Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm sưu tầm, thiết kế trò chơi nhằm nâng cao chất lượng làm quen chữ viết cho trẻ 5-6 tuổi tại trường mầm non Tràng An

 UBND QUẬN LONG BIÊN TRƯỜNG MẦM NON TRÀNG AN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ KINH NGHIỆM SƯU TẦM, THIẾT KẾ TRÒ CHƠI NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG LÀM QUEN CHỮ VIẾT CHO TRẺ 5-6 TUỔI TẠI TRƯỜNG MẦM NON TRÀNG AN Lĩnh vực/ Môn: Giáo dục mẫu giáo Cấp học: Mầm non Họ và tên tác giả: Nguyễn Thúy Hồng Chức vụ: Giáo viên ĐT: 0975036111 Đơn vị công tác: Trường mầm non Tràng An Quận Long Biên – Hà Nội Long Biên, tháng 4 năm 2021 I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục phát triển ngôn ngữ là một trong năm lĩnh vực giáo phát triển toàn diện cho trẻ mầm non. Hệ thống ngôn ngữ gồm có ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết. Trong đó chữ viết là một trong những phát minh gây ấn tượng nhất, là thành tựu đánh dấu sự phát triển của nhân loại. Đó là hệ thống các kí hiệu để ghi lại ngôn ngữ theo dạng văn bản. Chữ viết là phương tiện ghi lại thông tin, không có chữ viết thì không thể có sách, các phát minh, các thành tựu của nhân loại không thể lưu truyền lại một cách chính xác nhất cho thế hệ sau. Chính vì vậy việc giáo dục phát triển ngôn ngữ mà đặc biệt là việc cho trẻ làm quen chữ viết có vai trò rất quan trọng trong sự phát triển toàn diện của trẻ. Trẻ mầm non bắt đầu học ngôn ngữ chủ yếu dưới hình thức nghe, hiểu, nói và làm quen chữ viết. Làm quen chữ viết là một mảng nội dung quan trọng nhất trong việc chuẩn bị cho trẻ bước vào trường Tiểu học và là nền tảng cho việc học tập suốt đời của trẻ. Bước vào lớp Mẫu giáo lớn trẻ bắt đầu được làm quen với chữ viết. Nội dung chính là giúp trẻ nhận biết 29 chữ cái và làm quen với cách ngồi viết đúng tư thế, cách cầm bút, cách để vở và các kỹ năng tô các nét chữ cơ bản, tô chữ cái theo mẫu để hình thành cho trẻ những kỹ năng ban đầu về việc học đọc, học viết sau này của trẻ. Tuy nhiên do đặc điểm tâm sinh lý của trẻ là dễ nhớ mau quên, hoạt động vui chơi vẫn là chủ đạo nên để dạy trẻ nhớ được chữ cái không phải là việc dễ làm, nó đòi hỏi người giáo viên phải kiên trì, phải tổ chức, hướng dẫn trẻ tham gia vào các hoạt động nhằm cho trẻ làm quen với chữ cái. Trên thực tế, tại trường mầm non, giáo viên đã tiến hành tổ chức hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ đúng quy trình và đảm bảo phương pháp.Tuy nhiên, thời gian để giáo viên củng cố kiến thức còn ít, các hoạt động còn khô cứng và chưa tạo được hứng thú với trẻ. Đặc biệt, các giáo viên còn khó khăn trong việc tìm và lựa chọn các trò chơi học tập mới hấp dẫn nhằm giúp trẻ ôn luyện, củng cố lại các kiến thức đã học. Chính vì vậy, tôi suy nghĩ cố gắng tìm tòi mọi biện pháp sưu tầm, sáng tác trò chơi mới lạ hấp dẫn trẻ để vận dụng vào các hoạt động làm quen chữ viết nhằm kích thích trẻ tự nguyện tham gia vào hoạt động một cách tích cực , nhẹ nhàng thoải mái . Và để trẻ tiếp thu tốt 29 chữ cái tôi quyết định chọn đề tài “Một số kinh nghiệm sưu tầm, thiết kế trò chơi nhằm nâng cao chất lượng làm quen chữ viết cho trẻ 5-6 tuổi tại trường mầm non Tràng An” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Với sáng kiến này tôi mong muốn: 1/10 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lý luận Theo nhà tâm lý học người Nga V goxky: “Hệ thống tín hiệu thứ hai phát triển trong trò chơi và do vậy trò chơi kí hiệu tượng trưng có thể coi là một yếu tố góp phần vào sự phát triển ngôn ngữ đọc và viết”. Quá trình làm quen chữ viết được tổ chức mang tính chất khám phá về chữ viết, trải nghiệm theo phương thức “Học bằng chơi, chơi mà học”, là phù hợp hơn cả đối với trẻ mẫu giáo. Việc sử dụng trò chơi học tậpsẽ luôn tạo cho trẻ sự hứng thú, kích thích trẻ tích cực hoạt động, phát triển ở trẻ tính tò mò, ham hiểu biết, thích khám phá, phát triển óc quan sát,phán đoán và các năng lực hoạt động trí tuệ khác, Trẻ sẽ hứng thú hơn khi nhận biết chữ viết và ghi nhớ tốt hơn. Từ đó mà nâng cao chất lượng và hiệu quả của quá trình làm quen chữ viết. Chính vì vậy tôi cho rằng giáo viên phải biết vận dụng và tạo cơ hội để trẻ được hoạt động một cách tích cực hơn trong trò chơi ôn luyện củng cố, nắm chắc hơn những kiến thức đã học trong giờ hoạt động chung. Như vậy việc cho trẻ làm quen chữ cái thông qua các trò chơi sẽ góp phần quan trọng trong việc củng cố kiến thức, phát triển trí tuệ cho trẻ, đồng thời thỏa mãn nhu cầu và đặc điểm tâm lý của trẻ. 2. Thực trạng: Năm học 2020-2021, tôi được phân công dạy lớp mẫu giáo lớn A5 với tổng số 36 trẻ, trong đó có trẻ nam và trẻ nữ. Qua thực tế,tôi nhận thấy một số thuận lợi và khó khăn sau: a) Thuận lợi: - Cơ sở vật chất được trang bị đầy đủ: 100% các lớp học được trang bị hệ thống loa đài, màn hình Ti vi to được kết nối internet. Nhờ đó giáo viên có thể tham khảo các hình thức, trò chơi cho các tiết học tham khảo tài liệu khi cần và cũng thuận lợi để giáo viên có thể sử dụng thiết kế các trò chơi khám phá trên máy tính cho trẻ. - Trường có đầy đủ tài liệu, sách báo về trò chơi học tập cho trẻ mầm non. - Đa số trẻ ngoan, tích cực trong các hoạt động. - Phụ huynh luôn quan tâm đến tình hình của trẻ, nhiệt tình trong công tác xã hội hóa, phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong việc nuôi dưỡng và giáo dục trẻ. 3/10 động làm quen chữ viết cho trẻ 5-6 tuổi Trò chơi học tập là một phương tiện hữu hiệu để giúp trẻ nhận thức và khám phá thế giới xung quanh. Nhóm trò chơi có luật thường do người lớn nghĩ ra cho trẻ chơi và dùng nó vào mục đích giáo dục và dạy học, hướng tới việc phát triển hoạt động trí óc cho trẻ. Tuy nhiên, trong trò chơi học tập, nhiệm vụ học tập không đặt ra một cách trực tiếp cho trẻ mà nằm trong nhiệm vụ chơi, luật chơi và hành động chơi. Vì vậy mà nó đòi hỏi trẻ phải tích cực huy động những kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo của mình để đạt được kết quả mà trò chơi đặt ra. Để có thể sưu tầm và tổ chức được những trò chơi và bài tập có chất lượng, hiệu quả với trẻ, tôi đã dựa trên 1số quy