Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ 5-6 tuổi qua trò chơi học tập

 I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài “Trẻ em như búp trên cành Biết ăn, biết ngủ, biết học hành là ngoan” Trẻ em là nguồn hạnh phúc của mỗi gia đình, là tương lai của đất nước. Những người làm cha, làm mẹ sẽ hạnh phúc biết bao khi con của mình là những đứa trẻ khỏe mạnh, thông minh, chủ động sáng tạo tự tin trong mọi tình huống. Vì vậy bảo vệ và chăm sóc trẻ em là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn xã hội và của mỗi gia đình. Do đó sự nghiệp giáo dục được Đảng và nhà nước ta xem là quốc sách hàng đầu. Đây chính là nền tảng hình thành và phát triển nhân cách của con người mới trong xã hội mới. Giáo dục Mầm non là ngành học mở đầu trong hệ thống giáo dục quốc dân, chiếm vị trí quan trọng trong ngành giáo dục. Giáo dục Mầm non có nhiệm vụ xây dựng những cơ sở ban đầu, đặt nền móng cho việc hình thành nhân cách con người. Chính vì vậy việc bảo vệ chăm sóc giáo dục trẻ không phải chỉ là trách nhiệm mỗi gia đình mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ mẫu giáo (5-6 tuổi) nói riêng, ở độ tuổi này trẻ rất hiếu động, thích tò mò, khám phá những cái mới lạ nhưng lại mau quên vì vậy việc phát triển tính tích cực cho trẻ không hề đơn giản. Đối với trẻ hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo, trẻ học mà chơi - chơi mà học, trẻ tiếp thu những kiến thức, kinh nghiệm khi được truyền đạt một cách dễ hiểu, gần gũi với trẻ. Đặc biệt là thông qua các hoạt động để’ tổ chức trò chơi học tập mới tạo ra hứng thú kích thích trẻ tìm tòi, khám phá giúp trẻ hình thành, phát triể’n nhân cách toàn diện về mọi mặt và trẻ tích lũy thêm những kinh nghiệm sống, những kỹ năng học tập mới tốt hơn. Trò chơi học tập không chỉ có nguồn sống nuôi dưỡng trẻ về cả thể chất lẫn tâm hồn mà là nguồn thông tin vô tận, là điều kiện thuận lợi để phát huy khả năng độc lập, óc sáng tạo của trẻ. Mong muốn của giáo viên là rất lớn nhưng tùy thuộc vào nhận thức của trẻ, mỗi cháu có trình độ nhận thức khác nhau. Là giáo viên đang trực tiếp dạy lớp mẫu giáo 5 - 6 tuổi tôi băn khoăn suy nghĩ phải thế nào để trẻ phát huy được tính tích cực nhận thức của mình. Đó chính là lý do tôi chọn đề tài “Một sô biện pháp phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ 5 - 6 tuôi qua trò chơi học tập” 2. Điểm mới của đề tài Trẻ 5 - 6 tuổi là những chủ thể của hoạt động nhận thức, trẻ có năng lực riêng, có khả năng tư duy, thích khám phá thế giới xung quanh. Chúng rất thích được thực hành, trải nghiệm qua các đồ dùng đồ chơi, qua các trò chơi. Bởi lẽ qua đó không những giúp trẻ thỏa mãn nhu cầu chơi mà còn thỏa mãn cả nhu cầu nhận thức, trẻ tham gia chơi sẽ giải quyết được các vấn đề cùng cô cùng bạn. Trong xu thế phát triển của toàn cầu, đất nước ta đang trên đà phát triển ngày càng đổi mới về mọi mặt của toàn xã hội. Là một giáo viên tôi luôn mong muốn dạy dỗ các cháu sao cho các cháu theo kịp với sự phát triển chung của đất nước. Chính vì vậy việc phát huy tính huy tính tích cực nhận thức của trẻ 5 - 6 tuổi qua trò chơi học tập và rất quan tâm đến việc học tập của các cháu. Môi trường tập thể chị em đoàn kết, yêu thương, quan tâm giúp đỡ lẫn nhau trong công việc. Cùng nhau trao đổi kinh nghiệm từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm cho bản thân. b. Khó khăn: Phần đông gia đình trẻ làm nghề nông, cuộc sống còn nhiều khó khăn, mọi người bận bịu với công việc đồng áng nên việc chăm sóc, giáo dục trẻ chưa được coi