Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao chất lượng làm quen chữ cái cho trẻ 5-6 tuổi

 I. ĐẶT VẤN ĐỀ Như Bác Hồ đã từng nói: “ Trẻ em như búp trên cành Biết ăn biết ngủ biết học hành là ngoan” Hiện nay, bậc học mầm non đang được Đảng và nhà nước ta quan tâm đặc biệt hàng đầu. Bởi đây là giai đoạn bắt đầu hình thành và phát triển nhân cách con người. Và chính cô giáo, gia đình là những người phải có trách nhiệm giúp trẻ phát triển một cách toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần, phát triển đồng bộ về các mặt. Để thực hiện được tốt mục tiêu đó thì người giáo viên phải linh hoạt chủ động lựa chọn các nội dung có sự sắp xếp một cách nhẹ nhàng. Việc dạy trẻ mầm non cũng như trồng cây cây non, trồng cây non tốt thì sau này cây sẽ tốt do đặc điểm của tuổi mầm non là vui chơi, nhưng vui chơi ở đây cũng chính là hình thức cơ bản giúp trẻ phát triển khả năng suy nghĩ, giao tiếp tích cực. Trong chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non, hoạt động làm quen chữ cái ở lớp mẫu giáo lớn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp những kiến thức ban đầu trước khi cho trẻ vào lớp một. Việc hướng dẫn cho trẻ mẫu giáo lớn “làm quen chữ cái” là cơ hội tốt để giúp trẻ phát triển vốn từ, phát triển ngôn ngữ, khả năng phát âm-đọc chuẩn chữ, tiếng mẹ đẻ, phát triển các giác quan. Qua đó giáo dục tình cảm, phát triển tư duy và mở rộng vốn hiểu biết, góp phẩn vào việc phát triển toàn diện nhân cách của trẻ, chuẩn bị cho trẻ một hành trang “Tiếng Việt” vững chắc để trẻ bước vào lớp một. Chúng ta cũng biết trẻ mẫu trẻ mẫu giáo khi bước vào trường phổ thông là một bước ngoặt lớn và việc quan trọng nhất là ai sẽ giúp trẻ vượt qua những khó khăn đó? Không ai khác chính là cô giáo, phụ huynh và bản thân trẻ. Bắt nguồn từ những tầm quan trọng trên, là một giáo viên mầm non tôi luôn tìm tòi đưa ra những phương pháp giảng dạy sao cho lượng kiến thức trẻ tiếp thu được đạt kết quả cao, trẻ hứng thú, sôi nổi tích hợp được nhiều nội dung vào giảng dạy để giờ học phong phú hơn, tạo sự lôi cuốn đối với trẻ và phù hợp với điều kiện trường mình đang công tác. Vì thế tôi chọn đề tài nghiên cứu "Một số biện pháp nâng cao chất lượng làm quen chữ cái cho trẻ 5 - 6 tuổi” để đưa ra những biện pháp hữu hiệu nhất nhằm truyền thụ đến trẻ sao cho trẻ lĩnh hội một cách nhẹ nhàng thoải mái hơn tránh được sự gò bó. II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: 1. Cơ sở lý luận: Như chúng ta đã biết trẻ mẫu giáo 5 tuổi khi bước vào trường tiểu học là một bước ngoặt lớn và khó khăn đối với trẻ. Bởi vì ở mẫu giáo trẻ đang quen với vui chơi là hoạt động chủ đạo, nhưng khi trẻ vào tiểu học thì học tập lại là vai trò chủ đạo nên việc cho trẻ làm quen với chữ cái ở trẻ mẫu giáo không phải là đưa chương trình tiếng việt của lớp 1 vào dạy mà ở đây trẻ mẫu giáo 5 tuổi được sử dụng các yếu tố vui chơi và các nhiệm vụ học tập sáng tạo