Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ tự kỷ học hòa nhập lớp mẫu giáo 5-6 tuổi Trường Mầm non Đặng Xá

 UBND HUYỆN GIA LÂM TRƯỜNG MẦM NON ĐẶNG XÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ TỰ KỶ HỌC HÒA NHẬP LỚP MẪU GIÁO LỚN 5-6 TUồI Lĩnh vực: Giáo dục mẫu giáo Cấp học: Mầm non Tên tác giả: Vũ Thị Thủy Đơn vị công tác: Trường mầm non Đặng Xá Chức vụ: Giáo viên NĂM HỌC 2020 - 2021 2/20 cụ thể, phù hợp với trẻ tự kỷ. Mặc dù được các cấp lãnh đạo và Ban giám hiệu nhà trường quan tâm chỉ đạo sát sao nhưng bản thân tôi thấy đây là một vấn đề mới mẻ, nóng và hết sức khó khăn trong công tác chăm sóc và giáo dục. Là một giáo viên trẻ có lòng say mê, nhiệt huyết với nghề, với mong muốn trẻ tự kỷ học tại lớp cũng được quan tâm và chăm sóc giáo dục như các cháu bình thường để phát triển nhân cách toàn diện, tôi đã luôn băn khoăn, trăn trở, để tìm ra các biện pháp thực hiện hiệu quả. Qua một năm tích cực nghiên cứu, áp dụng các biện pháp hữu hiệu, trẻ mắc bệnh tự kỷ đã phát triển, tiến bộ rõ rệt, các cháu khác trong lớp đã có những kỹ năng giúp đỡ bạn mình hòa nhập và học tập tốt hơn. Do đó tôi xin mạnh dạn trao đoi cùng chị em đồng nghiệp đề tài sáng kiến kinh nghiệm : “Một số biện pháp giúp trẻ tự kỷ học hòa nhập lớp mẫu giáo 5 - 6 tuổi Trường Mầm non Đặng Xá”. 4/20 đập rồi ném đi. Một số trẻ tự kỷ khác lại có sự quan tâm dai dẳng đến các chi tiết của đồ vật một cách say sưa mê mẩn, trẻ có sự ham thích kỳ lạ đối với một số đồ vật như thường bị cuốn hút bởi những vận động khác thường như thích nhìn quạt trần xoay, đèn, nhìn chăm chú vào nơi có ánh sáng và đặc biệt một số trẻ rất thích xem chương trình quảng cáo trên truyền hình. Một số em có những cử chỉ tay chân bất thường, dập khuôn như vê tay, xoắn vặn tay, không quan tâm đến ngoại cảnh nên trẻ tự kỷ gần như không biết sợ. Không bắt chước như mọi trẻ em khác, không thích nghi với sự thay đoi. Vì vậy, mỗi một trẻ tự kỷ khác nhau sẽ được tiến hành các phương pháp giáo dục khác nhau. Giáo dục trẻ tự kỷ là cung cấp cho trẻ những hiểu biết ban đầu về cuộc sống xung quanh áp dụng các biện pháp giúp trẻ hòa nhập trong lớp học, đồng thời áp dụng các phương pháp can thiệp hành vi không phù hợp. Từ đó, trẻ tự kỷ biết sống tích cực, có kỹ năng giao tiếp xã hội, phát triển ngôn ngữ, điều chỉnh hành vi phù hợp. Giúp trẻ tự kỷ hòa nhập trong Trường Mầm non là điều cần thiết và là nền tảng vững chắc cho sự phát triển đối với trẻ tự kỷ trong tương lai của trẻ. Chúng ta cần thiết phải nhìn nhận trẻ tự kỷ là một đứa trẻ bình thường và hoàn toàn có thể thay đổi tiến bộ được. Để giáo dục trẻ tự kỷ có thể hòa đồng được với cuộc sống xã hội là cả một quá trình tác động lâu dài. Và giáo dục giúp trẻ hòa nhập trong Trường Mầm non không phải là