Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo

 ĐTSKKN: “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo” PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1.Lý do chọn đề tài nghiên cứu . -Chương trình chăm sóc giáo dục trẻ lứa tuổi mầm non gồm có nhiều môn học và nhiều hoạt động, mỗi môn học đều có ý nghĩa tác dụng khác nhau, đều liên kết ,bổ sung cho nhau nhằm hình thành cho trẻ các biểu tượng ban đầu về thế giới xung quanh, cuộc sống và nhân cách con người. Hoạt động làm quen với văn học là một môn học đem lại cho trẻ nhiều ấn tượng và lý thú, nó phát triển ở trẻ trí tưởng tượng óc sáng tạo, giúp trẻ phân biệt được những điều xấu, tốt, thiện ác trong cuộc sống cũng như trong câu truyện trẻ ddược nghe trên lớp. Bên cạnh đó phát triển ngôn ngữ cho trẻ là mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ học tập giao tiếp và vui chơi, ngôn ngữ giữ vai trò quyết định đến sự phát triển tâm lý trẻ em. Đồng thời nó còn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện về đạo đức, tư duy nhận thức và các chuẩn mực hành vi văn hóa. Đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ 5-6 tuổi nói riêng, trẻ rất nhạy cảm với nghệ thuật ngôn ngữ. Những bài hát du, đồng dao, dân ca đã sớm đi vào tâm hồn trẻ thơ. Những câu chuyện cổ tích,thần thoại đặc biệt hấp dẫn trẻ. Chính vì vậy cho trẻ tiếp xúc với văn học và đặc biệt là hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo là con đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt nhất, hiệu quả nhất. Thông qua việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo giúp trẻ phát triển được năng lực tư duy, óc tưởng tượng sáng tạo, biết yêu quý cái đẹp, trẻ phát âm rõ ràng mạch lạc, vốn từ phong phú. Trẻ biết trình bày ý kiến kể về sự vật, hay sự kiện nào đó Bằng chính ngôn ngữ của trẻ. Việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu phát triển toàn diện cho trẻ mầm non. Đặc biệt là thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo, từ đó tôi đã đi sâu nghiên cứu và tìm ra một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo. 2. Mục đích nghiên cứu Đối với trẻ mẫu giáo, quá trình được tiếp xúc với tác phẩm văn học phải từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, để từ đó trẻ bộc lộ khả năng cảm thụ văn học của mình. Khả năng cảm thụ đó là sự phát triển trực tiếp của trẻ về các lĩnh vực: Nhận thức – ngôn ngữ - tình cảm xã hội. Tuy nhiên khi đưa tác phẩm đến 1/23 ĐTSKKN: “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo” - Với những phương pháp thực hành, động viên khen thưởng, phỏng vấn, quan sát đã rất hữu hiệu trong quá trình thực hiện áp dụng các giải pháp giúp trẻ nâng cao khả năng cảm thụ văn học - Để thấy được hiệu quả của đề tài tôi đã áp dụng phương pháp so sánh, phân tích tổng hợp trong phần kết luận của đề tài - Việc dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học đòi hỏi giáo viên phải dành nhiều thời gian công sức để nghiên cứu tìm ra các biện pháp phù hợp và phải có sự phối hợp đồng bộ giữa phụ huynh và nhà trường. 