Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi học tốt môn làm quen chữ cái tại trường Mầm non Bình Minh

 Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi học tốt môn làm quen chữ cái tại trường MN Bình Minh Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU I. Đặt vấn đề Như chúng ta đã biết hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ Mẫu giáo. Bên cạnh hoạt động vui chơi hoạt động học tập đang được hình thành ở trẻ. Song khác với học sinh phổ thông, hoạt động học tập chưa phải là hoạt động bắt buộc của trẻ mẫu giáo vì chúng chưa có đủ những yếu tố cần thiết để tham gia vào hoạt động học tập với với ý nghĩa đầy đủ của nó. Hoạt động học tập của trẻ mẫu giáo thường bị chi phối bởi hoạt động vui chơi “chơi mà học, học bằng trải ngiệm”. Trẻ học chủ yếu dưới hình thức chơi. Do đó việc tổ chức dạy học cho trẻ là một công việc phức tạp, khó khăn đòi hỏi là giáo viên mầm non phải có những kiến thức nhất định về lý luận dạy học ở Mầm Non để tránh sự phổ thông quá trình dạy học cho trẻ. Bản thân tôi là một giáo viên được nhà trường phân công công tác giảng dạy ở độ tuổi 5 – 6 tuổi. Qua những năm trực tiếp giảng dạy tôi nhận thấy rằng trẻ làm quen với chữ cái không phải là việc dễ làm, nó đòi hỏi người giáo viên phải kiên trì, chịu khó biết vận dụng những biện pháp linh hoạt, sáng tạo trong quá trình lên lớp để trẻ lĩnh hội đầy đủ kiến thức của bộ môn, để từ đó trẻ có sự tập trung chú ý và thực sự có hứng thú, có tính kỷ luật trong học tập. Đặc biệt, môn học “làm quen chữ cái” ở trẻ 5 - 6 tuổi là môn học giúp trẻ hình thành, phát triển năng lực và thái độ cần thiết cho việc học tiếng việt lớp 1. Song việc dạy trẻ làm quen với chữ cái cần phải thể hiện phương pháp đặc trưng của giáo dục mầm non. Trong quá trình thực hiện chuyên đề bản thân tôi còn gặp rất nhiều khó khăn: Một số cháu mới đi học năm đầu tiên nên chưa mạnh dạn nhiều cháu còn nói ngọng nói lắp, nhận thức của trẻ chênh lệch nhau nên việc truyền thụ kiến thức gặp rất nhiều khó khăn Việc chuẩn bị tâm thế sẵn sàng đi học, hứng thú đợi chờ ngày đến trường phổ thông là việc cần thiết nhằm giúp trẻ mẫu giáo vượt qua bước ngoặt quan trọng chuyển từ hoạt động vui chơi là chủ đạo sang hoạt động học tâp (trong trường phổ thông) là chủ đạo. Tuy nhiên giáo viên mầm non luôn nhớ: dạy trẻ làm quen với chữ Người thực hiện: H’ Mít Êban - 1 - Trường MN Bình Minh Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi học tốt môn làm quen chữ cái tại trường MN Bình Minh biết và kĩ năng cơ bản, hỗ trợ trực tiếp và tích cực cho bộ môn tiếng Việt ở trường Tiểu học. Vì vậy, có thể nói, việc hướng dẫn trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi làm quen với chữ cái là cơ hội tốt để chuẩn bị hành trang vững chắc giúp trẻ bước vào lớp một thuận lợi. II. Thực trạng vấn đề. - Trường Mầm non Bình Minh là một trường nằm ở một buôn khó khăn của huyện Krông Ana, học sinh 100% là con em đồng bào dân tộc thiểu số, đa số là dân lao động nghèo. Tình hình của lớp: Tổng số trẻ trong lớp: 32, dân tộc: 32, nữ dân tộc: 16 Trong quá trình giảng dạy tôi thấy tỉ lệ trẻ nhận biết, phát âm và cách tô còn rất thấp. Vì vậy, tôi thường xuyên chú trọng tổ chức cho trẻ tham gia vào các hoạt động phát triển vốn từ cho trẻ theo các chủ đề, chủ điểm. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện tôi đã gặp một số thuận lợi và khó khăn sau: 1. Thuận lợi, khó khăn 1.1. Thuận lợi Được sự quan tâm tạo điều kiện của Phòng GD&ĐT huyện cùng Ban giám hiệu nhà trường, ban lãnh đạo xã nhà và sự quan tâm nhiệt tình của thôn trưởng, thôn phó nơi địa bàn tôi đang công tác. Ban giám hiệu nhà trường đã thường xuyên sắp xếp tạo điều kiện cho tôi được tham dự các buổi tập huấn bồi dưỡng chuyên môn và đi dự giờ các đợt lên chuyên đề hoạt động phát triển ngôn ngữ cũng như chuyên đề của các môn học khác do Phòng GD&ĐT huyện tổ chức. Cơ sở vật chất lớp học tương đối đầy đủ. Đồ dùng đồ chơi sạch sẽ bảo đảm an toàn cho trẻ. Bản thân là giáo viên có trình độ chuẩn về chuyên môn, nhiệt tình yêu nghề mến trẻ. Có trình độ sử dụng vi tính, tạo các bài giảng điện tử thu hút trẻ hứng thú tham gia vào hoạt động làm quen chữ cái tích cực. Được sự giúp đỡ nhiệt tình của các đồng nghiệp trong trường, nhất là những đồng nghiệp có kinh nghiệm giảng dạy lâu năm trong nghề. Được sự tín nhiệm và tin cậy của phụ huynh học sinh khi gửi con em mình đến Người thực hiện: H’ Mít Êban - 3 - Trường MN Bình Minh Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi học tốt môn làm quen chữ cái tại trường MN Bình Minh Kết quả đạt Kết quả chưa Kết quả đạt Kết quả chưa đạt đạt Trẻ nhận biết 20/34 =58,9 % 14/34=41,1% 21/32= 65,6 % 11/32=34,4 % cách phát âm 29 chữ cái Trẻ nhận biết 18/34 = 53 % 16/34 = 47 % 17/32=53,1% 15/32=46,9 % đúng 29 mặt chữ cái Trẻ tô viết trùng khít lên 19/34 = 55,9% 15/34 = 44,1% 18/32=56,25% 14/32 =43,75% chấm mờ hoàn thành vở tập tô sạch sẽ Kỹ năng tô 21/34=61,8% 13/34=38,2% 20/32= 62,5% 12/32=37,5% viết, tư thế ngồi, cách cầm bút III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: Để việc giúp cho trẻ 5-6 tuổi học tốt môn làm quen chữ cái đạt được kết quả cao nhất tôi đã sử dụng các giải pháp sau: Giải pháp 1: Tạo môi trường làm quen chữ cái. Để đạt hiệu quả cao tôi đã thực hiện các biện pháp sau: Biện pháp 1: Dạy trẻ làm quen với chữ cái trên tiết học Để tiết học làm quen chữ cái được thành công và trẻ hiểu bài, một yêu cầu đặt ra đối với giáo viên khi cho trẻ làm quen với chữ cái, kiến thức khi truyền thụ đến trẻ phải ngắn gọn, dễ hiểu, tránh rập khuôn, luôn sáng tạo đổi mới. Vì thế trước khi lên Người thực hiện: H’ Mít Êban - 5 - Trường MN Bình Minh Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi học tốt môn làm quen chữ cái tại trường MN Bình Minh Ở lớp có một số trẻ chưa mạnh dạn, tự tin vào bản thân, ít giơ tay phát biểu. Cô có khuyến khích cũng không giơ tay phát biểu, bên cạnh đó cô thường sợ mất thời gian nên thường gọi những trẻ mạnh dạn, những trẻ trả lời lưu loát chứ ít quan tâm đến những trẻ nhút nhát. Vì thế trẻ đã nhút nhát lại càng nhút nhát hơn, và ít có cơ hội trả lời các câu hỏi của cô hơn. Tôi thường xuyên gần gũi, quan tâm đến trẻ nhút nhát, đặc biệt trong giờ học tôi hay khen trẻ trước cả lớp mặc dù