việc đơn giản chính vì vậy cần phải có sự tác động kiên trì, tâm huyết từ cô giáo, bạn bè, cha mẹ và những người thân xung quanh trẻ. 2. Thực trạng của vấn đề: Trường mầm non Đặng Xá nằm trên địa bàn xã Đặng xá. Năm học 2019 - 2020 nhà trường được công nhận là trường đạt chuẩn quốc gia mức độ II. Nhà trường luôn được sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Phòng giáo dục về công tác nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. Đội ngũ cán bộ giáo viên tư tưởng, đời sống ổn định, nhiệt tình, tâm huyết trách nhiệm cao trong công việc. Luôn tích cực học tập để nâng cao phẩm chất đạo đức nghề nghiệp và chuyên môn nghiệp vụ nhằm đáp ứng yêu cầu đặt ra. Năm 2020 - 2021 bản thân tôi được nhà trường phân công chủ nhiệm lớp 5- 6 tuổi , Trường Mầm Non Đặng Xá. Với tổng số là 32 cháu, có 16 cháu gái và 16 cháu trai, có 1 cháu trai mắc bệnh tự kỷ: Cháu Hoàng Tuấn Tú. 2.1 Thuận lợi: Lớp rộng rãi, thoáng mát, cơ sở vật chất khang trang, sạch đẹp. Nhà trường đầu tư đồ dùng đồ chơi, trang thiết bị tương đối đầy đủ cho cả cô và trẻ để phục vụ cho các hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ. 6/20 Thường xuyên ăn vạ. Thích chơi một mình, có phong cách lạ: Múa tay, chạy lung tung. Không phản ứng với lời nói của người khác Khó khăn trong việc bày tỏ nhu cầu: Trẻ chưa có ngôn ngữ nói, khóc la hét khi không được đáp ứng nhu cầu. Bảng khảo sát đầu năm học 2020-2021 Nội dung đánh giá Đạt Không đạt Khiếm khuyết sử dụng hành vi không lời 20% 80% Kém phát triển ngôn ngữ , giao lưu với các bạn 10% 90% trong lớp Thiếu chia sẻ quan tâm 10% 90% Thiếu quan hệ xã hội và chia sẻ 10% 90% Nhìn vào bảng khảo sát số liệu trên ta thấy trẻ tự kỷ có khiếm khuyết về giao tiếp và giao lưu với các bạn trong lớp, thiếu chia sẻ quan sát tỷ lệ còn rất thấp chỉ đạt từ 10%- 20% tỷ lệ không đạt còn rất cao. Từ những thuận lợi và khó khăn trên, bản thân tôi đã đúc rút cho mình những biện pháp cụ thể đối với từng đối tượng trẻ tự kỷ. Các biện pháp và phương pháp này đã được vận dụng trong nhiều năm qua và đem lại hiệu quả thiết thực. Cụ thể như sau: 3. Giải pháp thực hiện: 3.1. Tạo môi trường lớp học gần gũi thân thiện. Môi trường học tập là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới sự phát triển của trẻ. Y ếu tố môi trường trong giáo dục trẻ tự kỷ không chỉ góp phần giúp trẻ hình thành nhân cách con người mà quan trọng hơn là giúp trẻ tự kỷ hòa nhập với môi trường xã hội một cách dễ dàng hơn. Ngay từ đầu năm học khi nhận lớp, bản thân tôi cùng giáo viên đứng lớp đã giành rất nhiều thời gian để trang trí lớp học cho thật là sinh động và hấp dẫn, tạo môi trường lớp học gần gũi, thân thiện, ấm cúng từ đó trẻ sẽ cảm nhận được tình yêu, sự quan tâm đối với trẻ là môi trường học tập hòa nhập, nơi