thông qua các hoạt động học tập. Bản thân tôi là một giáo viên được nhà trường phân công công tác giảng dạy trẻ ở độ tuổi 5- 6 tuổi. Qua những năm trực tiếp giảng dạy tôi nhận thấy rằng trẻ làm quen với chữ cái không phải là việc dễ làm, nó đòi hỏi người giáo viên phải kiên trì, chịu khó biết vận dụng những linh hoạt, sáng tạo trong quá trình lên lớp để trẻ lĩnh hội đầy đủ kiến thức của bộ môn chữ cái. Khoảng 2/3 số trẻ đã được qua lớp mẫu giáo nhỡ nên việc rèn nề nếp học tập cũng gặp thuận lợi, có khả năng tiếp thu kiến thức do cô truyền đạt. 2.2. Khó khăn: Bên cạnh đó thì: - Do khả năng nhận thức của trẻ không đồng đều. Trẻ nam nhiều hơn trẻ nữ. Nhiều cháu chưa mạnh dạn tự tin trong giao tiếp, trẻ còn, nói ngọng. - Học sinh trên lớp đến từ các nơi khác nhau nên có nề nếp khác nhau đôi khi cách giáo dục của cô gặp khó khăn. Một số trẻ phát âm tiếng địa phương, nói ngọng nhiều sẽ khó khăn trong hoạt động làm quen với chữ. - Vào đầu năm học tôi thấy hoạt động cho trẻ làm quen với chữ cái còn khô cứng, trẻ thụ động trong hoạt động, phát âm còn nhỏ và chưa chính xác. Vì vậy tôi băn khoăn, suy nghĩ cần phải làm thế nào để giúp trẻ phát triển ngô ngữ, diễn đạt và phát âm chính xác tiếng mẹ đẻ. Bằng kiến thức đã học và kinh nghiệm giảng dạy tôi đã đề ra một số biện pháp để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ thông qua hoạt động làm quen với văn học. 3. Các biện pháp nâng cao chất lượng cho trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái 3.1.Biện pháp 1: Tạo môi trường cho trẻ làm quen với chữ cái. Tạo môi trường chữ không khó nhưng để mang tính thẩm mỹ thu hút được sự quan sát, tìm tòi của trẻ là vấn đề khó hơn. Do đó, tôi không ngừng nghiên cứu để tạo ra môi trường phong phú, đa dạng, thẩm mỹ và thay đổi thường xuyên các kiểu chữ khác nhau ở các góc tranh truyện, góc chữ cái (như kiểu chữ in thường, viết thường, in hoa). Bên cạnh đó tôi còn sưu tầm những bộ tranh truyện, thơ, tạp chí, họa báo với nhiều hình ảnh đẹp, có chữ cái to kèm theo chủ đề phù hợp các hoạt động . Về truyện, tôi sưu tầm các tranh truyện cổ tích, tranh truyện dân gian để trẻ kể theo tranh, kể chuyện sáng tạo. Ngoài ra còn có các bộ chữ cái, tranh lô tô chữ cái, bàn cờ chữ cái, tranh kèm nội dung có chữ cái . Giáo viên có thể tạo ra được môi trường chữ cái trong và ngoài lớp dưới dạng các băng từ, câu đối, câu thơ, bảng chữ cái, thẻ chữ cái, lô tô chữ cái, lô tô to ở các vị trí thuận lợi cho trẻ trẻ đọc, sao chép chữ và phát âm được. Qua đó trẻ làm quen dần với 29 chữ cái và không bị bỡ ngỡ trong các hoạt hoạt động làm quen chữ cái có chủ đích. Ví dụ: Giáo viên treo tranh có hình ảnh “Con ong” dưới tranh có từ “ Con ong” kèm theo hoặc với mỗi bài thơ , cho trẻ tô màu vào các chữ cái rỗng mà trẻ đó biết. Giáo viên thay đổi bằng các hình ảnh khác nhau để tránh sự nhàm chán và kích thích sự tò mò, ham hiểu biết ở trẻ. Không gian trong các góc hoạt động chữ cái cần được chăm chút và thường xuyên thay đổi . Ví dụ: + Ở góc chữ cái tôi treo các nhóm bài tập cho trẻ được hoạt động. Góc trên tôi treo bảng chữ cái, có hình ảnh.Tôi để cả năm học. Nhóm 1: Bé chơi cắt từ : Tôi đánh đủ 29 chữ cái tiếng việt tôi in ra nhiều tờ giấy và trên mảng tường đó tôi in hình ảnh và phía dưới có từ chỉ hình ảnh, sau đó cho trẻ lấy kéo cắt các chữ cái dán lên ô bên cạnh sao cho đúng từ chỉ tên tranh hoặc cũng hình ảnh đấy tôi cho trẻ nửa tờ giấy A4 cho trẻ dùng bút chì sao chép chữ cái mỗi từ một dòng hoặc cho trẻ dùng tranh đó tìm chữ cái ghép Ví dụ 1: Hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Tôi cho trẻ làm quen với chữ cái e, ê qua bài thơ “ Em yêu nhà em”: Tôi cho trẻ đọc bài thơ được đánh bằng chữ in thường và in chữ to ra khổ giấy A3. Sau đó tôi cho trẻ chia ra làm hai đội, yêu cầu đội 1 lên gạch chân chữ cái e, đội 2 lên gạch chân chữ cái ê. Ví dụ 2: Với tháng 4 các hiện tượng tự nhiên, tôi cho trẻ làm quen với chữ s, x qua đoạn thơ. “Giọt sương long lanh Giọt sương trong suốt Thu lượm màu xanh.” Khi đọc đoạn thơ này, trẻ sẽ được luyện phát âm chữ cái x, s và tìm chữ cái s, x trong bài thơ. Với hoạt động kể chuyện sáng tạo, tôi cho trẻ làm quen với chữ cái in thường và nhận biết được hướng viết câu từ trái phải của chữ cái. Ví dụ 3: Trong truyện “ Một phen sợ hãi’, tôi kể chuyện cho trẻ và gợi ý để trẻ tự đặt tên cho câu chuyện như: “ Cún con qua đường”, “ Cún con không nghe lời mẹ dặn”, “ Hai anh em Cún đi chơi phố” Khi trẻ đặt tên cho câu chuyện tôi viết lên bảng hoặc đánh trên máy bằng chữ in thường tên truyện mà trẻ tự đặt tên, khi viết tôi đọc từng chữ cái mà trẻ đã được làm quen với các cụm từ đơn giản, từ đó sẽ tạo được hứng thú và thói quen nhận biết chữ cái đã biết khi đọc truyện cho trẻ. Để góp phần giúp trẻ nhận biết và phân biệt các chữ cái đó được làm quen, tôi sưu tầm một số câu đố về chữ cái đơn giản và dễ hiểu cho trẻ. - Ví dụ về một số câu đố sau: 1. “ Nét tròn em đọc chữ o Khuyết đi một nửa cho ra chữ gì? ( Chữ c) 2. “Cái thùng không có móc câu Đích thị là chữ cái “u” đây rồi Khác nhau thêm một móc câu bên mình? ( Chữ ư 3. “ Bình thường em đọc chữ u Khi quay ngược chữ “ u” thì ra chữ gì? ( Chữ n) Ngoài ra tôi còn cùng trẻ đọc và ôn luyện cách phát âm mọi lúc mọi nơi qua các bài đồng dao.Trẻ lớp tôi nói ngọng chữ l, n theo tiếng địa phương nên phần phát âm lại rất khó khăn hoặc phát âm chữ r phải uốn cong lưỡi và rung lên, nên tôi đưa những bài đồng dao vào hoạt động vui chơi để luyện phát âm cho trẻ như: Ví dụ : Một số bài đồng dao và các từ khó để luyện cho trẻ phát âm như “Rềnh rềnh ràng ràng”, “Đi cầu đi quán” Hoặc câu nói có các từ láy cho trẻ nói nhanh theo yêu cầu của cô. Cô yêu cầu trẻ đọc nhanh và phải phát âm chuẩn chính xác chữ từ không bị ngọng. Lúa nếp là lúa nếp làng Lúa lên lớp lớp Lòng nàng lâng lâng. Hay Rềnh rềnh ràng ràng ô chữ cái đó, cô sẽ đưa ô chữ đó