Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

 Đề tài: Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi A. PHẦN MỞ ĐẦU I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI, SÁNG KIẾN, GIẢI PHÁP Trẻ em với hai từ ngắn ngủi nhưng dường như đã nói lên hết đặc điểm của cả lứa tuổi này. Đây là giai đoạn mà với chúng chơi là cuộc sống. Thật vậy, trẻ em không chỉ cần được chăm sóc sức khoẻ, được học tập, mà quan trọng nhất trẻ cần phải được thoả mãn nhu cầu vui chơi. Trò chơi và tuổi thơ là hai người bạn thân thiết, không thể tách ra được. Chính trò chơi đã giúp cho sự phát triển của trẻ được toàn diện, cân bằng và nhịp nhàng, đó là phương tiện hiệu quả nhất giúp trẻ phát triển. Xuất phát từ vai trò quan trọng của hoạt động vui chơi đối với trẻ em và nhu cầu hưởng thụ hoạt động này, tôi thấy việc tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi dân gian là một việc làm cần thiết và rất có ý nghĩa. Di sản văn hoá truyền thống Việt Nam có nhiều loại hình khác nhau, trong đó có thể nói, trò chơi dân gian cũng là một di sản văn hoá quý báu của dân tộc. Trò chơi dân gian là những trò chơi được sáng tạo, lưu truyền tự nhiên, rộng rãi từ thế hệ này sang thế hệ khác, mang đậm bản sắc văn hóa dân gian. Nó được kết thành từ quá trình lao động và sinh hoạt, trong đó nó tích tụ cả trí tuệ và niềm vui sống của bao thế hệ người Việt xưa. Đặc biệt đối với trẻ em, trò chơi dân gian với những chức năng đặc biệt của nó đã mang lại cho thế giới trẻ thơ nhiều điều thú vị và bổ ích, đồng thời thể hiện nhu cầu giải trí, vui chơi, quyền được chia sẻ niềm vui của các em với bạn bè, cộng đồng. Nó làm cho thế giới xung quanh các em đẹp hơn và rộng mở; tuổi thơ của các em sẽ trở thành những kỉ niệm quý báu theo suốt cuộc đời, làm giàu nguồn tình cảm và trí tuệ cho các em. Chính vì vậy, trò chơi dân gian rất cần thiết được lựa chọn để tổ chức cho trẻ tham gia. Có thể nói rằng, lục tìm trong những kí ức về tuổi thơ của người lớn đầy ăm ắp những trò chơi “trốn tìm”, “bắn bi”, “rồng rắn lên mây”, “nu na nu nống”, “ô ăn quan” nhưng đất nước đang trên đà hội nhập cùng với sự phát triển của công nghiệp hóa, hiện đại hóa, những trò chơi dân gian đang dần bị mai một và lãng quên dần, thay thế SKKN tham dự hội thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện- Năm học : 2012-2013 1 Đề tài: Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi Góp phần thùc hiÖn tốt phong trµo thi ®ua "X©y dùng tr­êng häc th©n thiện - Häc sinh tÝch cùc" do Bé gi¸o dôc - §µo t¹o ph¸t ®éng. Làm giàu vốn sống và kinh nghiệm cho trẻ, giúp trẻ nhớ tên các trò chơi, biết được cách chơi và luật chơi của những trò chơi dân gian, vì vậy tăng khả năng ghi nhớ có chủ đích và khả năng tưởng tượng trong các hoạt động . Qua việc tổ chức các trò chơi với mong muốn trẻ biết yêu quý, bảo vệ, gìn giữ các trò chơi dân gian một nét đẹp văn hóa của dân tộc . III. PHẠM VI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ Mẫu giáo 5 - 6 tuổi được hội đồng khoa học nhà trường xếp loại tốt và áp dụng ở trường Mầm non nói chung và lớp mẫu giáo lớn tôi đang dạy nói riêng. B. PHẦN NỘI DUNG I. THỰC TRẠNG CỦA NỘI DUNG CẦN NGHIÊN CỨU Bản thân nhận thấy được sự cần thiết của tṛò chơi dân gian trong quá trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhân cách toàn diện ở trẻ mầm non. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện giáo viên vẫn chưa có ý thức cải thiện những khó khăn. Cụ thể: trong thực tế từ nhiều năm qua trẻ chỉ hay chơi những trò chơi quen thuộc, lặp đi lặp lại nhiều lần nên dễ nhàm chán. Đa số các em còn rụt rè, thiếu tự tin và không thích tham gia vào các hoạt động tập thể. Khả năng chú ý có chủ định của trẻ còn kém. Trẻ dễ dàng nhập cuộc chơi nhưng cũng nhanh chóng tự rút ra khỏi trò chơi nếu nó không còn hứng thú. Kĩ năng làm việc theo nhóm còn hạn chế, khả năng ứng xử trước các tình huống không linh hoạt. Về phần giáo viên, vốn hiểu biết về trò chơi dân gian chưa nhiều, chưa tạo môi trường nhằm kích thích trẻ hứng thú khi vui chơi, chưa có hiểu biết và vốn kiến thức phong phú về các trò chơi dân gian. Tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ thiếu sự linh hoạt và tính sáng tạo. Mặt khác thời SKKN tham dự hội thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện- Năm học : 2012-2013 3 Đề tài: Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi cân nhắc lựa chọn cho phù hợp nếu không sẽ không đạt hiệu quả, phản tác dụng giáo dục. Ngoài vốn hiểu biết sẵn có tôi tìm hiểu thêm trên mạng . Trong sách báo, cẩm nang 100 trò chơi dân gian Việt Nam. Khi lựa chọn các trò chơi dân gian cho trẻ MGL, tôi thực hiện theo các tiêu chí sau: -Trò chơi không quá đơn giản nhưng cũng không quá phức tạp. - Đồ dùng đồ chơi phục vụ cho trò chơi dễ kiếm, dễ tìm. - Giúp củng cố tư duy, ngôn ngữ, vận động, kỹ năng cho trẻ. - Gây được hứng thú, thu hút sự chú ý của trẻ. - Có sự tham gia của tập thể lớp hoặc nhóm trẻ trong lớp. Từ những tiêu chí trên, tôi đã lựa chọn, ph©n lo¹i các trò chơi cho trẻ lớp MGL: Trò chơi luyện tinh mắt dẻo chân Trồng nụ trồng hoa, nhảy lò cò, nhảy dây, đá cầu, bắn bi, nu na nu nống, nÐm vßng cæ chai. Trò chơi luyện sự phán đoán, tính toán Ô ăn quan, cờ gánh, chơi chuyền, nÐm chính xác cßn Trò chơi phát hiện sự nhanh nhẹn, Kéo co, rồng rắn lên mây, cướp cờ, dÖt khéo léo phát huy tinh thần tập thể v¶i, mÌo ®uæi chuét. Trò chơi rèn luyÖn sự phán đoán thính Bịt mắt bắt dê, bỏ khăn, trèn t×m. tai Giải ph¸p2: Tổ chức trò chơi phù hợp với từng hoạt động: Mỗi hoạt động của trẻ đều nhằm đạt được một mục đích nhất định. Vì thế, hoạt động nào cũng có tính chất riêng của nó. Nếu như hoạt động chung được tổ chức nhằm cung cấp các kiến thức cho trẻ thì hoạt động ngoài trời lại giúp trẻ được gần gũi với thiên nhiên, khám phá các hiện tượng tự nhiên và phát triển thể chất; hay như ở hoạt động góc trẻ lại được mở rộng thêm về kinh nghiệm sống SKKN tham dự hội thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện- Năm học : 2012-2013 5 Đề tài: Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi hoa đến tám hoa (Trồng nụ trồng hoa ) Trẻ phải vượt qua dần từng nấc, hết nấc này mới đi tiếp nấc sau. Như vậy, trẻ phải dai sức, khỏe mạnh, nhanh nhẹn và khéo léo mới có thể tiến dần đến được nấc cuối của trò chơi. + Trò “Chi chi chành chành” lại buộc trẻ phải rất nhanh tay, nhanh miệng vì nếu câu cuối bài là “ ù à ù ập” được đọc xong mà trẻ không rút kịp tay ra, ngón tay của nó sẽ bị giữ lại, như thế là thua. *Môn MTXQ, toán, văn học: Khi lựa chọn các trò chơi cần đáp ứng được các tiêu chí sau: + Nhằm phát triển nhận thức cho trẻ. + Phát triển ngôn ngữ. + Cung cấp cho trẻ các kỹ năng như: kỹ năng hoạt động theo nhóm, kỹ năng sử dụng đồ dùng đồ chơi + Rèn luyện trí nhớ và khả năng tư duy cho trẻ. Ví dụ: + Lời đồng dao của trò chơi chuyền: “Con ruồi có cánh - Đòn gánh có mấu- Châu chấu có chân ” đã giúp trẻ nhận biết được đặc điểm đặc trưng của một số con vật và đồ vật quen thuộc. + Những câu hát ngược có tính chất đánh lừa nhận thức, thử thách sự năng động của trí tuệ, khiến trẻ muốn hiểu đúng sự vật thì phải chuyển ngược lại: “ Non cao đầy nước Đáy biển đầy mây Dưới đất lắm mây Trên trời lắm cỏ Người thì có mỏ Chim thì có mồm ” + “Chuyền thẻ” là một trò chơi dân gian dạy trẻ làm toán cộng hay trừ. Đó là bài tập đếm từ 1 đến 10 của trẻ. Trẻ nhóm các nhóm theo trật tự cao dần lên và SKKN tham dự hội thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện- Năm học : 2012-2013 7 Đề tài: Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi Khác với trò chơi vận động và các trò chơi khác, trò chơi dân gian trong qu¸ trình chơi, trẻ vừa chơi vừa hát hoặc đọc bài đồng dao nào đó. Các bài đồng dao mang đến sự vui tươi, nhí nhảnh và nhộn nhịp ở trẻ. Mặc dù, không phải bài đồng dao nào cũng mang lại ý nghĩa cho trẻ, song bài nào cũng phù hợp với tư duy và sự hồn nhiên của trẻ thơ. Ví dụ: trò chơi “ Ch¬i chuyÒn” trẻ hát “ con ruåi cã c¸nh - §ßn g¸nh cã mÊu- Ch©u chÊu cã ch©n”; Trß ch¬i “ Rång r¾n lªn m©y” TrÎ h¸t “Rång r¾n lªn m©y - Cã c©y xóc x¾c - Hái th¨m thÇy thuèc - Cã nhµ hay kh«ng.” Câu hát chẳng có ý nghĩa rõ ràng thế nhưng khi thiếu đi câu hát thì trò chơi không thể diễn ra được. Trò chơi chỉ có thể được tổ chức khi trẻ đã thuộc lời đồng dao. Chính vì vậy, tôi thường cho trẻ làm quen với lời đồng dao của các trò chơi dân gian trước khi hướng dẫn trẻ chơi vào các thời điểm trong ngày của trẻ như: Hoạt động chiều, hoạt đông ngoài trời Khi trẻ đã thuộc lời dồng dao, tôi tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi tương ứng với lời đồng dao đó. Vì thế, trẻ chơi rất hứng thú và tích cực tham gia vào trò chơi. *Chuẩn bị địa điểm Đồ dùng đã có, lời đồng dao đã thuộc nhưng nếu chọn địa điểm không phù hợp để tổ chức trò chơi thì trò chơi cũng không thể diễn ra hấp dẫn và đạt hiệu quả được .Những trò chơi dân gian mang tính tập thể cao, thì số lượng trẻ chơi đông nên đòi hỏi địa điểm phải có diện tích rộng như trò chơi “mÌo ®uæi chuét” “ kéo co”. Nhưng lại có những trò chơi tĩnh, trẻ hay chơi theo các nhóm nhỏ như “ Chi chi chành chành”, “ tập tầm vông”, “ kéo cưa lừa xẻ”. Chính vì vậy, giáo viên cần nắm vững đặc điểm của từng trò chơi để từ đó lựa chọn địa điểm cho phù hợp trước khi tổ chức cho trẻ chơi. Giải pháp 4: Cần tuân các thủ yêu cầu khi tổ chức trò chơi dân gian cho trẻ. SKKN tham dự hội thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện- Năm học : 2012-2013 9 Đề tài: Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi hơn. Trong khi chơi, mọi trẻ đều bình đẳng như nhau. Nếu trẻ nào ích kỷ, chơi không đúng luật chơi, chen lấn các bạn khác sẽ bị tập thể phê phán, loại trừ bằng cách không cho chơi chung. Nếu trẻ chơi tốt, biết đoàn kết trong khi chơi giáo viên cần động viên, khen ngợi trẻ kịp thời để tạo niềm tin, sự phấn khởi cho trẻ. Giải pháp 4: Cách tổ chức của giáo viên Điều kiện để cuộc chơi thành công là người chơi muốn chơi, nắm vững luật chơi, nhiệt tình chủ động tham gia trò chơi. Vì vậy, trước hết giáo viên cần dùng những lời nói ngắn gọn, hài hước, dí dỏm giới thiệu tên