đó không hề có sự phân biệt đối xử, giúp trẻ sống hòa đồng; là môi trường giáo dục hiệu quả, tạo điều kiện cho trẻ phát triển toàn diện, trẻ cảm thấy thoải mái, hứng thú, giúp trẻ phát triển tự nhiên, lành mạnh trên cơ sở các mối quan hệ gần gũi, thân thiện và hợp tác: Giáo viên với giáo viên, giáo viên với trẻ, trẻ với trẻ, cha mẹ, người chăm sóc trẻ với nhà trường và cộng đồng. Môi trường học thân thiện là môi trường thân ái, thu hút trẻ, tạo điều kiện cho trẻ tham gia bày tỏ ý kiến, ý kiến của trẻ được lắng nghe và tôn trọng. Từ đó giúp trẻ giải quyết những khó khăn vướng mắc cũng như đưa ra những 8/20 khuyết tật tự kỉ với các bạn bè bình thường khác trong lớp. Tương tác và giao tiếp tạo thiện cảm , ấm áp dành cho trẻ Khi trẻ tự kỷ được cha mẹ đưa đến lớp, GV đón trẻ với thái độ thân thiện, chào đón con một cách niềm nở, nhiệt tình, có thể ôm hoặc dắt trẻ, dùng ánh mắt để ra hiệu cho trẻ đi vào lớp hay sẵn sàng chào chia tay với cha mẹ. Tiếp đó, cô giáo thân mật hỏi han tình hình của trẻ (ăn sáng chưa, ai mua áo đẹp cho, con muốn chơi gì, có nhớ cô không ) mặc dù có thể trẻ không nói, có thể trẻ chỉ gật đầu, hoặc không có thái độ phản ứng gì với cô giáo, nhưng cô không nên nghĩ là trẻ không biết gì, ngược lại tình cảm và sự ân cần của cô giáo diễn ra hàng ngày một cách thường xuyên sẽ tạo cho trẻ cảm giác gần gũi, bớt cô đơn, đỡ nhớ cha mẹ, và sớm theo cô vào lớp cũng như thực hiện các yêu cầu của cô giáo. Bên cạnh đó, để hòa nhập có hiệu quả, bản thân GV phải có phẩm chất tốt, là người thương yêu trẻ bằng tất cả tấm lòng của “người mẹ” và tâm huyết với nghề. Có như vậy, trẻ tự kỉ và cha mẹ trẻ mới yên tâm gửi gắm con em mình. Coi trọng việc làm mẫu chú ý đến hành vi của trẻ đó là việc sử dụng lời nói mẫu, thao tác, hành động mẫu, các video làm mẫu giúp trẻ tự kỷ. nhận biết hành vi phù hợp của bản thân và người khác; Mỗi khi trẻ tự kỷ có một hành vi đẹp, khi làm đúng yêu cầu của GV, hay khi có biểu hiện vui vẻ, hòa thuận bên một/ một nhóm trẻ bình thường trong lớp, hoàn thành tốt điều mà ai cũng cần làm trong chế độ sinh hoạt (lấy khăn lau miệng sau khi ăn, ngồi đúng chỗ của mình, vệ sinh đúng giờ, đúng chỗ, không làm đo nước ra sàn như các bạn hoặc như mọi ngày, ) thì GV phải lập tức khen hoặc thưởng cho trẻ kịp thời, nên khen thưởng ngay tại thời điểm mà trẻ vừa thực hiện tốt. Phần thưởng đi đôi với lời khen, nói rõ lí do cháu xứng đáng được khen thưởng. Phần thưởng không cầu kì, chỉ cần đáp ứng được nhu cầu nào đó của trẻ hay sở thích của trẻ. Có thể là một tràng vỗ tay của cả lớp, một cái ôm âu yếm của cô giáo, một đồ vật đồ chơi mà trẻ thích, Phần lớn các trẻ tự kỷ. hưởng ứng với các phần thưởng thông qua việc làm hiệu quả. Sự thỏa mãn bên trong, khát khao thành công hơn nữa sẽ thúc