Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng môn làm quen chữ cho trẻ 5-6 tuổi tại lớp Lá 5 Trường Mầm non Krông Ana

 Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng môn làm quen chữ cho trẻ 5- 6 tuổi tại lớp Lá 5 Trường Mầm non Krông Ana SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG MÔN LÀM QUEN CHỮ CÁI CHO TRẺ 5- 6 TUỔI TẠI LỚP LÁ 5 TRƯỜNG MẦM NON KRÔNG ANA Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU I. Đặt vấn đề 1. Lý do chọn đề tài 1.1 Lý do lý luận Trong chương trình giáo dục mầm non, hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ 5- 6 tuổi có ý nghĩa to lớn trong quá trình giáo dục, góp phần phát triển toàn diện cho trẻ về mọi mặt như: Thể’ chất, nhận thức, ngôn ngữ và tình cảm xã hội, thẩm mỹ. ơ trẻ mẫu giáo, hoạt động vui chơi đóng vai trò vô cùng quan trọng, nhưng khi bước vào lớp một, hoạt động học tập đóng vai trò chủ đạo, nên việc cho trẻ làm quen chữ cái tại trường mầm non không phải là việc đưa chương trình tiếng Việt lớp một vào giảng dạy, mà ở đây, trẻ 5 - 6 tuổi được sử dụng các yếu tố vui chơi và các nhiệm vụ học tập sáng tạo thông qua hoạt động học tập. Chính vì vậy, giáo viên cần linh hoạt, sáng tạo trong tiết dạy lấy trẻ làm trung tâm cho mọi hoạt động, khơi dậy niềm say mê, sự hứng thú của trẻ với môn học làm quen chữ cái, từ đó trẻ dễ dàng lĩnh hội kiến thức, làm tiền đề cho quá trình học tập của trẻ sau này. Thông qua hoạt động làm quen chữ cái, trẻ được phát triể’n năng lực trí tuệ, khả năng quan sát, tư duy mạch lạc, mở rộng vốn hiể’u biết, trẻ không chỉ học cách đọc chữ, nhận dạng mặt chữ và còn tìm hiể’u cách viết, tô chữ, đây là một phương tiện đặc biệt quan trọng không thể thiếu được ở trường tiểu học. Tuy nhiên, đây là hoạt động tương đối khó, đòi hỏi trẻ phải tập trung cao độ, đồng thời giáo viên không ngừng tìm tòi, sáng tạo, đổi mới phương pháp giúp trẻ hứng thú, tích cực khi tham gia hoạt động. 1.2 Lý do thực tiễn Trong quá trình giảng dạy, tôi đã nhận thấy sự nôn nóng của nhiều phụ huynh, đa số mọi người đều hỏi có biện pháp nào giúp trẻ học nhanh thuộc chữ cái, không bị gò ép, giúp trẻ hứng thú học chữ. Bên cạnh đó cũng có những phụ huynh bất chấp nguyên tắc đòi hỏi sự phù hợp giữa nội dung, phương pháp dạy học với sự phát triển tâm sinh lý ở trẻ, ép trẻ học quá sớm vô tình chúng ta làm mất đi sự tập trung chú ý và hứng thú học tập của trẻ sau này, dễ tạo cho trẻ cảm giác chán nản, hay thậm chí là thấy sợ mỗi khi nhắc đến việc học. Mặc khác không ít những phụ huynh vì mải mê công việc lại phó mặc con mình cho trường mầm non dẫn đến việc không tạo ra được sự thống nhất trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ, dẫn đến hiệu quả học chữ cái không cao và khi vào lớp 1. Ngoài ra, quá trình tổ chức cho trẻ làm quen chữ cái một cách sáng tạo, hấp dẫn là hoạt động không phải là dễ dàng, một số giáo viên còn lúng túng, chưa thiết kế cho mình một tiết dạy thực sự sáng tạo, đang còn bắt chước nhau, khó khăn trong việc lựa chọn hình thức cho tiết dạy, việc