trọng. Việc giáo dục trẻ còn theo lối cứng nhắc, gò bó khô khan tạo cho trẻ sự nhàm chán vì vậy trẻ chưa thực sự tham gia hoạt động, chưa tích cực chủ động thực hiện các nhiệm vụ của mình để tìm ra kết quả, còn phụ thuộc vào cô giáo. Một số phụ huynh chưa hiểu được tầm quan trọng của giáo dục mầm non, chưa thực sự quan tâm đến việc tổ chức cho trẻ chơi, chưa biết được lợi ích của trò chơi học tập đối với trẻ. Diện tích phòng học còn chật hẹp. Qua khảo sát tình hình đầu năm để biết được mức độ khả năng của trẻ khi tham gia vào hoạt động nhằm phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ, kết quả như sau: * Trình độ nhận thức của trẻ: Qua khảo sát thực tế ban đầu tôi nhận thấy việc phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ qua trò chơi học tập còn nhiều hạn chế, cụ thể như sau: Trẻ tuy cùng độ tuổi nhưng có cháu sinh đầu năm, cháu sinh cuối năm nên nhận thức của trẻ chưa đồng đều, hoạt động của nhiều trẻ còn chậm, nhút nhát, chưa tự tin. - 55 - 60% trẻ có kỹ năng nghe, hiểu lời của người khác và nói cho người khác hiểu. - 47 % trẻ có hứng thú với nhiệm vụ nhận thức, thể’ hiện lòng ham hiể’u biết về thế giới xung quanh, thích khám phá, tham gia, hoạt động cùng cô và các bạn. - 45% trẻ có một vài biể’u hiện của tính tự chủ và có sáng kiến, chủ động tìm kiếm, lựa chọn phương thức giải quyết những nhiệm vụ đặt ra. - 40 - 42% trẻ có kỹ năng vận dụng những điều đã biết vào trong điều kiện, hoàn cảnh mới và xử lý thông tin nhận được bằng các thao tác tư duy như so sánh, phân tích, tổng hợp và khái quát hóa. - 45 - 47% trẻ biết tập trung chú ý để hoàn thành nhiệm vụ được giao. * Trình độ nhận thức của phụ huynh Nhận thức về tầm quan trọng trong việc giáo dục trẻ ngay từ lứa tuổi mầm non của phụ huynh chưa đồng đều. Phụ huynh chưa chú ý đến việc phát huy tính tích cực cho trẻ thông qua trò chơi học tập. Với tình hình thực tế của lớp tôi phụ trách như vậy nên tôi băn khoăn lo lắng suy nghĩ, tìm tòi “Một sô biện pháp phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ 5 - 6 tuôi qua trò chơi học tập” + Giáo viên tự nghĩ ra trò chơi học tập hoặc sưu tầm chúng trong dân gian, trong các tài liệu mầm non theo các chủ đề Ví du: Trò chơi câu đố và giải đáp (Hãy hãy đoán xem, tìm ra chổ nào sai ) Trò chơi ghép tranh hoàn chỉnh từ nhiều phần theo mẫu cho trước hoặc theo trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ (Ghép tranh theo mẫu, ghép tranh tự do theo ý thích, trò chơi kể chuyện theo tranh.) 2.3. Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý, nhu câu nhận thức của trẻ. Trong năm học này trẻ của lớp tôi có nhiều cháu nhút nhát, không tự tin tham gia các hoạt động ở trong lớp. Để thu hút sự chú ý của các cháu, trước tiên chúng tôi tìm hiểu mong muốn, sở thích của các bé và cùng bé đề ra những quy định chung của lớp như “Mạnh dạn tham gia chơi với bạn, đoàn kết với các bạn, nhường đồ chơi cho bạn”. Đến cuối tuần chúng tôi tập trung trẻ lại cho trẻ tự nhận xét xem mình đã thực hiện tốt nội quy chưa. Bé nào tiến bộ sẽ được một phiếu bé ngoan, được cô ghi tên ở bảng vàng bé ngoan của lớp, còn những bé chưa thực hiện được tốt nội quy thì vẫn phải phấn đấu bao giờ ngoan mới được thưởng. Lớp tôi cũng có một số trẻ sức khỏe yếu, hay nghỉ dài ngày. Vì vậy, trẻ không mạnh dạn tham gia vào các trò chơi cùng các bạn. Để giúp các cháu mạnh dạn, thích đi học đến lớp, chúng tôi lôi cuốn trẻ vào các hoạt động tập thể’, khéo léo gợi ý những trẻ mạnh dạn tham gia vào trò chơi cùng các bạn như cùng vẽ tranh, cùng chơi, làm đồ chơi .dần dần các bé đã quen hơn với môi trường tập thể’ và thích đi học Bên cạnh đó để’ phát huy được tính tích cực nhận thức của trẻ thì trước hết mỗi giáo viên phải hiể’u đươc đặc điể’m tâm lý, nhu cầu nhận thức và hoàn cảnh của trẻ. Vào đầu năm học, tôi đã tổ chức nhiều hoạt động, nhiều trò chơi và theo dõi quá trình hoạt động của trẻ, đặt ra câu hỏi để trẻ trả lời, quan sát sự hứng và tập trung của trẻ và kết quả của trẻ đạt được bao nhiêu. Ví du: Khi cho trẻ chơi trò chơi với các con vật, cô chú ý quan sát xem trẻ có hứng thú chơi hay không. Cô đặt ra câu hỏi để trẻ phát triển nhận thức, tư duy của mình và tìm ra câu trả lời: Các con đang chơi với các con vật gì? Con vật đó sống ở đâu ? Con vật đó đẻ con hay đẻ trứng ? Qua câu trả lời của trẻ tôi có thể phân tích cho trẻ hiểu thêm và từ đó trẻ khắc sâu được kiến thức của mình. Đặc biệt hoàn cảnh gia đình có vai trò rất quan trọng đối với trẻ, những trẻ được sống trong gia đình đầy đủ vật chất, được sự quan tâm chăm sóc giáo dục thì trẻ có điều kiện phát triển về đặc điểm tâm sinh lý, phát triển nhận thức, tư duy. Từ đó trẻ chủ động thực hiện công việc, tính tích cực nhận thức của trẻ được nâng lên. Những trẻ có hoàn cảnh khó khăn, ít được quan tâm chăm sóc của người lớn hoặc quan tâm chưa đúng khoa học nên khả năng thụ động, tính tích cực nhận thức của trẻ còn nhiều hạn chế. Để tạo điều kiện cho trẻ phát huy tính tích cực trong mọi hoạt động làm tiền đề cho trẻ phát triển tâm sinh lý của trẻ sau này tôi đã vạch ra kế hoạch tổ chức nhiều trò chơi, khuyến khích trẻ tham gia nhằm góp phần phát triển cho trẻ một cách toàn diện. 2.6. Tăng cường tổ chức cho trẻ chơi với các hình thức chơi khác nhau (cá nhân, nhóm, tập thể) và cho trẻ tự tổ chức chơi dưới nhiều hình thức. Việc tăng cường cho trẻ chơi với nhiều loại trò chơi học tập với các hình thức chơi khác nhau nhằm thực hiện một số mục tiêu giáo dục nhất định như cũng cố kiến thức, hình thành kỹ năng thực hành chơi, phát triển tính độc lập, phát triển năng lực nhận thức, tư duy của trẻ. Mặt khác cần cho trẻ chơi trò chơi dưới nhiều hình thức khác nhau nhằm hình thành và phát triển kỹ năng chơi của trẻ. Có kỹ năng chơi trẻ mới tự chơi, tự vận dụng những cái đã biết vào hoàn cảnh mới. Từ đó trẻ lĩnh hội được những kiến thức, kinh nghiệm tạo điều kiện tích cực cho trẻ chủ động và có sáng kiến trong khi chơi. Giáo viên cần xác định rõ mục tiêu của buổi chơi, tạo môi trường chơi và chọn thời điểm thích hợp, thời gian cho trẻ chơi. Lựa chọn trò chơi phù hợp với các nhóm, cá nhân Trước khi chơi cô giáo cần cung cấp thêm kinh nghiệm bằng cách trò chuyện, đàm thoại giúp trẻ có một số biểu tượng về thế giới xung quanh. 2.7. Phối hợp với phụ huynh Có thể nói rằng biện pháp phối hợp với phụ huynh là một biện pháp hết sức quan trọng nhằm đem lại hiệu quả cao đối với sự nhận thức của trẻ. Thông qua việc trò chuyện với gia đình khi đón trẻ, trả trẻ, trong các buổi họp phụ huynh tôi đã trao đổi để phụ huynh biết tầm quan trọng của việc phát huy tính tích cực nhận thức thông qua trò chơi học tập, nó góp phần phát triển trí tuệ, qua đó trẻ học được những cái hay, cái đẹp, biết yêu lối sống lành mạnh, ghét những thói hư tật xấu, giúp trẻ phát triển một cách toàn diện, hài hòa, tích lũy được những kinh nghiệm sống, làm nền tảng vững chắc cho trẻ bước vào lớp một. Trong bảng thông tin của lớp tôi tuyên truyền với phụ huynh về những nội dung, yêu cầu của giờ hoạt động nói chung và trò chơi học tập nói riêng. Phụ huynh cần tổ chức cho trẻ những trò chơi học tập đơn giản cũng góp phần phát huy tính tích cực nhận thức cho trẻ. Hiểu được ý nghĩa của hoạt động này phụ huynh sẽ tạo mọi điều kiện tốt nhất như đóng góp nguyên vật liệu phục vụ cho việc làm đồ dùng đồ chơi, tạo điều kiện tốt nhất cho trẻ chơi và vui chơi cùng trẻ. 2.8. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá kết quả chơi Đánh giá kết quả chơi trò chơi học tập của trẻ có một vai trò quan trọng then chốt của quá trình tổ chức trẻ chơi. Dựa trên kết quả đánh giá đó giáo viên có thể xác định được chất lượng và hiệu quả của những biện pháp sử dụng, phát hiện ra những thiếu sót, tồn tại của chúng để từ đó điều chỉnh và khắc phục, đưa ra kế hoạch mới. Khi đánh giá kết quả chơi, bản thân tôi đã xây dựng những tiêu chí đánh giá trẻ nhất định. Thu thập thông tin xác định những hiểu biết, kỹ năng chơi của trẻ. So sánh kiến thức và kỹ năng hiện tại của trẻ với mức độ trước đó. 3. Kết quả đạt được Với những biện pháp như vậy cuối học kỳ I lớp tôi đã đạt được kết quả đáng phấn khởi: a.Đôi với trẻ: Chất lượng giáo dục trên trẻ tăng lên rõ rệt. Tỷ lệ trung bình trở lên đạt cuốn hút trẻ vào trò chơi ấy. Thường xuyên sưu tầm và xây dựng nguồn trò chơi đa dạng, phong phú theo chủ đề. Phối hợp, thống nhất với phụ huynh về nội dung, cách tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ. Đồng thời phối hợp với phụ huynh để’ sưu tầm các nguyên vật liệu, phế thải làm đồ chơi cho trẻ. Thường xuyên đánh giá, kiểm tra kết quả chơi. Làm được những điều trên thì mới nâng cao việc phát huy tính tích cực nhận thức cho trẻ 5 - 6 tuổi qua trò chơi học tập. III. PHẦN KẾT LUẬN 1. Ý nghĩa của đề tài: Có thể’ nói rằng việc “Phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ 5 - 6 tuổi thông qua trò chơi học tập” là sự kết hợp của nhiều biện pháp, chúng hoàn thiện và hỗ trợ cho nhau. Đó là mối quan hệ hợp tác giữa cô và trẻ, giữa các trẻ với nhau, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý, đặc biệt là hoạt động nhận thức của trẻ 5 - 6 tuổi, từ đó giúp trẻ hoàn thành nhiệm vụ đã được đặt ra. Qua trò chơi học tâp trẻ được học mà chơi, chơi mà học. Đặc biệt nhờ có sự hỗ trợ tích cực của cô giáo mà trẻ có thể tự giải quyết những vấn đề mà trẻ không thể tự làm được. Những niềm vui vô bờ do kết quả chơi mang lại giúp trẻ phát triển toàn diện nhân cách của mình. Chỉ có trò chơi trẻ mới phát huy hết tính tích cực, chủ động của mình một cách toàn diện. Thông qua đó trẻ vươn lên khám phá tìm tòi thế giới xung quanh để làm thỏa mãn nhu cầu nhận thức và nhu cầu chơi của trẻ. Việc phát huy tính tích cực nhận thức cho trẻ 5 - 6 tuổi thông qua trò chơi học tập có ý nghĩa vô cùng quan trọng và hết sức cần thiết. Trò chơi học tập không chỉ dạy cho trẻ trí thông minh, lòng dũng cảm mà còn giáo dục trẻ tự tin vào bản thân, tính hài hước, tính tổ chức, tính kỷ luật cao. 2. Kiến nghị, đề xuất: Với việc phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi qua trò chơi học tập là việc làm thật không hề đơn giản. Để’ trẻ đạt được kết quả như mong muốn tôi mạnh dạn đề xuất một số vấn đề sau: *Đôi với giáo viên: Giáo viên phải thực sự yêu nghề mến trẻ. Nắm rõ đặc điể’m tâm sinh lý của trẻ ở độ tuổi mà mình phụ trách. Lập kế hoạch tổ chức cho trẻ khám phá khoa học một cách cụ thể’ rõ ràng và phù hợp với độ tuổi và có sự phối hợp với các giáo viên khác trong lớp. Sưu tầm nguồn trò chơi phong phú, thường xuyên làm mới trò chơi, đồ dùng đồ chơi phải đẹp hấp dẫn lôi cuốn được sự chú ý của trẻ. Tổ chức cho trẻ chơi ở mọi lúc mọi nơi.