ra là hình các con vật, các nghề hoặc các danh lam thắng cảnh Với cách lồng ghép này tôi thấy trẻ hào hứng và cũng nhớ được rất nhiều các chữ cái. 3.3. Biện pháp 3: Vận dụng sưu tầm, sáng tạo các trò chơi Như chúng ta đã biết, đặc điểm tâm sinh lí ở trẻ mầm non là “Học mà chơi, chơi mà học”. Vì vậy các hoạt động khác nói chung, hoạt động làm quen với chữ cái nói riêng, trò chơi luôn được đưa vào để giúp trẻ củng cố sâu hơn kiến thức. Nếu trò chơi không mới lạ, không hấp dẫn dễ gây cho trẻ cảm giác nhàm chán. Vì vậy tôi đã không ngừng đổi mới sáng tạo, đưa các trò chơi hấp dẫn vào tiết học. Ví dụ tiết làm quen với chữ e, ê, tôi cho trẻ chơi trò chơi: Ai nhanh hơn. + Luật chơi: Đội gia đình đông con sẽ đứng xếp thành hình chữ ê. Đội gia đình ít con đứng xếp thành hình chữ e. Trong thời gian một bản nhạc đội nào đứng xếp nhanh đúng và đẹp sẽ là đội chiến thắng + Cách chơi: Các thành viên trong đội chơi sẽ thảo luận, bàn bạc để sắp xếp các chỗ đứng sao cho tạo thành chữ cái theo yêu cầu Với trò chơi này không chỉ giúp trẻ có biểu tượng về chữ e, ê mà còn giúp trẻ có sự đoàn kết, biết phân công sắp xếp, bàn bạc theo nhóm Ở lứa tuổi mầm non, tư duy của trẻ phát triển rất nhanh.Trẻ nhanh nhớ cũng nhanh quên. Có thể trẻ đã nhận biết phát âm được chữ cái khi cô đưa ra nhưng khi cho trẻ chơi trò chơi vẫn còn một số trẻ chưa nhớ kỹ được đặc điểm hình dạng của chữ cái. Do đó tôi đã đưa vào một số trò chơi giúp trẻ nhớ được đặc điểm của chữ cái. Ví dụ như trò chơi xếp chữ cái bằng hột hạt, trò chơi nặn chữ cái Ở các trò chơi này, ban đầu tôi thấy nhiều trẻ xếp, nặn chữ bị ngược chẳng hạn như chữ: c, a, ă, â, e, ê, b, d, p, q Sau đó được cô giáo gợi ý trẻ đã nhanh chóng sửa sai. Không chỉ được sử dụng đất nặn trong hoạt động tạo hình mà qua các trò chơi với chữ cái trẻ cũng được dùng tay lăn dọc, uốn chữ theo yêu cầu của cô. Khi quan sát trẻ chơi tôi thấy trẻ rất hứng thú, say sưa. Như vậy trong khi chơi các trò chơi này trẻ phải tư duy để xếp hoặc nặn được chữ cái. Ngoài ra tôi còn đưa vào rất nhiều trò chơi khác như: Trò chơi tìm chữ cái còn thiếu trong từ, gạch chân chữ cái, nối chữ cái Ví dụ: Trong hoạt động cho trẻ làm quen với chữ cái a, ă, â. Thay vì chỉ đơn giản gắn tranh hay gạch chân chữ cái tôi đã sang tạo ra trò chơi “Vui cùng xúc xắc” sinh động hơn để trẻ tham gia chơi như: Tạo thành các quân xúc xắc nhỏ có gắn chữ cái đang học sau đó làm 1 quân xúc xắc lớn để 1 cô đứng vào vào điều khiển, kết hợp với bài nhạc vui nhộn Chicker dance. Sau đó, giáo viên sẽ đội mũ và làm anh xúc xắc nhảy múa làm điệu bộ trên nền nhạc, khi nhạc dừng cũng là lúc cô gắn 1 thẻ chữ cái to lên mặt trước quân xúc xắc cô đeo. Cô cho trẻ gọi tên chữ cái đó và chọn thật nhanh quân xúc xắc có gắn chữ cái giống của cô giơ lên và phát âm Trò chơi vui nhộn, sinh động đã giúp cho trẻ hứng thú và tập trung cao. Tùy theo hoạt động giáo viên có thể sáng tạo trò chơi để làm sao