sử dụng đồ dùng trực quan chưa hiệu quả, nội dung học còn nghèo nàn nên đôi khi tiết học trở nên khô khan, cúng nhắc, kết quả thu được còn chưa cao so với yêu cầu cô đặt ra. 2. Đối tượng nghiên cứu: Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng môn làm quen chữ cái cho trẻ 5 - 6 tuổi, lớp Lá 5, Trường mầm non Krông Ana, huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk. 3. Phạm vi nghiên cứu: Lớp Lá 5, Trường mầm non Krông Ana, huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk. Người thực hiện: Nguyễn Thị Hương1 Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng môn làm quen chữ cho trẻ 5- 6 tuổi tại lớp Lá 5 Trường Mầm non Krông Ana ra trẻ còn đọc một số câu thơ, ca dao, đồng dao có chứa âm của chữ cái nhằm hoàn thiện bộ máy phát âm, khả năng ngôn ngữ mạch lạc, biểu cảm, nói đúng ngữ âm tiếng Việt. Bên cạnh đó, giúp trẻ biết cách cầm bút, ngồi đúng tư thế khi tô, viết. Hoạt động này giúp trẻ hình thành những cơ sở ban đầu của kỹ năng nói tiếng mẹ đẻ, giúp trẻ hình thành và phát triển năng lực, thái độ cần thiết, giúp trẻ học cách diễn đạt, suy nghĩ góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ, chuẩn bị hành trang cho trẻ chuẩn bị vào lớp một. II. Thực trạng vấn đề 1. Thuận lợi Trong quá trình công tác, được sự quan tâm, chỉ đạo của phòng giáo dục, ban giám hiệu nhà trường, giáo viên được tạo điều kiện tham gia học tập các chuyên đề do phòng giáo dục tổ chức, động viên chị em học tập, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, tổ chức thăm lớp, dự giờ các giáo viên trong trường, đúc kết kinh nghiệm, tham gia sinh hoạt chuyên môn cụm, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên. Giáo viên đã biết tận dụng nguyên vật liệu có sẵn tại địa phương để làm đồ dùng phục vụ hoạt động học chữ cái phù hợp theo từng chủ đề, chủ điểm, ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình giảng dạy. 2. Khó khăn Bên cạnh những thuận lợi, việc tổ chức cho trẻ làm quen chữ cái còn nhiều khó khăn, cụ thể như mới đầu năm, một số trẻ còn nhút nhát, chưa mạnh dạn, tự tin khi tham gia các hoạt động, một số cháu rất hiếu động, nghịch ngợm, khả năng tập trung chú ý chưa cao. Nhiều cháu còn nói ngọng nói lắp, nhận thức của trẻ chênh lệch nhau nên việc truyền thụ kiến thức gặp rất nhiều khó khăn. Mặc dù trường đã mua sắm tương đối đầy đủ về cơ sở vật chất cũng như đầu tư về chuyên môn nhưng cũng chưa thực sự đáp ứng đủ so với nhu cầu học tập của chuyên đề “Làm quen chữ cái”. Ngoài ra, một số phụ huynh có tâm lý lo lắng, băn khoăn, không biết phải làm gì để chuẩn bị tốt cho con trong quá trình làm quen chữ cái, có những phụ huynh cho con đi học trước, bắt trẻ sớm phải chịu áp lực học tập vượt quá tâm sinh lý lứa tuổi. Theo đó, sẽ dẫn đến hai trường hợp: Hoặc trẻ học đuối sẽ mang tâm lý sợ học ngay từ buổi đầu, hoặc những trẻ nhanh nhẹn hơn biết đọc, biết viết sẽ trở nên chủ quan, lơ là học tập khi bước vào học chính thức.Với tâm lý lo lắng thái quá, muốn chuẩn bị kỹ càng cho con trước khi đi học nên một số