trò chơi, mục đích ý nghĩa của nó. Tiếp theo cần nêu rõ cách chơi và những "luật lệ" cần tuân thủ. Sau cùng là nêu trước ý định sẽ thưởng phạt những ai chơi tốt hay phạm luật. Dự kiến những tình huống bất trắc và xử lý tình huống một cách hợp lý. Giáo viên phải di chuyển sao cho có thể quan sát được toàn bộ cuộc chơi, nhanh chóng phát hiện ra những trẻ lanh lợi, họat bát, dí dỏm làm nòng cốt cho cuộc chơi. Nghiêm túc tuân thủ luật chơi đảm bảo thực sự công bằng, bình đẳng, song vẫn vui vẻ, thoải mái và hào hứng. III. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN: Qua một quá trình tổ chức thực hiện với nhiều biện pháp trên đã mang lại kết quả cụ thể: Trẻ tích cực tham gia tìm hiểu các trò chơi dân gian Đa số các em nắm vững được cách thức chơi một số trò chơi dân gian Biết cách tổ chức trò chơi, thuộc được nhiều bài hát đồng dao Qua trò chơi giúp các em rèn được thể chất, phản xạ nhanh khéo léo, thể hiện tinh thần tập thể, đoàn kết gắn bó với nhau hơn . Sau giờ chơi các em có hứng thú tích cực tham gia vào các hoạt động học tập chất lượng học tập nâng lên rõ ràng Mở rộng kiến thức và có thêm hiểu biết về trò chơi dân gian SKKN tham dự hội thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện- Năm học : 2012-2013 11 Đề tài: Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi chất khác nhau nếu chọn trò chơi phù hợp sẽ làm tăng hiệu quả của trò chơi và tăng khả năng giáo dục trẻ. Chọn trò chơi phù hợp rồi nhưng khâu chuẩn bị để tổ chức trò chơi rất quan trọng như chuẩn bị đồ dùng, đồ chơi, lời đồng dao và địa điểm trước khi tổ chức cho trẻ chơi, trẻ có đầy đủ đồ dùng phục vụ trò chơi, trẻ thuộc lời đồng dao và có một địa điểm chơi phù hợp như vậy trò chơi mới có thể diễn ra theo yêu cầu. Song như thế vẫn chưa đủ trong quá trình tổ chức cho trẻ chơi giáo viên luôn luôn ghi nhớ không được áp đặt trẻ, thiết lập mối quan hệ giữa cô và trẻ giữa trẻ với các bạn, cần tạo tình huống phù hợp, động viên khen ngợi trẻ kịp thời. Cuối cùng là cách tổ chức của giáo viên đây là khâu cuối cùng nhưng vô cùng quan trọng.Trò chơi diễn ra hấp dẫn, thành công hay không tùy thuộc vào cách hướng dẫn tổ chức của người giáo viên, điều này đòi hỏi người giáo viên phải có khiếu tổ chức, tổ chức sao cho trẻ nắm rõ luật và cách chơi, chơi đúng luật chơi song thoải mái, hứng thú và cô giáo phải thật sự công bằng. Năm học 2012- 2013 trường mầm non t«i c«ng t¸c ®ang trên đà phát triển xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia, tôi tin tưởng rằng giáo viên ở trường mầm non t«i c«ng t¸c nói chung và bản thân tôi nói riêng sẽ tiếp tục áp dụng các giải pháp tích cực trong việc tổ chức các trò chơi dân gian cho trẻ. Góp phần nâng cao hiệu quả việc thực hiện phong trào “Xây dựng trường học thân thiện – Học sinh tích cực” do BGD & ĐT phát động. Bên cạnh những kết quả đã đạt được song Sáng kiến kinh nghiệm này cũng không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót kính mong sự đóng góp ý kiến giúp đỡ của đồng nghiệp, Hội đồng khoa học của Nhà trường và Hội đồng khoa học của ngành để cho bản Sáng kiến kinh nghiệm này không chỉ được áp dụng trong trường mầm non t«i c«ng t¸c mà còn được áp dụng rộng rãi trong các trường mầm non trong toàn huyện nhà. 3.2. Kiến nghị, đề xuất. SKKN tham dự hội thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện- Năm học : 2012-2013 13