tắc sau: - Đảm bảo tính mục đích: Hướng tới việc ôn luyện, củng cố kiến thức đã học, tiếp cận chữ cái một cách dễ dàng hơn, ghi nhớ hơn, phát huy tính tích cực, kiên trì, khéo léo cho trẻ. Giáo dục trẻ có thái độ đúng đắn với việc làm quen chữ viết - Đảm bảo tính phù hợp: Cần thiết kế trò chơi học tập phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi nói chung và đặc điểm nhận thức của trẻ về hoạt động làm quen chữ viết nói riêng. - Đảm bảo được tính hấp dẫn để phát huy được tính tích cực, tự do, tự nguyện tham gia vào trò chơi. - Đảm bảo tính phổ biến: Có thể sử dụng rộng rãi ở các địa phương, các trường khác nhau, dễ sử dụng, dễ làm. - Đảm bảo tính đa dạng: + Đa dạng về nội dung để trẻ nhận biết, nghe, hiểu, tô, viết và phát âm chuẩn chữ cái bằng nhiều hình thức. + Đa dạng về hình thức tổ chức: Cả lớp, theo nhóm, cá nhân. Tôi cũng đặt ramột số yêu cầuđối với việc sưu tầm và tổ chức các trò chơi học tập trong hoạt động làm quen chữ viết cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi như sau: + Phải đảm bảo dễ hiểu, phù hợp với độ tuổi. + Bài tập phải đảm bảo giúp trẻ củng cố vốn kiến thức mà trẻ đã có và có bài tập nâng cao với những trẻ khá. + Bài tập phải được thiết kế đẹp mắt, dễ nhìn, dễ hiểu với trẻ và người hướng dẫn, hình ảnh đẹp thu hút sự chú ý của trẻ. 3.2.1. Sưu tầm, thiết kế trò chơi tĩnh 5/10 Ngoài số lượng các bài tập bé làm quen chữ viết đã có trong cuốn trò chơi học tập dành cho trẻ 5-6 tuổi, tôi tiến hành sưu tầm và thiết kế các trò chơi học tập khác trên giấy. Nhóm bài tập này xoay quanh những dạng bài tập như: - Gạch chân, đếm và viết số lượng - Bù chữ thiếu - Nối chữ dưới hình ảnh với chữ to - Nối hình ảnh với từ tương ứng - Bài tập tổng hợp Dựa vào các quy tắc và yêu cầu đã đề ra tôi đã sưu tầm và thiết kế được một số trò chơi học tập sau: (Bài tập cụ thể tại phụ lục) Hệ thống bài tập trên giấy đã giải quyết rất tốt việc củng cố kiến thức kỹ năng cho từng cá nhân trẻ, dễ sử dụng và tiện lợi. Chính vì thế tôi đã sử dụng cho trẻ chơi sau giờ học để củng cố kiến thức hoặc tổ chức cho trẻ trong giờ hoạt động góc hay trong giờ đón, trả trẻ. * Sau mỗi chủ điểm tôi lại sưu tầm nghiên cứu sáng tạo các trò chơi mới. Từ những trò chơi cũ tôi phát triển thêm hoặc thay đổi một phần nội dung là sẽ có ngay những trò chơi mới rất hấp dẫn trẻ nhằm giúp trẻ tiếp thu kiến thức thật nhẹ nhàng thoải mái, không bị gò bó áp đặt. Trẻ thật sự học thông qua chơi, chơi thông qua học. Qua đó kích thích được trí tò mò, tìm tòi khám phá của trẻ nhằm phát triển tri thức cho trẻ một cách toàn diện. Qua hoạt động chơi, trẻ sẽ phát hiện ra được nhiều điều mới lạ nhằm phát triển tư duy tri thức cho trẻ. 3.3. Biện pháp 3: Phối kết hợp với phụ huynh Phụ huynh đóng một vai trò thiết yếu và không thể thiếu trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ. Đồng thời, phụ huynh là người hợp tác cần thiết nhất trong mọi kế hoạch, hoạt động phát triển. Họ chính là người gần trẻ nhất, hiểu trẻ nhất vì là người luôn yêu thương, chăm sóc và gần gũi trẻ. Và