7. Kế hoạch nghiên cứu. Qua thực tế giảng dạy và nghiên cứu đề tài bản thân đã sử dụng một số phương pháp sau: - Trước hết phải nhận định được thực trạng của đối tượng nghiên cứu trong nội dung nay tôi sử dụng phương pháp ghi chép, quan sát, phỏng vấn, thực hành. Để cho đề tài nghiên cứu có hiệu quả, trước khi thực hiện đề tài tôi đã đề ra kế hoạch cụ thể cho đề tài theo từng giai đoạn như sau: Giai đoạn 1: Lựa chọn đối tượng, phương pháp nghiên cứu và các giải pháp từ ngày 05 đến ngày 10 tháng 09 năm 2018. Giai đoạn 2: Khảo sát thực trạng về cơ sở vật chất bằng phương pháp điều tra ghi chép từ ngày 11đến ngày 15 tháng 9/2018 Khảo sát khả năng quan tâm chia sẻ của trẻ và tổng hợp kết quả bằng phương pháp thực hành, phương pháp tổng hợp từ ngày 15 -25 tháng 09 năm 2018. Khảo sát ý kiến của phụ huynh bằng phương pháp phỏng vấn từ ngày 25 - 30 tháng 09 năm 2018. Giai đoạn 3: Thực nghiệm các giải pháp đã lựa chọn từ ngày 1/10/ 2018 đến 20/3/2019. Giai đoạn 4: Phân tích, đánh giá kết quả của đề tài thực hiện từ ngày 21/3 - 8/04/2019. Giai đoạn 5: Hoàn thiện đề tài thực hiện từ ngày 8 -10 tháng 04 năm 2019. 3/23 ĐTSKKN: “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo” cảm và dạy trẻ kể lại chuyện, kể sáng tạo dưới nhiều hình thức đa dạng và phong phú. Song việc dạy trẻ cảm thụ tác phẩm văn học còn có nhiều hạn chế. Bên cạnh đó vẫn còn một số giáo viên khả năng còn cảm nhận các tác phẩm văn thơ chuyện còn hạn chế giọng đọc và cách phối hợp ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, minh họa chưa bộc lộ cảm xúc hấp dẫn cuốn hút trẻ, phương pháp lồng ghép tích hợp chưa linh hoạt sáng tạo kết quả trên trẻ chưa cao, trẻ chưa thực sự say mê, hào hứng, sử dụng đồ dùng dạy học chưa có khoa học, dẫn đến giờ học trẻ ít tập trung chú ý hiệu quả trong giờ học chưa cao. Đối với nghành giáo dục yêu cầu trẻ “học mà chơi, chơi mà học” thông qua các tác phẩm văn học một cách nhẹ nhàng, gần gũi hơn. Trước những yêu cầu đó tôi đã mạnh dạn chọn đề tài“Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo ”. Song bên cạnh những mặt thuận lợi cũng có rất nhiều khó khăn đòi hỏi người giáo viên cần khắc phục. a. Thuận lợi: - Bản thân là một giáo viên có trình độ chuyên môn đạt chuẩn, nhiệt tình, yêu nghề mến trẻ, có khả năng đọc kể diễn cảm cho trẻ nghe và biết định hướng cho trẻ kể chuyện sáng tạo có hiệu quả. - Được sự quan tâm, tạo điều kiện của ban giám hiệu, đầu tư về cơ sở vật chất tương đối đầy đủ. - Được sự tín nhiệm và tin cậy của phụ huynh. - Ban Giám Hiệu luôn quan tâm sâu sát, giúp đỡ tạo điều kiện cho cô và trẻ có đủ dụng cụ phục vụ cho các hoạt động. - Trường có nề nếp trong mọi hoạt động. - Phòng học thoáng mát có đủ ánh sáng, mát mẽ về mùa hè và ấm áp về mùa đông, trẻ tham gia vào các hoạt động một cách dễ dàng, thoải mái và tự tin. - Lớp được trang bị cơ sở vật chất đầy đủ, có đủ các góc cho trẻ hoạt động. Bố trí các góc phù hợp, dễ lấy đồ dùng, tạo nhiều thuận lợi cho trẻ chơi. - Giáo viên nắm vững phương pháp tổ chức các hoạt động. b. Khó khăn: - Sĩ số trẻ trong lớp đông: 44cháu - Bên cạnh các trẻ nhút nhát còn có một số trẻ quá hiếu động nên ảnh hưởng đến quá trình cảm thụ tích cực của trẻ. 5/23 ĐTSKKN: “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo” luận, bàn bạc về câu chuyện đó. Từ đó trẻ biết vận dụng kiến thức đó vào kể chuyện sáng tạo. Ngoài việc trang trí trên các mảng tường tôi còn đi sâu vào làm đồ dùng trực quan cho trẻ. Tôi luôn cố gắng làm đồ dùng thật sống động, nghộ nghĩnh, có sự di chuyển được gắn với thực tế, với đời sống hàng ngày. Để thực hiện được điều đó tôi đã sử dụng những mảnh vải vụn để khâu thành những chú rối. Và đây là một trong vài chú rối mà tôi đã làm. Hay những sản