Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh, xã Đray Sáp, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

 Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh - xã Đray Sáp - huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bậc học mầm non trong những năm qua có những chuyển biến về chất lượng chăm sóc nuôi dưỡng và giáo dục trẻ, được sự quan tâm sâu sắc của các cấp không những ở các thành phố lớn, thị xã, thị trấn mà còn được nhân dân ở các vùng ven, miền núi, đặc biệt là vùng Tây Nguyên có nhiều người đồng bào dân tộc thiểu số cũng đang từng bước được quan tâm thay đổi và cũng cố. Trong chương trình học của trẻ 5- 6 tuổi lớp lá có sự khác biệt về môn học so với ở các khối lớp còn lại đó là môn làm quen chữ cái không ngừng có ý nghĩa và tác dụng to lớn trong giáo dục nhằm phát triển toàn diện cho trẻ về mọi mặt, như: trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ, đặc biệt môn LQCC giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Có thể’ nói, môn LQCC là tiền đề vững chắc giúp trẻ lứa tuổi mầm non bước vào trường tiểu học với một tâm thế tự tin, vững vàng. Đặc biệt là trẻ mầm non - lứa tuổi bắt đầu làm quen chữ cái, điều mà tôi nhận thấy ở thực tế qua nhiều lần lên lớp với môn làm quen chữ cái ở lớp 5- 6 tuổi thì tôi nhận thấy được những đặc điểm tâm sinh lý nổi bật như: Trẻ rất thích những gì mới lạ, đẹp mắt, hấp dẫn, ngộ nghĩnh, những trò chơi sinh động Và để trẻ tiếp thu tốt 29 chữ cái thì người giáo viên nên lồng ghép sao cho phù hợp, thích ứng với đặc điểm tâm sinh lý phát triển của trẻ. Do đặc điểm của trường Mầm non Bình Minh, đơn vị mà tôi công tác nằm trong vùng khó khăn và tỉ lệ học sinh là người dan tộc thiểu số chiếm đến 90%. Để học sinh mầm non lớp 5 - 6 tuổi vùng đồng bào dân tộc thiểu số gặp thuật lợi cho việc giao tiếp và tham gia vào các hoạt động ở trường lớp. Khắc phục những khó khăn giúp trẻ tiếp thu được kiến thức mới, đồng thời tạo hứng thú cho trẻ đến trường mạnh dạn, tự tin và tích cực hoạt động, nâng cao khả năng nhận thức cho trẻ . Đó chính là lý do tôi mạnh dạn chọn đề tài Một sô biện pháp giúp trẻ 5- 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mâm non Bình Minh - Xã Đray Sáp - huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài *Mục tiêu của đề tài: Giúp trẻ nhận biết, phát âm đúng chữ cái, phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Giúp cho trẻ mầm non lớp 5 tuổi “Làm quen chữ cái” để’ sớm hình thành ở trẻ những năng GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 1 Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh - xã Đray Sáp - huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. II. PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận Giáo dục mầm non là vấn đề có tầm chiến lược lâu dài, có sự ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển giáo dục phổ thông, đây là bậc học đầu tiên là nền tảng để’ các em học lên các lớp trên, chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1. Góp phần Phổ cập giáo dục Tiể’u học đúng độ tuổi. Đồng thời đối với trẻ 5 - 6 tuổi thường xuyên được tiếp nhận các ngữ âm khi nghe người xung quanh nói. Mặt khác cơ quan phát âm đã trưởng thành nên trẻ có thể’ phát ra những âm tương đối chuẩn kể cả những âm