Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp sử dụng đồ dùng đồ chơi, hấp dẫn cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi làm quen với toán

 “Một số kinh nghiệm sử dụng đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn cho trẻ 5-6 tuổi làm quen với toán ” A. ĐẶT VẤN ĐỀ Giáo dục Mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống quốc dân. Mục tiêu của giáo dục mầm non là hình thành các biểu tượng về toán học cho giáo dục Mầm non là 1 nội dung quan trọng không thể thiếu được trong việc góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục Mầm non mà trong đó Toán học là 1 môn khoa học, cung cấp những kỹ năng cơ bản nhất để cho trẻ có thể vận dụng vào trong thực tế. Cho trẻ làm quen với toán là trẻ được tiếp xúc tìm hiểu, quan sát sự vật hiện tượng xung quanh 1 cách có mục đích, hình thành ở trẻ các biểu tượng và phát triển ngôn ngữ, kích thích trẻ tìm tòi khám phá ham hiểu biết, rèn các thao tác tư duy như: Khái quát, tổng hợp, so sánh, phân loại 1 cách có hệ thống đầy đủ và chính xác. Từ đó trẻ sẽ hiểu thêm về thiên nhiên xã hội, trẻ thêm yêu cuộc sống xung quanh, ngoài ra giúp trẻ giải quyết những mâu thuẫn cơ bản trong cuộc sống và trong học tập, cung cấp cho trẻ một số kiến thức toán sơ đẳng góp phần hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ một cách tốt nhất. Ngay từ nhỏ trẻ đã được tiếp xúc với người lớn và các sự vật hiện tượng đến nhận thức xung quanh. Tất cả những cái trẻ nhìn thấy đều ảnh hưởng đến nhận thức của trẻ, dần dần trẻ có được những khái niệm giản đơn nhất về thế giới xung quanh có nhu cầu muốn tìm tòi, khám phá về tính chất, đặc điểm của sự vật hiện tượng, tập hợp các số lượng, hình dạng, màu sắc, kích thước, vị trí, sắp xếp của chúng trong không gian. Ví dụ: Khi chơi với đồ vật trẻ muốn biết tại sao vật này lăn được nhưng vật kia lại không lăn được. Hình dạng, kích thước và chất liệu của chúng khác nhau như thế nào? Hoặc trẻ muốn biết từng nhóm đồ vật có bao nhiêu vật và cách so sánh các nhóm với nhau. Trẻ muốn biết từng nhóm này có số lượng nhiều hay ít hơn nhóm kia. Bắt đầu trẻ muốn biết làm thế nào để cho 2 nhóm được bằng nhau. Từ đó trong 1 “Một số kinh nghiệm sử dụng đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn cho trẻ 5-6 tuổi làm quen với toán ” I. CƠ SỞ LÝ LUẬN. 1. Đặc điểm nhận thức của trẻ 5-6 tuổi. Trẻ mẫu giáo có đặc điểm là chú ý không chủ định. Trẻ thường chú ý đến những đối tượng khi đối tượng đó gây một kích thích mạnh hoặc một sự ngạc nhiên nhất là tạo cho trẻ sự hứng thú, chú ý có chủ đích được phát triển thông qua quá trình giáo dục. Nó được hình thành và phát triển mạnh với những loại kích thích mới mẻ trong số đó là kích thích với ngôn ngữ nói. Ngoài ra trẻ còn chú ý rất nhiều đến các sự vật hiện tượng mới lạ ở xung quanh sự chú ý rất nhiều đến các sự vật hiện tượng mới lạ ở xung quanh sự chú ý của trẻ bắt đầu tập trung vào các thuộc tính mới như thời gian, không gian, tính chất vật lý, hóa học, cơ học của các sự vật hiện tượng hàng ngày. Đến cuối tuổi mẫu giáo, trẻ bắt đầu có khả năng quan sát có hệ thống những hiện tượng tự nhiên – xã hội xung quanh nếu được giáo dục tốt ở các lớp dưới. Óc quan sát giúp trẻ tìm hiểu sự vật, hiện tượng một cách có ý thức, có mục đích, giảm bớt sự nhầm lẫn, giúp trẻ tri giác chính xác hơn. Ở trẻ 5-6 tuổi, năng lực ghi nhớ và nhớ lại phát triển rất mạnh, nhưng chủ yếu vẫn là ghi nhớ không chủ định. Trẻ ghi nhớ những gì gây hứng thú hoặc những gì gây ấn tượng mạnh cho trẻ. Cuối tuổi mẫu giáo bắt đầu hình thành trí nhớ logic. Trẻ ghi nhớ cái gì có nghĩa tốt hơn những cái không có nghĩa khi đó chất lượng ghi nhớ sẽ tốt hơn. Trẻ 5-6 tuổi đã biết tư duy trực quan hành động vẫn chiếm ưu thế. Tuy nhiên tùy thuộc nhiệm vụ hoạt động mà ở trẻ vẫn phát triển các loại trẻ tư duy bằng hình ảnh trực quan, tư duy, trừu tượng do ngôn ngữ của trẻ phát triển. Những nhận xét, suy luận đánh giá của trẻ không hoàn toàn theo ý nghĩa chủ quan, giúp trẻ đến gần với hiện thực khách quan hơn. 3 “Một số kinh nghiệm sử dụng đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn cho trẻ 5-6 tuổi làm quen với toán ” Lớp 5-6 tuổi nên rất được nhà trường quan tâm trong việc mua sắm đồ dùng phục vụ cho bộ môn toán. Đặc biệt toán là môn học mà ngành giáo dục đã nhiều năm chỉ đạo chuyên đề nên đánh giá sự học tập của trẻ có kết quả cao. 2. Khó khăn: Trong năm học 2013 – 2014 tôi đã nghiên cứu và tìm hiểu thấy được đa số các cháu con em nông thôn nên ít được sự quan tâm, chăm sóc, bồi dưỡng từ ông, bà, bố mẹ, anh chị về khả năng hiểu biết của trẻ còn hạn chế một số cháu chưa được học lớp 4-5 tuổi hay các cháu chuyển từ trong Nam về với ông bà nên còn nhút nhát chưa biết cách cầm bút, cách ngồi và nhận biết về toán còn kém chưa xác định được dạng, hình khối, kích thước, màu sắc, số lượng Đồ dùng trực quan còn quá ít, đôi lúc chưa đủ lưu loát không phát huy được tính tích cực của trẻ khi tham gia các hoạt động. Một số trẻ được bố mẹ, người thân dạy trước chương trình nên trẻ đếm nhận biết số, tính toán nhanh nhưng khi thực hành trên đồ vật xếp tương ứng 1- 1 trẻ bị lúng túng trong giờ học không tập trung có biểu hiện phân tán không muốn học 3. Điều kiện phục vụ của lớp. Về cơ sở vật chất đã được nhà trường quan tâm đáp ứng nhu cầu đồ dùng, đồ chơi đảm bảo 2 cháu 1 bàn, mỗi cháu 1 ghế. Tuy vậy một số đồ dùng phục vụ môn toán cũng như môn học khác còn nhiều hạn chế nên việc học tập của các cháu chưa được đảm bảo. 4. Kết quả thực trạng : - Đầu năm học 2013 – 2014 qua khảo sát trên trẻ 30 cháu 5-6 tuổi ở ngay tại lớp tôi phụ trách tôi đã rút ra một số vấn đề sau: - Số trẻ tham gia vào hoạt động làm quen với biểu tượng toán hào hứng và tập trung 55%. 5 “Một số kinh nghiệm sử dụng đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn cho trẻ 5-6 tuổi làm quen với toán ” thực nghiệm tôi đã tìm ra một số phương pháp đơn giản nhưng hợp lý và phù hợp như sau: Xuất phát từ đặc điểm nhận thức của trẻ về biểu tượng toán mang nặng cảm tính nên tôi đã sử dụng thủ thuật gây hứng thú cho trẻ ngay từ tiết học đầu tiên, nhằm tạo cho trẻ một tâm trạng vui vẻ, phấn khởi khơi gợi tính tò mò ham hiểu biết của trẻ. 1- Sử dụng mô hình, sa bàn, bài thơ câu chuyện . - Tôi đã sử dụng mô hình, sa bàn hoặc câu chuyện, bài thơ một trò chơi để dẫn dắt trẻ tham gia vào hoạt động làm quen với biểu tượng toán. Ví dụ: “ Nhận biết phân biệt khối trụ, khối vuông, khối chữ nhật ”tôi chọn chủ điểm Quê hương - Thủ Đô – Bác Hồ tôi đã dùng mô hình lăng Bác được xếp theo hình thức sau: - Lăng Bác xếp bằng khối chữ nhật - Hàng rào xung quanh lăng Bác xếp bằng khối vuông - Cột trụ cổng vào Lăng Bác xếp bằng khối trụ - Bóng đèn trên cột trụ được xếp bằng khối cầu. Khi gợi mở cho trẻ vào chủ điểm vào bài giáo viên nói: Hôm nay cô cùng các con sẽ đi thăm một nơi rất đẹp ở thủ đô Hà Nội, khi đi đến trước mô hình cô hỏi trẻ : Chúng mình đang được đến thăm nơi nào vậy nhỉ ? Mô hình lăng Bác có gì đặc biệt không ? Trẻ nêu được là “ Lăng Bác được xếp bằng khối chữ nhật, hàng rào xếp bằng khối vuông đó là những khối đã được học rồi ạ.”Cô nhắc lại và nhấn mạnh yêu cầu, để hiểu kỹ hơn về đặc điểm riêng của từng khối đó hôm nay cô và các con sẽ cùng khám phá tìm hiểu nhé.