người đã cho con đi học sớm. Và sau đó nhiều người khác cũng lo sợ con mình bị tụt hậu so với bạn bè, sợ con mình không theo kịp các bạn trong lớp. Cũng có nhiều người lại quá chủ quan trong việc chuẩn bị hành trang cho con. Hay do ngôn ngữ của từng vùng miền, có một số phụ huynh nói ngọng chữ l, n gây khó khăn trong quá trình dạy trẻ phát âm. Bên cạnh đó phải kể đến một số giáo viên còn chủ quan, chưa quan tâm đến quá trình tổ chức hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ, chủ yếu dạy trẻ đọc chữ cái qua thẻ chữ in thường, viết thường, một số giáo viên vẫn coi mình là trung tâm của quá trình dạy học, trẻ chủ yếu là ghi nhớ, nhắc lại mẫu, phương pháp ghi nhớ vẫn mang tính đồng loạt, nhiều giáo viên vẫn chưa coi trọng biện pháp chơi, hay những cách tìm tòi khám phá bằng các giác quan. Nhiều giáo viên vẫn dựa vào tài liệu có sẵn, nhiều khi còn áp đặt vào hiểu biết của trẻ, tâm lý e ngại, chưa tâm huyết với nghề, lên tiết còn chưa linh hoạt, rập khuôn, không sáng tạo. Hình thức tổ chức nhiều khi còn đơn giản nghèo nàn, chưa phong phú, khiến trẻ nhàm chán, không hứng thú khi tham gia hoạt động. Chính vì vậy, tôi đề ra nhiệm vụ đó là chuẩn bị cho về nội dung, phương pháp, môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, giúp trẻ làm quen với chữ cái một cách nhẹ nhàng, hứng thú, trẻ vừa được tham gia chơi, vừa được học chữ cái góp phần giúp trẻ phát triển một cách toàn diện về các mặt như thể chất, trí tuệ, ngôn ngữ, những phẩm chất đạo đức hay một số kĩ năng cần thiết của Người thực hiện: Nguyễn Thị Hương3 Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng môn làm quen chữ cho trẻ 5- 6 tuổi tại lớp Lá 5 Trường Mầm non Krông Ana nghe tôi phát âm sau đó phát âm lại nhiều lần. Chẳng hạn chữ N- L, trẻ rất khó nhận biết hay lẫn lộn nên phát âm thường sai nên tôi hướng dẫn kỹ cách phát âm + L: Đọc cong lưỡi, đầu lưỡi uốn vào trong và đưa sát vào lợi + N: Đọc thẳng lưỡi, lưỡi sát với hàm dưới Bên cạnh những trẻ phát âm sai, còn có một số trẻ phát âm còn nhỏ chưa rõ ràng. Tôi đã giúp trẻ phát âm to rõ ràng bằng cách cho những trẻ phát âm tốt phát âm mẫu cho trẻ nghe, luôn luôn động viên, khuyến khích những trẻ tiến bộ. Lúc này với tâm lý mình cũng phải bằng bạn nên trẻ đã cố gắng phát âm to, rõ ràng giống như bạn. Đồng thời, thường xuyên động viên trẻ tham gia vào các hoạt động, khuyến khích trẻ diễn đạt những suy nghĩ, mong muốn của bản thân, chủ động tham gia giao tiếp với bạn bè, cô giáo giúp trẻ mạnh dạn, tự tin hơn. Với cách làm như vậy, trẻ lớp tôi đã có những tiến bộ rõ rệt, thay vì phát âm nhỏ chưa rõ ràng, chính xác thì đa số trẻ đã phát âm to hơn, chuẩn hơn so với trước đây. Biện pháp 2: Vận dụng sưu tầm, sáng tạo các trò chơi: Như chúng ta đã biết, đặc điểm tâm sinh lí ở trẻ mầm non là “Học mà chơi, chơi mà học”. Vì vậy các hoạt động khác nói chung, hoạt động làm quen với chữ cái nói riêng, trò chơi luôn được đưa vào để’ giúp trẻ củng cố sâu hơn kiến thức. Nếu trò chơi không mới lạ, không hấp dẫn dễ gây cho trẻ cảm giác