khó trong tiếng mẹ đẻ cũng như khả năng ghi nhớ, nhận biết 29 chữ cái trong hệ thống chữ cái tiếng Việt. Vì vậy cần dạy trẻ phát âm đúng hệ thống ngữ âm và dạy trẻ biết thể hiện ngữ điệu phù hợp. Trẻ 5 - 6 tuổi có thể’ tích lũy được vốn từ khá lớn nên giáo viên khuyến khích động viên trẻ giúp trẻ phát triể’n ngôn ngữ mạch lạc nhận biết xuyên suốt 29 chữ cái qua các trò chơi, các buổi tham quan, trong các giờ làm quen chữ cái, qua trao đổi giao tiếp, các câu chuyện hoặc các bài thơ có ý nghĩa và tác dụng lớn trong việc phát triể’n vốn từ và kỹ năng nói cho trẻ. Vì thế cần tăng cường các hoạt động phát triể’n ngôn ngữ và nhận biết chữ cái mang tính tích hợp nhằm tạo cơ hội cho trẻ phát triển các kỹ năng chuẩn bị cho việc nhận biết, đọc viết chữ cái để bước vào lớp 1. Ngôn ngữ nói chung và chữ viết nói riêng của trẻ em đã được các nhà khoa học nghiên cứu và quan tâm tới cụ thể : - “ Tâm lý học trẻ em lứa tuổi mầm non” của bà : PGS-TS Nguyễn Ánh Tuyết. Nhà xuất bản đại học sư phạm( in lần thứ 15) ngày 14 tháng 1 năm 2013 - “ Phát triển ngôn ngữ tuổi mầm non” tác giả Đinh Hồng Thái. Nhà xuất bản đại học sư phạm mầm non ngày 14/1/2013 - “ Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo” của Nguyễn Xuân Khoa. Nhà xuất bản đại học sư phạm năm 2004 -“Cho trẻ làm quen với chữ viết - từ góc nhìn thực tiễn” của Nguyễn Thị Hải Thanh (Sở GD&ĐT Bắc Giang) 2. Thực trạng Tình hình của lớp: Tổng số trẻ trong lớp : 35 , dân tộc: 32, nữ dân tộc: 24 GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 3 Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh - xã Đray Sáp - huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. lớp. *Một số hạn chế. -Số trẻ trong lớp 91,4% là con em dân tộc thiểu số, sử dụng tiếng mẹ đẻ là chủ yếu, vốn tiếng Việt còn nghèo nàn nên gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái. - Phụ huynh học sinh phần lớn là lao động nghèo, chưa thấy được tầm quan trọng trong việc đưa con em mình đến trường học là một việc làm thiết thực và cần thiết nhất trong điều kiện đời sống như ngày nay. Nên rất khó khăn trong việc hỗ trợ đóng góp kinh phí để’ tạo góc hoạt động vui chơi làm quen chữ cái. - Khi dạy trẻ hoạt động làm quen chữ cái, giáo viên chưa linh động tạo nên nhiều tình huống bất ngờ làm cho trẻ hứng thú và chưa vận dụng triệt để’ các môn học khác, sự đầu tư sưu tầm các trò chơi làm quen chữ cái ngoài chương trình còn hạn hẹp. * Nguyên nhân chủ quan: - Giáo viên trong khi tổ chức cho trẻ tham gia vảo các hoạt động còn mắc phải một số hạn chế như : Lúng túng trong cách xử lý tình huống, dẫn dắt vào bài còn khô khan chưa lôi cuốn được trẻ vào hoạt động, phân bố chưa đều trong các hoạt động trong ngày khi cho trẻ làm quen với chữ cái. - Đôi khi giáo viên sử dụng phương pháp để truyền đạt cho trẻ trong các hoạt động chưa đáp ứng được nhu cầu đa dạng, phong phú, ở mỗi tiết học của trẻ dẫn đến sự nhàm chán lập đi lập lại. Sự vận dụng tích hợp giữa các môn học khác với nhau chưa thật sự tinh tế và triệt để’, các trò chơi chưa thật sự gây hứng thú. - Phụ huynh đi làm xa chưa quan tâm đến vấn đề học tập và vấn đề chăm sóc sức khoẻ của con em mình. * Nguyên nhân khách quan: -Học sinh trong lớp 91,4% là đồng bào dân tộc thiể’u số, trẻ sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ chiếm tỉ lệ 70% trên tổng số trẻ, khả năng tiếp thu, ghi nhớ, lĩnh hội trong các hoạt động cũng hạn chế. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 5 Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh - xã Đray Sáp - huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. + Phụ huynh đã nhận ra tầm quan trọng của việc cho trẻ đến trường mầm non là thết thực, đặc biệt là đối với hoạt động làm quen chữ cái cho con em mình. + Qua thời gian sử dụng các biện pháp để giúp trẻ làm quen chữ cái giáo viên đã tích luỹ được vốn kinh nghiệm cho bản thân nhằm nâng cao chuyên môn về lĩnh vực phát triễn ngôn ngữ, giáo viên biết cách phân nhóm năng lực trẻ để’ có kế hoạch giáo dục đón đầu sự phát triễn của trẻ. b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp * Biện pháp 1: Tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn: + Tham gia vào lớp học trên chuẩn để tự nâng cao nghiệp vụ chuyên môn của bản thân. + Tự tìm tòi các nguồn tài liệu từ báo chí mạng internet, các loại sách nghiên cứu về chuyên ngành giáo dục mầm non + Tham gia đầy đủ vào các buổi chuyên đề các cấp: cụm, huyện, tỉnh. + Tham gia tự học bồi dưỡng thường xuyên 44 module mầm non. Đăng ký tham gia vào lớp học nâng cao bồi dưỡng thường xuyên của sở giáo dục + Tôi luôn phải nắm bắt những cái mới, những quan điểm cần phải được thay đổi trong phương pháp cho trẻ làm quen chữ cái. Luôn học hỏi kinh nghiệm từ những đồng nghiệp của mình. Nâng cao khả năng soạn giáo án điện tử để ứng dụng vào việc dạy chữ cái tạo hiệu ứng sinh động lạ mắt cho trẻ hứng thú. Tạo điều kiện thuận lợi cho bản thân được tham gia các buổi ngọai khóa, tham gia học hỏi rút kinh nghiệm tích lũy chuyên môn. * Biện pháp 2: Tạo môi trường và các thủ thuật gây hứng thú cho trẻ làm quen với chữ cái. Với trẻ mầm non thì những gì mới lạ đẹp mắt, hấp dẫn thì sẽ gây được sự chú ý của trẻ. Vì thế việc tạo môi trường cho trẻ làm quen với chữ cái không những trong lớp học, ngoài lớp học mà trong mọi vị trí trẻ được tiếp xúc là một việc rất thiết yếu làm nổi bật lên mục đích ý đồ của giáo viên trong họat động làm quen với chữ cái cho trẻ, nhưng không thực hiện 1 cách cưỡng ép, bắt buộc trẻ phải chú ý mà để trẻ tự nhiên đi vào hoạt động. + Trong tiết học luôn tạo ra những tình huống bất ngờ đối với trẻ, tạo ra các trò chơi sáng tạo để’ thu hút sự chú ý của trẻ vào giờ học. Ví dụ : Cô cho trẻ làm quen chữ cái n, m, l chủ đề GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 7 Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh - xã Đray Sáp - huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. Qua quá trình lên lớp tìm hiểu thực tế và nghiên cứ tài liệu đặc điểm tâm sinh lý trẻ mầm non muốn trẻ hiểu bài nhanh nhớ lâu, thì trẻ phải được trực tiếp tham gia vào các hoạt động. Ngoài những trò chơi truyền thống của hoạt động làm quen với chữ cái tôi đã sưu tầm, xây dựng được một số trò chơi khi cho trẻ làm quen với chữ cái để trẻ tăng hứng thú và cũng cố kỹ năng cụ thể như sau: * Trò chơi “Vòng quay kỳ diệu” + Cách chơi cô gắn thẻ chữ vào vòng quay như hình minh hoạ, cho trẻ lên quay khi kim chỉ vào chữ nào trẻ phát âm nói cấu tạo chữ đó. + Luật chơi: trẻ nào nói chưa đúng cấu trúc, nhận dạng