phẩm vẽ của trẻ, cắt, dán bồi bìa cứng cho trẻ ghép tranh kể chuyện sáng tạo hoặc cắt dời từng con vật đó ra để trẻ tự kể chuyện theo ý tưởng của mình. Ngoài ta tôi còn làm các nhân vật trong các câu chuyện cổ tích thay đổi theo từng chủ điểm để dán, trang trí cho góc văn học và những nhân vật đó được ứng dụng vào trong các câu chuyện theo từng chủ đề nhánh. VD: Với chủ đề “giao thông” tôi đã làm hình ảnh tranh về các phương tiện giao thông như ô tô khách, xe tải, xe tắc xi hay những phương tiện giao thông khác như những nhân vật trang trí vào góc văn học. Qua hình ảnh tranh đó tôi đã giúp trẻ kể được những câu chuyện sáng tạo về chủ đề giao thông. * Kể chuyện sáng tạo “Câu chuyện về xe đạp con” Vào một buổi sáng xe đạp con ở nhà, thấy buồn quá bèn nghĩ mình phải đi dạo phố chơi mới được. Xe đạp con liền chạy ào ra đường, bỗng xe đạp con gặp xe khách và hỏi: Tại sao trên mình bác lại đặt nhiều ghế thế kia, trông bác thật là xấu. Bác xe khách liền nói: Bác đặt nhiều nghế để cho hành khách ngồi trên xe đấy. Xe đạp con gật gù và nói: À thì ra là thế. Xe đạp con lại phóng vèo đi và gặp bác xe tải, xe đạp con lại hỏi bác xe tải: Thế sao bác xe tải không đặt nhiều ghế để chở hành khách mà lại có một cái thùng to thế kia? Theo các con bác xe tải sẽ trả lời xe đạp con như thế nào? Bác xe tải ôn tồn giải thích: Xe tải của bác là dùng để chở các vật liệu đấy cháu ạ nên phải có một cái thùng to để chứa chứ không cần đặt nhiều ghế đâu. Xe đạp con lại gật gù đi tiếp, cậu đang mải mê suy nghĩa một điều gì đó, thì một cô tắc xi lao tới, khiến xe đạp con xít ngã. Nhưng xe đạp con cũng không quên trầm trồ khen cô tắc xi sao mà xinh đẹp vậy, nhưng không biết cô tắc xi thì giúp ích gì cho mọi người nhỉ? Vừa lúc đó cô tắc xi lên tiếng nói với xe đạp con: Tôi là một chiếc xe tắc xi, tôi rất là nhỏ nhắn và xinh đẹp, không những thế mà tôi còn giúp mọi người đi từ nơi này đến nơi khác thuận tiện. Nhưng mà xe đạp con 7/23 ĐTSKKN: “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo” biết được nhiều điều mới lạ trên đường phố và khi đi trên đường phải tuân thủ luật giao thông. - Thông qua câu chuyện mà cô kể trẻ đã hiểu được một số công dụng của một số loại xe lưu thông trên đường bộ và giáo dục trẻ chấp hành luật giao thông đồng thời phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt hơn qua hình thức kể chuyện sáng tạo này. Ngoài việc trang trí tạo môi trường văn học cho trẻ trong giờ hoạt động ngoài trời tôi cũng cho trẻ quan sát những bức tranh được vẽ trên tường của nhà trường. Tôi cùng trẻ trò chuyện về những bức tranh ở trên tường và kể cho trẻ nghe câu chuyện. Vào một buổi sáng xe đạp con ở nhà, thấy buồn quá bèn nghĩ mình phải đi dạo phố chơi mới được. Xe đạp con liền chạy ào ra đường, bỗng xe đạp con gặp xe khách và hỏi: Tại sao trên mình bác lại đặt nhiều ghế thế kia, trông bác thật là xấu. Bác xe khách liền nói: Bác đặt nhiều nghế để cho hành khách ngồi trên xe đấy. Xe đạp con gật gù và nói: À thì ra là thế. Xe đạp con lại phóng vèo đi và gặp bác xe tải, xe đạp con lại hỏi bác xe tải: Thế sao bác xe tải không đặt nhiều ghế để chở hành khách mà lại có một cái thùng to thế kia? Theo các con bác xe tải sẽ trả lời xe đạp con như thế nào? Bác xe tải ôn tồn giải thích: Xe tải của bác là dùng để chở các vật liệu đấy cháu ạ nên phải có một cái thùng to để chứa chứ không cần đặt nhiều ghế đâu. Xe đạp