cháu làm chưa đúng lắm, động viên khích lệ trẻ khi trẻ gặp khó khăn trong học tập. Đầu tiên tôi cho trẻ những câu hỏi dễ, sau đó mức độ khó tăng dần, cho trẻ được nói nhiều hơn. Với những trẻ hiếu động: Trẻ thường nghịch ngợm trong giờ học không hề để ý gì đến lời cô giảng, điều đó dẫn đến trẻ không thuộc bài, không nhớ chữ cái cũng như cấu tạo của chữ cái và cách tô chữ cái Tôi thường cho trẻ tham gia vào các hoạt động tĩnh nhưng có giới hạn thời gian. Trong giờ học tôi chú ý đến những trẻ đó hơn hay gọi những trẻ đó trả lời, dùng nhiều hình thức gây hứng thú hấp dẫn thu hút trẻ vào các hoạt động. Biện pháp 2: Dạy trẻ làm quen với chữ cái bằng các trò chơi Muốn trẻ hiểu bài nhanh nhớ lâu, thì trẻ phải được trực tiếp tham gia vào các hoạt động. Tôi đã sưu tầm, sáng tác được một số trò chơi khi cho trẻ làm quen với chữ cái để trẻ tăng hứng thú, cũng cố kỹ năng cụ thể như sau: - Trò chơi: Rung chuông vàng. + Chuẩn bị: Một số thẻ chữ cái đã học + Cách chơi: Có thể tổ chức theo nhóm, cả lớp, trong hoạt động học, hay hoạt động chiều. Cô tập trung trẻ ngồi theo đội hình chữ U, hàng ngang hay vòng tròn. Cô phát âm âm vị của các chữ cái đã học, trẻ tìm chữ cái đúng với âm vị cô vừa phát âm. Hoặc khi cô rung chuông, tất cả trẻ cầm thẻ chữ giơ lên, ai chọn sai sẽ ngồi ra ngoài, bạn nào còn lại sau cùng sẽ chiến thắng. - Trò chơi: Gạch chân chữ cái đã học : + Chuẩn bị: Các hình ảnh và bài thơ, từ dưới tranh. + Cách chơi: Trong thời gian một bài hát đội nào gạch đúng chữ cái cô yêu cầu và gạch được nhiều chữ cái thì đội đó thắng cuộc . - Trò chơi: Cánh cửa thần Người thực hiện: H’ Mít Êban - 7 - Trường MN Bình Minh Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi học tốt môn làm quen chữ cái tại trường MN Bình Minh viên đưa ra các tình huống có vấn đề để trẻ trải nghiệm với các tình huống đó. Ví dụ: Hoạt động trải nghiệm “Tham quan, nhổ cỏ, tưới nước tại vườn rau của lớp”. Cho trẻ quan sát vườn rau. Giáo viên đưa ra các tình huống hỏi trẻ để trẻ trả lời và thực hành. Để vườn rau luôn luôn tốt tươi các con phải làm gì? (tưới nước, làm cỏ ). Vậy bạn nào đi lấy nước tưới cho luống rau có chứa chữ cái M là rau muống hoặc C là rau cải ? Bạn nào nhổ cỏ luống rau có chứa chữ cái T là rau mồng tơi hoặc chữ D là rau dền Như vậy trẻ đã quan sát, nhận biết được chữ cái để thực hiện các tình huống cô đưa ra, sau đó được thực hành nhổ cỏ hoặc tưới nước cho luống rau. Từ đó, trẻ rất hứng thú và kiến thức, kỹ năng sẽ hình thành một cách nhẹ nhàng, tự nhiên. Do vậy, tại các trường mầm non, các cô giáo đã cho trẻ trải nghiệm thông qua hoạt động ngoài trời, các hoạt động khám phá khoa học, hoạt động trải nghiệm tham quan, dã ngoại, giao lưu, Ví dụ: Ở chủ đề “thế giới thực vật” trong hoạt động khám phá khoa học, giáo viên cho trẻ hoạt động trải nghiệm: “Làm thợ cắm hoa”, hoặc ở chủ đề “Tết và mùa xuân”, hoạt động giao lưu, giáo viên tổ chức cho trẻ trải nghiệm “Kể chuyện, múa hát ” Hoạt động trải nghiệm không chỉ giúp hình thành kiến thức mới mà quan trọng hơn là tạo cho trẻ có niềm say mê tìm hiểu, thích khám phá và biết cách lĩnh hội những kiến thức mới, cách