nhàm chán. Vì vậy tôi đã không ngừng đổi mới sáng tạo, đưa các trò chơi hấp dẫn vào tiết học. ơ lứa tuổi mầm non, tư duy của trẻ phát triể’n rất nhanh. Trẻ nhanh nhớ cũng nhanh quên. Có thể’ trẻ đã nhận biết phát âm được chữ cái khi cô đưa ra nhưng khi cho trẻ chơi trò chơi vẫn còn một số trẻ chưa nhớ kỹ được đặc điể’m hình dạng của chữ cái. Do đó tôi đã đưa vào một số trò chơi giúp trẻ nhớ được đặc điểm của chữ cái như ong tìm chữ, về đúng nhà, tìm gạch chân chữ cái, tạo dáng chữ cái, trò chơi xếp chữ cái bằng hột hạt, trò chơi nặn chữ cái, chữ cái nào biến mất Trò chơi 1: Tạo dáng chữ cái. + Cách chơi: Các thành viên trong đội chơi sẽ thảo luận, bàn bạc để sắp xếp các chỗ đứng sao cho tạo thành chữ cái theo yêu cầu. Đội gia đình đông con sẽ đứng xếp thành hình chữ ê. Đội gia đình ít con đứng xếp thành hình chữ e. Trong thời gian một bản nhạc đội nào đứng xếp nhanh đúng và đẹp sẽ là đội chiến thắng Với trò chơi này không chỉ giúp trẻ có biểu tượng về chữ e, ê mà còn giúp trẻ có sự đoàn kết, biết phân công sắp xếp, bàn bạc theo nhóm. Trò chơi 2 : Vận chuyển hàng tết: Chơi ở chủ điểm “ Tết và mùa xuân ” Mục đích: Nhận biết, phân biệt được chính xác món quà có chứa chữ cái h, k theo yêu cầu của cô. Chuẩn bị: Những món quà tết có dán từ kèm theo như bánh trưng, kẹo, dưa hấu, kể cả những gói hàng không chứa chữ cái h - k để trẻ có sự so sánh và tìm đúng. Cách chơi: Chia làm 2 đội thi vận chuyển hàng tết, đội nào vận chuyển được nhiều hàng có từ chứa chữ cái h - k theo yêu cầu sẽ thắng cuộc. Trong quá trình tổ chức cho trẻ tham gia hoạt động, đồ dùng trực quan là một yếu tố không thiếu được trong việc dạy trẻ, vì trẻ chỉ lĩnh hội kiến thức tốt khi được trực tiếp tri giác các đối tượng. Đồ dùng trực quan nếu càng đẹp, càng hấp dẫn thì càng thu hút được trẻ hơn. Nắm bắt được điều này khi cho trẻ làm quen chữ cái. tôi tận dụng những nguyên vật liệu, phế liệu sẵn có tại địa phương làm đồ dùng dạy học, các đồ dùng đồ chơi có thể viết chữ, gắn chữ để kích thích sự chú ý của trẻ khi thao tác với đồ dùng, thường xuyên sưu tầm hình ảnh đẹp, phù hợp có tính thẩm mỹ, đảm bảo an toàn cho trẻ. * Biện pháp 3: ưng dụng công nghệ thông tin vào trong tiêt học Người thực hiện: Nguyễn Thị Hương5 Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng môn làm quen chữ cho trẻ 5- 6 tuổi tại lớp Lá 5 Trường Mầm non Krông Ana màu vụn.để trẻ vẽ hoặc dán chữ từ những mảnh giấy vụn, không những cho trẻ viết và tô màu chữ bằng bút sáp, tôi đã cho trẻ sử dụng màu nước. Khi trẻ viết xong tôi đến hỏi trẻ vừa viết được chữ gì? Như vậy trẻ vừa nhớ lại được mặt chữ vừa luyện được cả cách phát âm. Một số giáo viên cho rằng trẻ sử dụng màu nước hay đất nặn. sẽ rất bẩn, rửa tay lại lâu sạch mất thời gian nhưng tôi nghĩ dù có hơi nhoe nhoét hay rửa tay lâu sạch hơn bình thường nhưng trẻ thích thú tham gia, không gò ép trẻ, kết quả trẻ thu được lại rất cao. Bên cạnh đó tôi còn hướng trẻ vào chữ cái đang học bằng cách cho trẻ tự tìm các chữ cái rời xếp thành tên của mình sao cho tên của