( Cô và trẻ vào bài để tìm hiểu nội dung bài học ). Nhưng đối với bài làm quen với biểu tượng về số lượng tôi cũng gợi ý dẫn dắt trẻ đưa trực quan ra bằng bài thơ. 7 “Một số kinh nghiệm sử dụng đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn cho trẻ 5-6 tuổi làm quen với toán ” Để liên kết các nội dung trong một tiết học được liên hoàn và chuyển sang nội dung mới một cách linh hoạt, đưa trực quan ra một cách hợp lý không có động tác thừa hay các câu hỏi lặp đi lặp lại nhàm chán, tôi thường sử dụng các câu chuyện sáng tạo. Ví dụ: Có một bạn Sóc rất ngoan, hôm nay trên đường đi học bạn Sóc gặp cô, và bạn Sóc đã nói thầm vào tai cô đấy.!Chúng mình có muốn biết bạn Sóc đã nói gì không ? ( Trẻ hào hứng nghe và rất muốn được biết điều mà Sóc nói với cô giáo ) Tôi lại nói tiếp : Bạn Sóc nhờ cô hỏi các bạn lớp mình xem có biết ngày 19/5 là ngày gì không nào? ( Trẻ trả lời đúng ). Tôi nói tiếp: Bạn Sóc cảm ơn các bạn lớp mình đã giúp cho bạn ấy biết bí mật của ngày 19/5 nên đã tặng lớp mình một món quà ( Món quà đó là một trò chơi ôn luyện được chuẩn bị trước ). Khi đưa trực quan là nội dung tích hợp của các môn học khác, vào hoạt động làm quen với biểu tượng toán bằng câu hỏi nhje ngành, hợp lý điều đó đã phát huy Commented [1]: ? được tình tích cực một cách cao nhất ở trẻ, khi tham gia các hoạt động. Ví dụ: Để khắc sâu kiến thức về khối cầu, khối trụ, khối vuông, khối chữ nhật tôi đặt câu hỏi? Bạn nào thích chơi khối cầu và khối trụ? Bạn nào thích chơi khối vuông và khối chữ nhật? Trẻ tự trả lời, tôi sẽ phân thành các nhóm. + Nhóm thích chơi khối cầu, khối trụ về nhóm nặn khối cầu, khối trụ. + Nhóm thích chơi khối vuông, khối chữ nhật về nhóm tìm hình bằng giấy màu tương ứng để dán các mặt khối, điều này trẻ hào hứng thi đua, khi cùng nhau tham gia vào các hoạt động. 9 “Một số kinh nghiệm sử dụng đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn cho trẻ 5-6 tuổi làm quen với toán ” nên có thể không bị mệt mỏi và căng thẳng. Điều này đã tạo cho trẻ hứng thú hăng say trong quá trình tham gia hoạt động học tập. 4- Xây dựng môi trường học tập trong và ngoài lớp. Môi trường cũng là một yếu tố trực quan trực tiếp, tác động hàng ngày đến trẻ. Chính vì vậy, việc xây dựng cảnh quan môi trường xung quanh được tôi đặc biệt quan tâm. Trang trí, sắp xếp lớp học, phòng học hài hòa hợp lý sẽ tạo được sự chú ý, sẽ hấp dẫn lôi cuốn trẻ vào giờ học theo giai đoạn, theo chủ điểm, theo nội dung từng bài. Tùy vào nội dung của từng bài để bố trí trực quan xung quanh lớp giỏ đồ chơi, tranh treo tường cho hợp lý để trẻ luyện tập cũng như liên hệ thực tế. Ví dụ: Chủ điểm gia đình. + Treo tranh về gia đình ít con để trẻ đếm số lượng người và giáo dục trẻ + Đồ dùng gia đình xếp ở giỏ đồ chơi để trẻ có thể luyện đếm. IV - KIỂM NGHIỆM . Trong quá trình nghiên cứu tìm tòi, triển khai áp dụng các thủ thuật sử dụng trực quan, các yếu tố nêu trên vào hoạt động cho trẻ làm quen với biểu tượng toán sơ đẳng. Tôi đã thu được kết quả rất khả quan như sau: 1- Kết quả trên trẻ Thái độ : Trẻ hứng thú hoạt động chung của lớp. Trẻ hăng hái giơ tay phát biểu