hình thành kỹ năng mới. Ngoài ra, nó còn giúp học sinh thấu hiểu ý nghĩa của sự lao động, sáng tạo khi làm ra một sản phẩm nào đó. Biện pháp 4: Dạy trẻ làm quen với chữ cái ở mọi lúc mọi nơi Như chúng ta đã biết, trẻ mẫu giáo ghi nhớ của trẻ không chủ định, trẻ chóng nhớ nhưng mau quên. Do đó việc dạy trẻ làm quen với chữ cái không dừng lại trên tiết học mà phải thường xuyên ở mọi lúc mọi nơi, các hoạt động trong cuộc sống hàng ngày để củng cố thêm kiến thức kỹ năng đã học Ví dụ như: + Giờ đón trẻ: Khi trẻ đến lớp có thể cho trẻ tìm ảnh của mình gắn đúng vào tên của mình có trong bảng “Bé đến lớp, bé ở nhà ” Hoặc cho trẻ gắn ký hiệu vào bảng thời tiết. Ví dụ: Mưa thì phải gắn chữ m, nắng thì phải gắn chữ n Có thể cho trẻ Người thực hiện: H’ Mít Êban - 9 - Trường MN Bình Minh Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi học tốt môn làm quen chữ cái tại trường MN Bình Minh khác nhau ở bất kỳ nơi nào trẻ cũng rất tự tin và có thể tự mình khám phá nội dung. VD 2: Cô tổ chức cho trẻ cùng làm album và truyện tranh chữ to theo chủ điểm. Nếu là chủ điểm “Phương tiện giao thông” cô và trẻ sưu tầm album về các loại PTGT: xe máy, xe ô tô, tàu hỏa, Tôi yêu cầu trẻ tìm các chữ trong hoạ báo cắt và ghép từ “xe máy”, “xe ô tô” dán dưới hình ảnh các loại PTGT tương ứng. Một đều tôi luôn lưu ý nhắc trẻ là phải ghép chữ lần lượt từ trái sang phải, hết chữ này đến chữ khác, và sau đó tôi yêu cầu trẻ phát âm các chữ cái. Để trẻ hứng thú tích cực tham gia vào hoạt động tôi hướng trẻ tham gia vào góc học tập, hướng cho trẻ làm tranh: VD 1: Cho trẻ sưu tầm các chữ có trong hoạ báo, lịch cũ, trẻ cắt, tô màu và cùng ghép chữ với cô để tạo thành các tuýp chữ, các tiêu đề xung quanh lớp mỗi khi thay đổi chủ điểm. Với chủ điểm “PTGT ”, cô yêu cầu trẻ ghép chữ mà trẻ sưu tầm được Trong suốt quá trình hoạt động tích cực như vậy, bản thân trẻ lại một lần nữa khắc sâu chữ cái. Trẻ được tham gia hoạt động tích cực như vậy, trẻ rất hứng thú và biết trân trọng những sản phẩm mình là ra. Đặc biệt các chữ cái mà trẻ tự tay sưu tầm được, thực tế cho thấy trẻ nhớ chữ cái rất lâu. Không nghững hoạt động ở các góc giáo viên còn hướng trẻ tham gia vào các trò chơi học tập, trò chơi vận động như “Mèo và chim sẻ”, “Bánh xe quay”, “Bán hàng” Vui chơi là người bạn đường của tuổi thơ, vui chơi luôn đem lại cho trẻ sự thoải mái, thỏa mãn, phấn chấn. Trò chơi học tập, trò chơi vận động đối với trẻ mầm non được sử dụng vừa là phương tiện củng cố tri thức, rèn luyện kỹ năng, nó có tác dụng kích thích cho trẻ phát huy tính tích cực, tính sáng tạo trong hoạt động nhận thức nhờ các tình huống chơi hấp dẫn. Trò chơi học tập có ý nghĩa rất quan trọng, nó là phương tiện để phát triển trí tuệ, giáo dục một số phẩm chất đạo đức cho trẻ. Trong lĩnh vực phát triển trí tuệ, trò chơi học tập chính là một phương tiện phát triển ngôn ngữ, sự tập trung chú ý của trẻ mầm non nói chung và làm quen với chữ cái nói riêng. Trong quá trình chơi, trẻ phải sử dụng các giác quan của mình để thực hiện các thao tác chơi, nhiệm vụ chơi. Chính Người thực hiện: H’ Mít Êban - 11 - Trường MN Bình Minh