Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi có kỹ năng tạo hình tốt trong trường mầm non

 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Phát triển thẩm mỹ là một trong năm lĩnh vực giáo dục toàn diện cho trẻ mầm non như: thẩm mỹ, thể chất, nhận thức, ngôn ngữ và tình cảm, kỹ năng xã hội. Trong đó, hoạt động tạo hình đóng vai trò vô cùng quan trọng trong sự phát triển toàn diện đó. Hoạt động tạo hình là một hoạt động học tập mang tính nghệ thuật, ở đó trẻ sử dụng ngôn ngữ đặc trưng riêng của nó: màu sắc, hình khối, đường nét, bố cục để phản ánh, miêu tả, từ đó giúp trẻ nhận thức thế giới xung quanh và phản ánh thế giới thông qua các hình tượng nghệ thuật. Hoạt động tạo hình trong trường mầm non với mục đích giúp trẻ nhận ra vẻ đẹp của các sự vật hiện tượng xung quanh trẻ, từ đó giáo dục trẻ biết ứng xử với cái đẹp, làm nảy sinh cho trẻ nhu cầu tái tạo và sáng tạo ra cái đẹp. Cũng như các hoạt động khác, hoạt động tạo hình cung cấp cho trẻ các biểu tượng về sự vật hiện tượng, phát triển thể lực cho trẻ, giáo dục đạo đức và kỹ năng giao tiếp xã hội, kỹ năng lao động cho trẻ. Trẻ mầm non có tâm hồn nhạy cảm với thế giới xung quanh bởi thế giới xung quanh chứa đựng bao điều mới lạ hấp dẫn. Trẻ thường tỏ ra dễ xúc cảm với cảnh vật xung quanh, trẻ dễ bị cuốn hút trước cảnh vật có nhiều màu sắc. Một bông hoa đẹp, một bức tranh sinh động, một đồ chơi ngộ nghĩnh cũng có thể gây cảm xúc cho trẻ. Với đặc điểm như vậy nên năng khiếu nghệ thuật thường được nảy sinh ngay từ tuổi ấu thơ. Trẻ biết đánh giá, khái quát, phản ánh ấn tượng của bản thân không phụ thuộc vào thực tế. Trẻ rất thích sử dụng màu sặc sỡ mang tính chất phản ánh biểu tượng, mỗi sản phẩm của trẻ mang một nội dung, một tên gọi khác nhau. Trong thực tế việc tổ chức các hoạt động tạo hình đã mang lại hiệu quả tới việc phát triển cho trẻ. Song phương pháp đó chưa thực sự đáp ứng và đem lại kết quả mà tôi mong đợi. Các phương pháp hoạt động tạo hình đang được sử dụng còn mang tính áp đặt. Giáo viên thường chú ý đến sản phẩm trẻ làm ra, ít chú ý đến kỹ năng tạo hình, quá trình làm ra sản phẩm; giáo viên thiếu sự linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức hoạt động tạo hình. Mặt khác sự hứng thú, kĩ năng tạo ra sản phẩm tạo hình của trẻ chưa cao, nhiều trẻ chưa biết đặt tên sản phẩm làm ra. Nhận thức rõ trách nhiệm to lớn của giáo viên mầm non trong giai đoạn phát triển hiện nay “Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục” (Nghị quyết hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành TW Đảng khoá VIII), với mong muốn làm như thế nào để trẻ có thể học 1 / 10 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lý luận 1.1. Đặc điểm tâm sinh lý của trẻ 5-6 tuổi trong hoạt động tạo hình Trẻ mẫu giáo lớn tiếp nhận những ấn tượng từ thế giới bên ngoài ngày càng tốt hơn đã bắt đầu sử dụng đôi bàn tay, ngón tay để tạo ra sản phẩm một cách linh hoạt và khéo léo. Khả năng quan sát, ghi nhớ và chú ý đã có chủ định, các đặc điểm đặc trưng hình thành ở trẻ tương đối đầy đủ (hình dáng, màu sắc ). Trẻ lứa tuổi này đang