con lại gật gù đi tiếp, cậu đang mải mê suy nghĩa một điều gì đó, thì một cô tắc xi lao tới, khiến xe đạp con xít ngã. Nhưng xe đạp con cũng không quên trầm trồ khen cô tắc xi sao mà xinh đẹp vậy, nhưng không biết cô tắc xi thì giúp ích gì cho mọi người nhỉ? Vừa lúc đó cô tắc xi lên tiếng nói với xe đạp con: Tôi là một chiếc xe tắc xi, tôi rất là nhỏ nhắn và xinh đẹp, không những thế mà tôi còn giúp mọi người đi từ nơi này đến nơi khác thuận tiện. Nhưng mà xe đạp con ơi cháu đi như vậy là rất nguy hiểm đấy. Theo các con cô tắc xi nhắc xe đạp con đi như thế nào? Cháu phải đi đúng vào phần đường của mình và không được phóng nhanh vượt ẩu nhé xe đạp con. Xe đạp con cảm ơn cô tắc xi và thầm nghĩ: hôm nay mình đã biết được nhiều điều mới lạ trên đường phố và khi đi trên đường phải tuân thủ luật giao thông. - Thông qua câu chuyện mà cô kể trẻ đã hiểu được một số công dụng của một số loại xe lưu thông trên đường bộ và giáo dục trẻ chấp hành luật giao thông đồng thời phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt hơn qua hình thức kể chuyện sáng tạo này. 9/23 ĐTSKKN: “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo” Với việc xây dựng môi trường học tập có đầy đủ các loại đồ dùng trực quan đa dạng, phong phú thu hút sự hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo của trẻ thì chúng ta còn phải dạy trẻ sử dụng nhân vật phù hợp với ngôn ngữ lời kể sáng tạo. Dạy trẻ kể chuyện sáng tạo tôi thường phải chuẩn bị cho trẻ rất nhiều tranh ở các góc hoạt động của lớp. Nhưng nhiều nhất vẫn là góc văn học. Những bức tranh đó có thể là do tôi sưu tầm hay những sản phẩm tranh của trẻ vẽ ra. Trong giờ đón trẻ tôi thường hướng trẻ vào các góc chơi mà trẻ thích và hướng dẫn, gợi ý cho trẻ được kể chuyện sáng tạo theo tranh mà cô đã chuẩn bị (Các bức tranh của cô chuẩn bị thay đổi theo từng chủ điểm). Tôi thường kể cho trẻ nghe các câu chuyện sáng tạo qua hình ảnh tranh vào giờ trả trẻ hay các giờ ngoại khóa khác. Đây cũng là hình thức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, là cơ sở cho trẻ có kiến thức vững vàng khi kể chuyện sáng tạo. Qua cách làm quen như vậy trẻ cũng biết đánh giá, nhận xét về đặc điểm, tính cách của các nhân vật thông qua ngôn ngữ nói của mình. Cũng qua cách làm này sẽ giúp trẻ phát triển tư duy và ngôn ngữ cho trẻ. Ngoài ra tôi cũng đã sử dụng rất nhiều băng đĩa do nhà trường cung cấp hay những câu chuyện cổ tích để mở cho trẻ xem. Cô cùng trẻ sẽ đàm thoại về câu chuyện đó để nhận xét về nội dung câu chuyện một cách chính xác và nêu lên ý tưởng của mình qua sự nhận thức, hiểu biết và kinh nghiệm của trẻ. Để việc dạy kể chuyện sáng tạo được thuận lợi tôi thường tổ chức dạy trẻ theo từng nhóm, theo thời gian thực hiện 1 tuần hoặc hai tuần, kết hợp lồng ghép các môn học khác, qua các trò chơi để củng cố, khắc sâu kích thích hoạt động của trẻ được tốt hơn. Tôi dạy trẻ sử dụng đồ dùng trực quan để kể chuyện. Dạy trẻ sử dụng từng nhân vật, kết hợp với lời nói, ngôn ngữ biểu cảm cùng với cách diễn phù hợp. * Kể chuyện sáng tạo sử dụng đồ dùng trực quan. Câu chuyện “Gia đình yêu thương”với chủ đề Gia Đình Chủ nhật mẹ Lan cho về quê để thăm ông bà ngoại, nhà ông, bà ngoại có rất nhiều người. Bé nào hãy kể giúp cô nhà ông bà ngoại có những ai? Có ông, bà, chú, gì và các bác (cô cho trẻ chọn đúng thành viên và gắn). Mọi người đang cùng ăn cơm tối với nhau. 11/23