang lại những hiệu quả và tác dụng to lớn trong quá trình dạy kỹ năng sống cho trẻ. 4 Kỹ năng xử lí 22 53,7% 19 46,3% 37 90,2% 4 9,8% tình huống 5 Sự tò mò và khả 19 46,3% 22 53,7% 35 85,3% 6 14,7% năng sáng tạo. 6 Kỹ năng giữ an 24 43,9% 17 56,1% 36 87,8% 5 22% toàn cá nhân. Với những kết quả khả quan như vậy tôi thấy mình cần phải phát huy hơn nữa, nghiên cứu tài liệu và tích cực hơn nữa trong việc tiếp tục giáo dục và rèn kỹ năng sống cho trẻ để làm tốt nhiệm vụ trồng người của mình. Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là một việc làm vô cùng cần thiết. Điều đó giúp cho trẻ tự tin, chủ động xử lý linh hoạt các tình huống. trong cuộc sống. Vì vậy giáo dục kỹ năng sống cho trẻ trong trường mầm non có ý nghĩa rất lớn trong việc hình thành nhân cách trẻ sau này. Bởi lẽ đó, tôi nghĩ rằng mỗi một giáo viên chúng ta cần cố gắng hơn nữa, học hỏi nhiều phương pháp hữu ích, áp dụng vào điều kiện của từng lớp, từng trẻ, bởi sự tiến bộ của trẻ chính là thành quả mà những người giáo viên mầm non chúng ta – những người mẹ thứ 2 hằng mong muốn! HIỆU TRƯỞNG NGƯỜI VIẾT Trần Thị Chính Nguyễn Thị Loan