hơn ai hết, các bậc phụ huynh là những người mong đợi sự phát triển của con mình về mọi mặt nhất trong đó có mặt phát triển nhận thức. Vì vậy, sau khi đã sưu tầm và thiết kế được hệ thống trò chơi học tập cho trẻ, ngoài việc tổ chức chơi cho trẻ trong các giờ làm quen chữ viết và hoạt động góc, hoạt động chiều tôi đã gủi bài tập về cho phụ huynh: + Với các bài tập trên máy tính, tôi đã gửi lên zalo nhóm lớp để phụ huynh tải về, tổ chức cho trẻ chơi và ôn luyện thêm ở bất cứ đâu. + Với các bài tập trên giấy, tôi tiến hành phô tô theo từng hoạt động làm quen chữ viết mà trẻ đã học ở trên lớp sau đó gửi đến tay các phụ huynh để có thể tiếp tục dạy và rèn trẻ ở nhà. 7/10 III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ : 1. Kết luận: Việc sưu tầm và thiết kế hệ thống trò chơi học tập có vài trò quan trọng trong việc giúp trẻ ôn luyện và củng cố những kiến thức cũ cũng như cung cấp những kiến thức mới một cách trực quan và dễ hiểu nhất. Qua quá trình áp dụng và thực hiện trên trẻ tôi thấy đa số trẻ đều hứng thú tham gia vào hoạt động, trẻ nhớ bài lâu hơn tiếp thu 29 chữ cái một cách dễ dàng và giáo viên cũng như cha mẹ dễ dàng kiểm tra lại lượng kiến thức mà con mình nắm được. Từ đó nâng cao chất lượng hoạt động làm quen chữ viết cho trẻ để sớm hình thành ở trẻ những năng lực hoạt động ngôn ngữ, phát triển trí tuệ và kỹ năng làm quen với chữ cái, chuẩn bị cho trẻ một hành trang “Tiếng Việt” vững chắc để trẻ bước vào lớp 1. Qua đó giáo dục tình cảm và phát triển tư duy, mở rộng vốn hiểu biết góp phần vào việc phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ. 2. Bài học kinh nghiệm: Từ việc làm cụ thể và những kết quả đạt được và để tiết học đạt kết quả cao tôi đã rút ra một số kinh nghiệm sau: - Cô giáo phải tạo môi trường cho trẻ làm quen với chữ viết đẹp mắt, hấp dẫn trẻ với nhiều đồ dùng, nguyên vật liệu đa dạng, các loại bài tập đẹp mắt rõ ràng, màu sắc hài hòa, sinh động, lôi cuốn trẻ với hoạt động làm quen chữ viết. - Cần nghiên cứu kỹ bài soạn để nắm chắc nội dung, yêu cầu trọng tâm của từng tiết để vận dụng biện pháp và đề ra những phương pháp phù hợp với khả năng của trẻ lớp mình; phát huy tính độc lập sáng tạo ở trẻ, sử dụng nhiều trò chơi tích hợp nhưng không quá lạm dụng; khuyến khích trẻ thực hiện nhiệm vụ học tập vui chơi mà không áp đặt gò bó đối với trẻ; Tạo hứng thú cho trẻ bằng hình thức thi đua, động viên khuyến khích trẻ tham gia nhận xét kết quả chơi. - Thường xuyên cho trẻ ôn luyện làm quen chữ cái ở mọi nơi. Quan tâm hơn tới những trẻ nhận thức chậm yếu, phát huy thành tích ở trẻ khá giỏi. - Phối kết hợp giữa gia đình và nhà trường để nâng cao chất lượng hoạt động làm quen chữ viết cho trẻ - Thường xuyên trao đổi, học hỏi các bạn đồng nghiệp để đúc rút kinh nghiệm cho bản thân. 3. Kiến nghị: 2.1. Ban giám hiệu thường xuyên phát động phong trào thi đua khích lệ giáo viên trong trường sáng tạo, thiết kế xây dựng một số trò chơi học tập trong các hoạt động học để ứng dụng trong quá trình giảng dạy. Vinh danh cá nhân, tập thể 9/10