trẻ đó phải có chữ cái đang học. Ví dụ: Trẻ đang học chữ i, t ,c thì trẻ nào thấy tên của mình có một trong 3 chữ cái đó thì lên gắn vào Ngoài ra tôi còn cho trẻ cắt chữ cái to từ sách báo, lịch cũ. Trẻ được sử dụng kéo cắt lượn theo đường viền của chữ và được phát âm nói về đặc điểm của chữ cái mình vừa cắt được. Từ đó giúp trẻ củng cố thêm vốn chữ cái của mình. Dù bằng hình thức này hay hình thức khác với việc chuẩn bị nhiều đồ dùng, nguyên phế liệu khác nhau cùng với sự hướng dẫn gợi mở của cô giáo tôi thấy trẻ rất hứng thú tham gia học chữ cái, phát âm rõ ràng và nhớ được chữ cái lâu hơn. ơ góc văn học trẻ sẽ được giở những cuốn sách, tranh truyện, bước đầu trẻ biết cách đọc từ trên xuống dưới, từ trái qua phải mặc dù trẻ chưa hiểu gì về các từ trong sách. Khi đọc trẻ được chỉ lần lượt vào từng từ như vậy trẻ sẽ nhận ra những chữ cái mà mình đã học. Đặc biệt là góc học tập ở lớp tôi có rất nhiều góc mở cho trẻ được hoạt động với chữ cái như góc: “ Bé tìm chữ ”(Chữ theo giai đoạn trẻ đang học, theo chủ điểm). Trên mảng tường đó tôi cho trẻ vẽ, tô rất nhiều hình ảnh vào 1/2 tờ giấy A4 có dán từ chỉ tên ở dưới, ép plátic, dập lỗ treo vào các móc nhỏ gắn lên tường, để’ có thể’ lấy ra, lấy vào theo chủ điể’m, hay khi thay đổi chữ khác. Bên cạnh đó, trẻ có thể chơi lắp ghép những mảnh ghép có gắn chữ cái thành một bức tranh hoàn chỉnh, tự làm tranh sách bằng cách sưu tầm những chữ cái trong lịch, sách báo cũ + Tạo môi trường ngoài lớp học: Tại các góc thiên nhiên, góc tuyên truyền, khu vực để đồ cá nhân cho trẻ, giáo viên nên trang trí hình ảnh sinh động kèm theo chữ cái giúp củng cố, ôn luyện chữ cái cho trẻ. Ví dụ: Ở góc thiên nhiên, có rất nhiều loài cây, hoa khác nhau, cô gắn tên của các loại cây, hoa ở vị trí thuận lợi để trẻ dễ dàng quan sát. Thông qua hoạt động ngoài trời, cô có thể cho trẻ tìm những chữ cái đã học trong các cụm từ đó, vừa củng cố lại kiến thức mà trẻ lại hứng thú tham gia hoạt động. Tại sân trường, chúng ta có thể dùng sơn vẽ những hình ảnh đáng yêu có gắn chữ cái, trẻ có thể cùng bạn đọc và chơi sáng tạo với các chữ cái mọi lúc mọi nơi mà không cảm thấy gò bó, ép buộc. Biện pháp 5: Tích hợp môn làm quen chữ cái vào các môn học khác. Trong các hoạt động, giáo viên cần tích hợp khéo léo, nhẹ nhàng môn làm quen chữ cái cho trẻ nhằm giúp trẻ có điều kiện ôn luyện mà không cảm thấy nhàm chán. Ví dụ: Trong giờ giáo dục thể chất, hướng dẫn trẻ ném xa bằng một tay, cô có thể tổ chức cho trẻ thi đua giữa hai đội, đội một chọn túi cát có gắn chữ e, đội hai chọn túi cát có gắn chữ ê, hay trong quá trình chơi, cô lồng ghép các bài đồng dao như rềnh rềnh ràng ràng, nu na nu nống để rèn khả năng phát âm cho trẻ. Giải pháp 2: Hướng dẫn trẻ tô không lem ra ngoài, trùng khít nét chấm mờ. Chuẩn bị một số kĩ năng cần thiết cho trẻ như tư thế ngồi, cách cầm bút, lật và xem sách. Rèn cho trẻ một số tố chất như tính cẩn thận, kiên trì trong khi hoạt động. Biện pháp: Rèn trẻ cách tô chữ và ngồi đúng tư thê: Người thực hiện: Nguyễn Thị Hương7