đẩy trẻ tự kỷ mong muốn và thường xuyên tiếp xúc, tham gia vào hoạt động của lớp. Cảm xúc tốt đóng vai trò quan trọng, thậm chí quan trọng hơn phần thưởng bên ngoài. Biện pháp sử dụng phần thưởng để khuyến khích hành vi hữu ích cho trẻ tự kỷ được đánh giá cao và được GV mầm non sử dụng thường ngày, với tất cả những trẻ cá biệt trong lớp. Tuy nhiên, phần thưởng chỉ có ý nghĩa nếu đó là điều trẻ thích. GV cần quan sát trẻ tự kỷ một cách tích cực, trao đoi với cha mẹ trẻ để biết điều mà trẻ thích cũng như nguyện vọng của trẻ. 10/20 3.3. Xây dựng mối quan hệ giữa cô và trẻ, giữa trẻ với trẻ: Trẻ tự kỷ không sống với thế giới bên ngoài mà sống với thế giới nội tâm mà trẻ đang có. Trẻ thường gặp khó khăn trong nhận thức, ngôn ngữ, tương tác xã hội và thường suy nghĩ bằng thị giác. Do đó tôi đã tìm hiểu: Sở thích, thói quen của cháu: thích ăn gì, thích chơi đồ chơi gì, thích tham gia hoạt động nào cuả lớp từ đó tạo tình huống để thu hút trẻ. Bên cạnh đó trong các hoạt động đón trả trẻ, trong các hoạt động trên lớp tôi luôn gần gũi trò chuyện, quan tâm tới trẻ để cháu luôn có cảm giác gần gũi, thân thiện như khi ở nhà với mẹ, từ đó giúp cháu tự tin hơn trong giao tiếp. Khi trẻ tham gia các hoạt động tôi luôn động viên, hướng dẫn cháu những kỹ năng còn yếu, ngoài ra tôi còn có những phần thưởng nhỏ để khuyến khích cháu tham gia hoạt động, và cháu rất vui khi mang về khoe mẹ. Xây dựng mối quan hệ tốt giữa trẻ và các bạn trong lớp: Tôi luôn tạo điều kiện để trẻ được vui chơi và hòa nhập với các bạn trên lớp, tạo mối liên hệ với các bạn trong lớp. Mối quan hệ với các bạn giúp trẻ tăng khả năng giao tiếp và phát triển ngôn ngữ. Tôi luôn nhắc nhở các bạn trong lớp gần gũi bạn, thường xuyên rủ bạn cùng chơi. Ngoài các giờ hoạt động trên lớp, hoạt động ngoài trời, tôi còn thường xuyên cho trẻ đi dạo giúp trẻ làm quen với môi trường công cộng, dạy trẻ có hành vi ứng xử phù hợp như để đồ vật đúng chỗ, bỏ rác đúng nới quy định. Đồng thời tôi cho xây dựng mối quan hệ giúp đỡ bạn , tránh bắt nạt và xa lánh bạn . 3.4. Rèn kỹ năng sống cho trẻ, tuyên dương những hành vi tốt Ngoài những việc học về những kiến thức trên tôi còn dạy trẻ 1 số kỹ năng cho trẻ Giúp bé có thói quen sử dụng và biết được khi nào cần phải nói lời cảm ơn, lời xin lỗi cũng như cảm ơn, xin lỗi đúng cách. Giúp bé tạo được ấn tượng tốt đẹp trong mắt ông bà, cha mẹ, thầy cô và những người lớn tuổi hơn mình, dạy bé cách chào hỏi người lớn. Giúp bé hòa nhập nhanh với bạn bè cùng tranh lứa, kiến thiết nên những tình bạn sâu sắc ngay từ khi còn bé. Giúp bé nhận biết những thói quen tốt, thói quen xấu; những tác hại của thói quen xấu và cách phòng tránh chúng. Giúp bé nhận thức được những việc mình cần tự làm trong sinh hoạt cá nhân để bé có ý thức