thu hút trẻ vào giờ làm quen chữ cái được tốt hơn. 3.4. Biện pháp 4: Tuyên truyền, phối kết hợp với phụ huynh Sự kết hợp giữa cô giáo và phụ huynh trong việc chăm sóc giáo dục, trẻ là hết sức quan trọng và cần thiết. Thấy được điều đó tôi đã giành thời gian trao Trẻ nhận biết và phát 16/38 42,0 23/38 60.5 38/38 100% 1/38 2.6% âm chính xác chữ cái đã % % học Trẻ biết nêu nhận xét đặc 18/38 47% 21/38 55% 37/38 97% 2/38 5% điểm, nhận dạng chữ cái. Biết sao chép chữ cái 15/38 39% 24/38 63% 38/38 100% 0/38 0% 1.3. Đối với phụ huynh: - Rất tin tưởng vào giáo viên đã cho con đi học đều . - Phụ huynh rất tích cực trao đổi với giáo viên về tình hình của con em mình từ đó đưa ra những biện pháp phù hợp để bồi dưỡng, rèn luyện cho các con. - Phụ huynh rất phấn khởi vì thấy con mình nhận biết, phát âm rõ ràng và tô được các chữ cái đã học. Đồng thời các phụ huynh đã nhận thấy được tác hại của việc cho trẻ đi học trước chương trình lớp 1. Hầu hết phụ huynh đã tin tưởng và tạo điều kiện giúp đỡ nhà trường rất nhiều. III. KÊT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ: 1. Kết luận: Việc tổ chức các biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động với chữ cái giúp trẻ mẫu giáo làm quen với chữ là rất cần thiết vì: Hình thức các trò chơi được thiết kế rất dễ thực hiện, chuẩn bị đơn giản ít tốn kém, ít thời gian. Các biện pháp này có tính mở, hấp dẫn, kích thích trẻ tìm tòi, khám phá và tiếp cận với cái mới của công nghệ thông tin, giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, và tư duy như: sao chép, óc phán đoán và khả năng suy luận của trẻ được phát triển. Muốn tổ chức tốt các hoạt động cho trẻ cô giáo cần chuẩn bị (hoặc cùng trẻ chuẩn bị) những đồ dùng, vật dụng cần thiết để tham gia vào hoạt động và cung cấp cho trẻ những kỹ năng sử dụng chúng. Giáo viên tăng cường cho trẻ được hoạt động không chỉ với các sự vật, hiện tượng cụ thể mà với cả các hình ảnh, kí hiệu. Đặc biệt tăng cường hoạt động phán đoán, kiểm chứng và diễn đạt đủ ý giữa các vật. Để vận dụng các biện pháp vào tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với chữ cái đạt hiệu quả cao nhất giáo viên cần lưu ý: - Duy trì sự hứng thú và sự say mê của trẻ, phát triển thái độ tích cực của trẻ đối với các hoạt động. - Tạo nhiều cơ hội cho trẻ được trải nghiệm về chữ cái qua các trò chơi, luyện đọc, cách sao chép từ, qua các buổi sinh hoạt nhóm, góc ở trường mầm non. - Tạo môi trường trong và ngoài lớp phong phú, hấp dẫn trẻ kích thích sự tò mò, khám phá ở trẻ, phát triển quá trình tư duy, nhận thức. - Giáo viên cần đưa nhiều các trò chơi củng cố ôn luyện chữ cái vào các hoạt động, các trò chơi ôn luyện củng cố phải phù hợp với đối tượng trẻ. Phải sưu tầm, vận dụng sáng tạo các trò chơi với chữ cái và tích hợp lồng ghép các hoạt động khác - Làm tốt công tác tuyên truyền với phụ huynh trong mọi thời điểm giúp trẻ học tốt môn làm quen với chữ cái. 2. Kiến nghị