trong giai đoạn phát triển tư duy trực quan hình tượng. Mọi hoạt động diễn ra xung quanh trẻ đều là những đối tượng gây sự chú ý cho trẻ và kích thích trẻ bắt chước theo do nhu cầu tìm tòi khám phá ở trẻ cao. Tuy nhiên khả năng của trẻ còn hạn chế, trẻ dễ dao động đặc biệt trong hoạt động nặn, vẽ, quan sát tranh ảnh. Về ghi nhớ: Trẻ 5-6 tuổi ghi nhớ có chủ định được hình thành và phát triển. Về tư duy: Tư duy trực quan hình tượng phát triển mạnh và chiếm ưu thế. Trong tư duy đã bước đầu suy luận nhưng chỉ dựa vào các biểu tượng, các kinh nghiệm cụ thể, vì vậy có thể trẻ suy luận chưa chính xác chưa đúng. 1.2 Kỹ năng của trẻ 5-6 tuổi trong hoạt động tạo hình Khi sinh ra không phải ai cũng có những năng khiếu bẩm sinh, nhất là trong lĩnh vực nghệ thuật (tạo hình). Những hoạt động tạo hình của trẻ do người lớn giáo dục và môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển tài năng của trẻ. Hoạt động tạo hình của trẻ mẫu giáo lớn vẫn còn mang tính thụ động, kỹ năng thực hiện các bài tập còn vụng về, chưa chính xác, sản phẩm thể hiện theo ý thích chủ quan. Vì vậy cô giáo cần hướng dẫn để phát triển và rèn luyện những kỹ năng cơ bản để giúp trẻ tạo ra sản phẩm một cách tự tin. Trẻ có khả năng điều chỉnh hành động để thực hiện kế hoạch đã định. 1.3. Vai trò của hoạt động tạo hình với sự phát triển của trẻ Hoạt động tạo hình đóng vai trò vô cùng quan trọng, nó giúp trẻ: Mở rộng vốn hiểu biết; mở rộng vốn từ, cách dùng từ cho trẻ; hình thành cho trẻ những hành vi, thói quen trong giao tiếp, những hành vi chuẩn mực xã hội. Hoạt động tạo hình giúp trẻ nhận biết cái đẹp, thích thú cái đẹp, qua đó giáo dục trẻ biết ứng xử thẩm mỹ với cái đẹp, rồi tạo ra cái đẹp. Thông qua hoạt động tạo hình trẻ biết cách tạo ra các sản phẩm, sử dụng, giữ gìn các sản phẩm. Qua hoạt động tạo hình các cơ nhỏ của trẻ được hoạt động và phát triển. Chính vì thế là một giáo viên mầm non tôi muốn góp một phần nhỏ bé của mình vào việc giúp trẻ 5-6 tuổi có kỹ năng tạo hình tốt. 3 / 10 Để gây hứng thú cho trẻ trong góc tạo hình thì tuỳ theo từng chủ đề, sự kiện mà tôi chuẩn bị mảng cung cấp kiến thức, các nguyên vật liệu phù hợp và phong phú về chủng loại. Ví dụ: Giấy màu, tranh ảnh cũ, báo, tạp chí, sáp màu, màu nước, đất nặn, vải vụn, len sợi, rơm rạ, lá cây, vỏ trứng Các nguyên vật liệu luôn để ở trạng thái mở giúp trẻ dễ lấy, dễ sử dụng khi vào hoạt động. Nơi trưng bày sản phẩm của trẻ, tôi bố trí mỗi trẻ có một ô để trẻ được tự tay cầm sản phẩm lên trưng bày. Ở đây trẻ được quan sát toàn bộ sản phẩm của mình và của bạn, trẻ có thể tự so sánh,nhận xét và học thêm được ý tưởng của những bạn có sản phẩm đẹp, sáng tạo. Từ kết quả đó sẽ kích thích lòng ham muốn say mê học tạo hình của trẻ. 3.3. Lựa chọn nguyên vật liệu tạo hình và khuyến khích trẻ sáng tạo Để khuyến khích khả năng sáng tạo của trẻ tôi rất chú ý đến việc lựa chọn nguyên vật liệu tạo hình. Nguyên vật liệu có thể là những loại đồ dùng, dụng cụ sẵn có như: giấy màu, đề can, vải rạ, bút sáp màu, màu nước, chì màu, đất nặn cũng có thể là những nguyên liệu mà trẻ cùng cô sưu tầm