tự làm mà không ỷ lại, không cần sự hỗ trợ của người lớn cũng như cần phải giúp đỡ người lớn làm những việc nhà đơn giản, giúp cô giáo khi ở trường. Giúp bé ăn mặc cho phù hợp với sự thay đoi của thời tiết, để tránh bị những loại bệnh như cảm nắng, cảm lạnh, sốt, Giúp bé nhận ra những điều cần thiết để giúp ba mẹ mau khỏe mạnh, như: mời 12/20 thiết kế các bài tập theo thứ tự ưu tiên dựa trên những vấn đề khó khăn mà trẻ tự kỷ mắc phải đến những vấn đề mà trẻ gặp hơn trong xã hội nhằm từng bước rút ngắn khoảng cách giữa trẻ tự kỷ với trẻ bình thường, đưa trẻ tự kỷ dần dần hòa nhập với môi trường giáo dục bình thường, hòa nhập cộng đồng. Ví dụ trong hoạt động thể dục: Bài tập bật tách khép chân qua 7 ô với trẻ thường phải bật qua 7 ô, nhưng với cháu Tú tôi chuẩn bị 3 ô cho cháu bật. Trong môn tạo hình do kỹ năng cầm bút của cháu còn yếu , tôi luôn động viên hướng dẫn cháu thực hiện các vận động tinh như kỹ năng cầm bút tô, kỹ năng tô kín không chờm ra ngoài. Cháu còn gặp khó khăn khi tưởng tượng các hình nên đối với từng bài vẽ tôi dạy cháu vẽ theo nét chấm để tạo thành hình, động viên khích lệ cháu hoàn thành sản phẩm. Ngoài ra, trong các môn học khác tôi luôn đưa ra các bài tập phù hợp với khả năng cuả cháu và để cháu thoải mái, tự tin hơn trong các hoạt động nhận thức. b. Hoạt động góc: Tú thường gặp khó khăn trong việc hiểu cảm xúc của người khác, luôn né tránh trong giao tiếp, không biết luật chơi và gặp khó khăn trong các trò chơi góc. Tôi luôn tận dụng cơ hội để phát triển các vận động tinh, vận động thô của cháu cũng như tận dụng cơ hội để phát triển các kỹ năng còn hạn chế của cháu cũng như thông qua đó phát triển ngôn ngữ cho cháu. Ví dụ: + Khi Tú chơi ở góc lắp ghép tôi hướng dẫn trẻ xây dựng mô hình khối giống như bạn đang làm bằng bộ hình khối của con .Lần đầu có thể xếp bằng 1 hình khối, lần 2 xếp bằng 2 hình khối, lần 3 xếp bằng 3 hình khối với mức độ tăng dần với cùng một câu nói “con hãy dựng hình như thế này ” Tôi luôn khuyến khích phát triển các vận động tinh cho Tú tại các góc chơi, kết hợp phát triển ngôn ngữ cho cháu + Khi Tú chơi ở góc tạo hình cô hướng dẫn trẻ nhận biết màu sắc tôi yêu cầu cháu chỉ đúng màu, hướng dẫn trẻ nói tên màu Với một số kỹ năng tạo hình mà cháu chưa thực hiện được, tôi tận dụng lúc cháu chơi để hướng dẫn, cô hướng dẫn chậm, kèm theo lời nói, yêu cầu trẻ nhắc lại, động viên và khen cháu. + Khi cháu chơi ở góc làm quen với văn học tôi khuyến khích trẻ chơi đóng vai với con rối .Cô đặt các con rối, cho trẻ chọn một con rối, cô hói trẻ đó là con gỉ? Để trẻ trả lời .Cô có thể dạy trẻ đặt câu hỏi cho con rối của cô .Cho trẻ tiếp tục giao lưu với các bạn trong góc chơi. Khi trẻ đã bắt đầu tương tác trả lời các câu hỏi của cô, cô có thể dạy cho trẻ kể