chưa đúng chữ cái đã học thì bị mất lượt chơi. Trò chơi trên đã giúp cho trẻ sự nhanh nhạy khi nhận dạng chữ cái, kích thích phát triễn trí nhớ, sự ghi nhớ hình dạng của chữ cái lâu hơn. * Trò chơi: Ai có trí tưởng tượng phong phú nhất (có thể áp dụng được mọi lúc mọi nơi) + Cách chơi: cô chuẩn bị những chữ cái bằng xốp cứng cho trẻ bịt mắt lại sờ lên chữ cái nói được các nét cơ bản của chữ cái và đoán tên chữ cái. + Luật chơi: bạn nào đoán chưa đúng thì mất lượt chơi. Trò chơi này nhằm phát triển tính tư duy và tưởng tượng, hồi ức lại trí nhớ hình dạng chữ cái nhằm làm cho trẻ nhớ lâu hơn cấu tạo hình dạng của chữ cái đó. * Sử dụng những câu vè , câu đô đê ôn luyện chữ cái cho trẻ Ví dụ 1 : Nói đến chữ o,ô,ơ O tròn như quả trứng gà Ô thời đội mũ Ơ thời mang râu Ví dụ 2: Câu đố “ Cái thùng không có móc câu Đích thị là chữ cái u đây rồi GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 9 Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh - xã Đray Sáp - huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. * Tích hợp môn âm nhạc: Âm nhạc là món ăn tinh thần không thể’ thiếu được đối với trẻ,âm nhạc làm tâm hồn trẻ tươi vui rộn ràng và hứng khởi .Vì vậy tôi thường chọn những bài hát phù hợp với từng loại tiết và phù hợp từng chủ đề. Ví dụ: Nhóm chữ o,ô,ơ chủ điể’m trường mầm non tôi cho trẻ hát và vận động bài “Vịt con học chữ ”hay “bài hát chữ o tròn”. Khi sử dụng bài hát này vừa phù hợp với chủ đề mà vừa giúp trẻ luyện phát âm nhóm chữ cái o,ô,ơ mang lại không khí vui tươi làm cho trẻ có hứng thú như đang được học âm nhạc, làm cho tiết học sôi động tránh dạy theo khuôn khổ cứng nhắt của trình tự giáo án viết * Tích hợp văn học: Để tiết học lô rích và xuyên suốt cả bài học khi vào một tiết học làm quen chữ cái tôi thường tích hợp bộ môn văn học vì nó phù hợp với bộ môn chữ cái. Đây là bộ môn mà Bộ giáo dục chọn làm chuyên đề mũi nhọn cùng lúc với chữ cái. Khi tích hợp một câu chuyện hay một bài thơ có các nhân vật, sự vật, con vật có tên gọi trong đó có chứa chữ cái mà cô sẽ cho trẻ làm quen. Ví dụ: Câu chuyện “Sự tích hồ gươm” cô kể’ cho trẻ nghe câu chuyện sau đó đưa tranh “Rùa vàng” ra cho trẻ lên rút chữ cái đã được học. Hôm nay cô sẽ dạy các con chữ cái v và r. Khi sử dụng biện pháp này tôi đã dẫn dắt trẻ đi vào trọng tâm bài học làm quen chữ cái “v và r” rất tự nhiên và nhẹ nhàng lại thu hút được sự chú ý của trẻ mà lại cung cấp cho trẻ được thêm kiến thức văn học rất nhẹ nhàng và tinh tế. * Tích hợp bộ môn tạo hình: Trong mỗi tiết học của trẻ thường xen kẽ động và tĩnh mà trong tiết học trẻ được hoạt động nhiều rồi thì bộ môn tạo hình rất phù hợp với trạng thái tĩnh. Ví dụ: Tôi cho trẻ cắt dán, tô màu chữ theo yêu cầu của cô để làm tranh dán vào góc tạo hình. Hoặc cắt chữ cái dán vào đồ dùng cho đúng với chữ cái đầu tiên của đồ dùng mà trẻ thích .Cho trẻ viết chữ cái lên những chất liệu như: vải, vẽ lên đất, vẽ lên cát, vẽ vào không trung. Tập trẻ viết tên mình lên chiếc thiệp chúc mừng sinh nhật, thiệp chúc tết Khi tôi sử dụng phương pháp này trẻ cứ ngỡ mình đang được vui chơi với giấy và kéo với các vật liệu khác nhau chứ trẻ không nhận ra được mình đang luyện chữ cái, lúc này tôi thấy việc GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 11