như: lá cây, phế liệu, vỏ hộp, thùng catong, quần áo cũ, bông, vải vụn, bàn chải đánh răng cũ, viên bi, vỏ sò, vỏ trứng, vỏ bào, bột mỳ, đất sét Khi chọn các nguyên vật liệu tạo hình tôi luôn cân nhắc những điểm sau: An toàn (không nhọn, không có cạnh sắc, không độc hại, ), rẻ tiền, dễ kiếm (vỏ ốc, hến, hạt na, bưởi, len, sợi ), dễ bảo quản hay cất giữ, dễ sử dụng (phù hợp với tay của trẻ), dễ cung cấp kinh nghiệm bao gồm nhiều giác quan Từ những nguyên vật liệu phong phú đó tôi tạo cơ hội để trẻ lựa chọn và sắp xếp nhiều nguyên vật liệu với nhau và khuyến khích trẻ sáng tạo theo trí tưởng tượng không giới hạn để tạo ra những bức tranh đẹp, ngộ nghĩnh. 3.4. Dạy tạo hình thông qua hoạt động chung và các hoạt động khác * Trong giờ học tạo hình: Trong giờ học nói chung và giờ học tạo hình nói riêng hãy để trẻ tự thể hiện, cô luôn là người động viên, khuyến khích trẻ sáng tạo. Trẻ cần được động viên để thể hiện ý muốn, tình cảm, cảm xúc và những hiểu biết của trẻ đối với sự vật, trẻ muốn được lựa chọn: Cái trẻ muốn làm (nội dung), làm thế nào để đạt được (quá trình), cái hoàn thành sẽ như thế nào (kết quả, sản phẩm). Dựa vào đặc điểm tâm lý của trẻ là thích những điều mới lạ nên tôi luôn chú ý suy nghĩ, tham khảo, tìm kiếm những đề tài hay, sử dụng những nguyên vật liệu mới và kỹ năng tinh khéo hơn để kích thích trẻ hứng thu tham gia hoạt động sáng tạo như: Làm hoa từ tăm bông, giấy vệ sinh; Làm túi từ các loại áo 5 / 10 để trẻ cảm nhận được vẻ đẹp của nó, tăng thời gian cho trẻ suy nghĩ câu trả lời, thời gian cho trẻ suy nghĩ ý tưởng nhiều hơn. Việc đánh giá trẻ sau một giờ hoạt động làm ra sản phẩm tạo hình một cách đúng đắn khiến trẻ luôn thấy phấn khích. tự hào vì những gì mình đã làm được là một điều vô cùng quan trọng. Vì vậy tôi dần bỏ đánh giá trẻ theo cách cũ sang cách mới là đánh giá quá trình hoạt động của trẻ và sự tích cực của trẻ. Đánh giá trẻ với chính bản thân trẻ, không gây áp lực cho trẻ, luôn động viên, khích lệ trẻ. Sau mỗi giờ học tôi thấy sự hiệu quả trên trẻ là rất lớn. * Tích hợp dạy tạo hình thông qua các hoạt động học: - Hoạt động làm quen với toán: Cho trẻ tô màu hình vuông và hình chữ nhật trong vở bé làm quen với các biểu tượng toán. - Hoạt động làm quen chữ cái: Cho trẻ sử dụng màu nước và các loại hột hạt làm tranh chữ cái - Hoạt động khám phá: Cho trẻ vẽ các con vật, các loại quả hay các phương tiện giao thông, và người thân trong gia đình, * Tích hợp dạy tạo hình thông qua các hoạt động khác: - Hoạt động ngoài trời: Khi đi dạo chơi, trẻ khám phá đối tượng bằng các giác quan để lĩnh hội các khía cạnh khác nhau của sự vật và từng bước cung cấp các biểu tượng cho trẻ. Cô rèn kỹ năng vẽ cho trẻ qua việc vẽ phấn dưới nền. Rèn các kỹ năng tạo hình khác qua việc gấp, xé lá cây ( tạo các bộ trang phục từ lá cây, gấp tạo hình các con vật từ lá chuối ). Trẻ cũng có thể tự nhặt lá khô, cành khô để làm nguyên vật liệu tạo hình. - Hoạt động góc: Qua hoạt động trong góc tạo hình trẻ được củng cố và làm quen kiến thức mới, giúp trẻ phát triển khả năng, kỹ năng về tạo hình. Ở các góc chơi khác