ý kiến Trẻ có nề nếp và thói quen học tập tốt và trật tự. + Về cảm xúc tình cảm: Trẻ hào hứng tiếp nhận kiến thức một cách thoải mái thông qua các hoạt động nhóm, tập thể + Về ý chí: 11 “Một số kinh nghiệm sử dụng đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn cho trẻ 5-6 tuổi làm quen với toán ” lớn của chương trình giáo dục cho trẻ Mầm non. Nhằm phát triển trí tuệ và các mặt khác của nhân cách toàn diện, góp phần quan trọng vào việc chuẩn bị cho trẻ học toán ở phổ thông. Việc làm này không chỉ có ý nghĩa lớn lao đối với các nhà nghiên cứu mà đối với các trường Mầm non và đặc biệt là các giáo viên Mầm non cần nắm vững những nội dung chương trình và thường xuyên mở rộng nội dung chương trình. Ngoài việc cung cấp cho trẻ những kiến thức, kỹ năng mới mà còn phải thường tổ chức cho trẻ luyện tập bằng các biện pháp phù hợp nhằm ôn luyện, củng cố và nâng cao chất lượng các biểu tượng về hình khối cho trẻ. Tôi xây dựng hệ thống tổ chức trò chơi học tập nhằm ôn luyện, cũng cố làm quen những kiến thức, kỹ năng về hình khối như phân biệt nhận biết các dạng từ đơn giản đến phức tạp, kết quả thu được phù hợp với giả thuyết khoa học mà tôi đã đưa ra. Trong quá trình nghiên cứu thực trạng, tôi nhận thấy biểu tượng hình khối của trẻ còn nghèo nàn, hạn chế. Nguyên nhân hoàn toàn không phụ thuộc vào phía trẻ. Không phải là do trẻ không có khả năng lĩnh hội những kiến thức, kỹ năng cơ bản và mở rộng về nội dung toán học sơ đẳng nói chung mà do chúng ta chưa giúp trẻ ghi nhớ sâu sắc và mở rộng những biểu tượng toán học sơ đẳng đó. Chính vì vậy, công việc nghiên cứu tìm tòi những biện pháp dạy học có hiệu quả để hỗ trợ phương pháp hình thành biểu tượng về hình khối nói riêng và biểu tượng về toán học nói chung là rất cần thiết và luôn luôn đổi mới những người tâm huyết với trẻ. II-BÀI HỌC KINH NGHIỆM. 13 “Một số kinh nghiệm sử dụng đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn cho trẻ 5-6 tuổi làm quen với toán ” Điều cần thiết nhất là cần phải biết phối kết hợp chặt chẽ với phụ huynh làm tốt công tác tuyên truyền các bậc cha mẹ để nhận được sự giúp đỡ đồng tình, từ đó đưa con em mình ngày càng tiến bộ và có một luồng khao khát thích học, không những muốn “ Làm quen với toán” mà còn có ích cho các bộ môn học khác nữa. Tôi luôn luôn không ngừng ở đây mà còn luôn luôn quan tâm, tìm tòi, học hỏi và sáng kiến ra nhiều kinh nghiệm mới cho mình hơn nữa. III – MỘT SỐ Ý KIẾN ĐỀ XUẤT. 1- Đối với nhà trường Tạo điều kiện cho giáo viên tham quan, học hỏi dự giờ những tiết mẫu, dạy giỏi để nâng cao trình độ. Khuyến khích giáo viên đăng ký thi đua dạy tốt học tốt, viết sáng kiến kinh nghiệm để giáo viên trong trường học hỏi lẫn nhau. Khuyến khích và tạo điều kiện cho giáo viên ứng dụng công nghệ thông tin vào giờ học toán nói riêng và các giờ học khác nói chung. 2- Đối với giáo viên . Tích cực học tập, học hỏi để nâng cao trình độ tay nghề Chịu khó sưu tầm, nghiên cứu để tìm những hình thức tổ chức cũng như cách dạy học biện pháp phù hợp nhất với mỗi tiết dạy. Kết hợp với phụ huynh để có biện pháp giáo dục trẻ một cách tốt nhất ở gia đình và nhà trường. Trên đây là một số kinh nghiệm của tôi đưa ra khi sử dụng đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn cho trẻ làm quen với toán, song vẫn còn nhiều hạn chế mong các cấp lãnh đạo bổ sung và công nhận kinh nghiệm bộ môn làm quen với toán. Tôi xin chân thành cảm ơn./. Yên Lâm, ngày 18 tháng 3 năm 2014 15