giáo viên cũng có thể rèn luyện kỹ năng về tạo hình cho trẻ. Như: Góc học tập: Giáo viên kết hợp rèn luyện cho trẻ kỹ năng cầm bút và kỹ năng tô màu, kỹ năng cầm kéo, cắt dán cho trẻ cho trẻ qua việc tô, vẽ, cắt dán tranh ảnh, đồ dùng, con vật theo chủ đề. - Hoạt động chiều: Tôi chia trẻ thành các đối tượng giỏi, khá, trung bình, yếu để rèn luyện thêm các kỹ năng tạo hình. Những trẻ yếu tôi thường cho trẻ vẽ tranh từ đơn giản đến phức tạp. Với trẻ nhút nhát, tôi động viên trẻ vẽ tranh mà trẻ để tặng ông bà, cha mẹ. Những trẻ khá, giỏi tôi gợi ý, yêu cầu cao hơn để trẻ phát huy khả năng sáng tạo. 3.5. Dạy tạo hình qua hướng dẫn trẻ làm đồ chơi: Như chúng ta đã biết hoạt động làm đồ dùng đồ chơi với trẻ là dạng hoạt động tạo hình đặc biệt. Trong sản phẩm nó chứa đựng tâm hồn, cảm hứng, ngôn 7 / 10 III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm Giúp trẻ 5-6 tuổi học tốt môn tạo hình qua một số biện pháp trên có ý nghĩa vô cùng quan trọng, bởi: - Trẻ được phát triển toàn diện về các mặt như: Phát triển thể chất (Các cơ nhỏ của trẻ được hoạt động và phát triển giúp trẻ thực hiện các việc một cách tinh khéo hơn). Phát triển nhận thức (Mở rộng vốn hiểu biết cho trẻ về thế giới xung quanh và thế giới nghệ thuật). Phát triển ngôn ngữ (Mở rộng vốn từ, cung cấp cho trẻ cách thể hiện ngôn ngữ và mong muốn của mình bằng hình ảnh ). Phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội (Hình thành cho trẻ những hành vi đẹp, thói quen tốt trong giao tiếp, những hành vi chuẩn mực xã hội). Phát triển thẩm mỹ (Giúp trẻ nhận biết, yêu thích cái đẹp, giáo dục trẻ biết ứng xử thẩm mỹ với cái đẹp và tạo ra cái đẹp). - Không chỉ giáo viên mà phụ huynh học sinh cũng luôn gương mẫu trong việc giao tiếp ứng xử đẹp, sắp xếp bày trí không gian sống và làm việc khoa học, đẹp mắt, có ý thức sưu tầm các nguyên vật liệu mở để trẻ có nhiều hứng thú và sáng tạo trong hoạt động tạo hình. 2. Áp dụng sáng kiến kinh nghiệm Đề tài “Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi có kỹ năng tạo hình tốt trong trường mầm non” nêu được thực trạng về việc dạy và học môn tạo hình trong trường mầm non, đưa ra được các giải pháp, biện pháp cụ thể, khả thi có thể áp dụng được ở nhiều đơn vị khác nhau. Các trường có thể linh hoạt áp dụng và phát triển thêm những biện pháp hay, cách làm mới để phù hợp với điều kiện về trẻ và điều kiện của trường, lớp mình. 3. Bài học kinh nghiệm Để đạt được kết quả tốt thì giáo viên phải chú ý một số vấn đề sau: - Xây dựng môi trường hoạt động tạo hình đẹp, phong phú phù hợp với đặc điểm thực tế của lớp để phát huy tính tích cực, khả năng sáng tạo của trẻ. - Sưu tầm, sử dụng nhiều nguyên vật liệu khác nhau và khuyến khích trẻ sáng tạo ra nhiều sản phẩm tạo hình và đồ dùng đồ chơi - Phương pháp hướng dẫn phải dựa vào trẻ, lấy trẻ làm trung tâm. - Tích hợp dạy tạo hình thông qua các hoạt động cần tiến hành từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, quan tâm đến khả năng từng trẻ để có biện pháp bồi dưỡng phù hợp. - Phối kết hợp với phụ huynh và nhà trường để có sự giáo dục đồng bộ. 9 / 10