Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 3-4 tuổi có các kỹ năng tự phục vụ bản thân

 Sáng kiến kinh nghiệm : Một số biện pháp giúp trẻ 3-4 tuổi có các kỹ năng tự phục vụ bản thân
 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài:
 Như chúng ta đã biết trẻ em là niềm tự hào lớn của mỗi gia đình, là chủ nhân 
tương lai của đất nước, là nền tảng vững chắc cho xã hội Việt Nam “ Trẻ em hôm 
nay, thế giới ngày mai”. Để đạt được điều đó thì việc chăm sóc giáo dục trẻ phải có 
sự chung tay góp sức của nhà trường, gia đình và xã hội. Nhưng trước sự phát triển 
mạnh mẽ không ngừng của nền kinh tế hiện nay thì rất nhiều các bậc phụ huynh có 
rất ít thời gian để quan tâm đến con. Và cũng không ít trẻ mầm non vì quá được 
cưng chiều, cha mẹ làm thay hết mọi việc nên trẻ có thói quen ỷ lại và chỉ biết 
trông chờ người khác phục vụ. Thiếu kỹ năng tự phục vụ sẽ dẫn đến hệ lụy trẻ lười 
biếng, thụ động và khó khăn khi tham gia vào các hoạt động của tập thể. Vì vậy 
việc giáo dục kỹ năng sống nói chung và kỹ năng tự phục vụ nói riêng cho trẻ là 
điều rất cần thiết. Việc rèn luyện kĩ năng sống tự phục vụ bản thân ngay từ nhỏ là 
vô cùng cần thiết đối với trẻ mầm non. Nếu các con không có kĩ năng tự phục vụ 
bản thân, các con sẽ không thể chủ động và tự lập trong cuộc sống hiện đại.
 Nếu trẻ biết tự phục vụ bản thân , trẻ sẽ thấy quý trọng bản thân, nuôi dưỡng 
những giá trị sống nền tảng và hình thành những kỹ năng sống tích cực trong trẻ, 
giúp trẻ cân bằng cuộc sống trên bốn lĩnh vực nền tảng : Thể trạng, tâm hồn, trí tuệ 
và tinh thần, từ đó sẽ xây dựng những kỹ năng sống hòa nhập với môi trường xung 
quanh. Ở mỗi lứa tuổi, trẻ rất cần những tác động khác nhau đên kỹ năng sống của 
trẻ. Chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ từ lứa tuổi mầm non chính là cơ sở giúp 
trẻ phát triển toàn diện về thể chất, tình cảm, trí tuệ và thẩm mỹ, là nền tảng cho 
quá trình học tập suốt đời của trẻ.
 Chính vì vậy, tôi luôn quan tâm đến những biện pháp dạy trẻ kỹ năng tự phục 
vụ của trẻ, đặc biệt là ở lứa tuổi tôi đang giảng dạy 3- 4 tuổi.Theo nghiên cứu thì trẻ 
ở lứa tuổi này não bộ vẫn rất dễ dàng tiếp thu và thay đổi, đặc biệt là trong những 
tình huống kích thích cảm xúc của bé và sau khi trẻ chơi những trò chơi đòi hỏi sự 
hoạt động cơ thể. Vì thế những kinh nghiệm tích cực mà trẻ thu được trong thời kỳ 
này rất quan trọng đối với sự phát triển kỹ năng lâu dài và toàn diện của bé. Trong 
những năm sau đó, bộ não sẽ tiếp tục được định hình thông qua việc kết nối các 
khớp dây thần kinh. Đây là quá trình tăng cường các phần não bộ được sử dụng 
thường xuyên và bỏ qua những phần ít khi được sử dụng tới. Trong giai đoạn này, 
mọi sự kiện tích cực có thể giúp trẻ nâng cao kỹ năng và mọi sự tương tác xã hội có 
thể giúp trẻ hình thành nhân cách. Bạn có thể tưởng tượng điều này như một quả 
 1 / 25 Sáng kiến kinh nghiệm : Một số biện pháp giúp trẻ 3-4 tuổi có các kỹ năng tự phục vụ bản thân
 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lí luận
 Trẻ ở giai đoạn 3- 4 tuổi đây là giai đoạn quan trọng đối với sự phát triển của 
trẻ.Ở độ tuổi này , trẻ bắt đầu hình thành khả năng suy nghĩ muốn tự lập, muốn làm 
cái này, cái kia một mình. Tính tự lập là một biểu hiện tâm lý có ảnh hưởng trực 
tiếp đên quá trình phát triển và hình thành các phẩm chất nhân cách cho trẻ.Một số 
dấu hiệu bắt đầu hình thành tính tự lập , đó là như cầu tự khẳng định mình xuất 
hiện.Trẻ muốn làm một số công việc đơn giản trong sinh hoạt hằng ngày.Giáo dục 
tính tự lập cho trẻ ngay từ lúc còn nhỏ không những tạo cho trẻ khả năng tự lập 
trong sinh hoạt hằng ngày mà còn là một trong những điều kiện quan trọng giúp trẻ 
hình thành sự tự tin, năng động ,sáng tạo làm cơ sở hình thành các kỹ năng sống 
cho trẻ sau này.
 Thực tế cho thấy, đối với mỗi gia đình hiện nay, đặc biệt là cha mẹ mắc phải 
sai lầm khi giáo dục nói chung và giáo dục trẻ có tính tự lập nói riêng. Thứ nhất là 
cha mẹ nuông chiều con quá mức chỉ biết hưởng thụ dần hình thành tính ích kỷ, 
vụng về, thiếu tự tin trong cuộc sống.Thứ hai là cha mẹ không tin vào khả năng của 
con mình, trẻ muốn làm nhưng thấy trẻ lóng ngóng, chậm chạp thì tỏ ra khó chịu, 
nên người lớn thường xót ruột và làm thay trẻ, dẫn đến trẻ có thái độ bướng bỉnh 
dần hình thành tính ỷ lại, lười biếng, mất tự tin ở trẻ.
 Đối với giáo viên đa số đã có nhận thức đầy đủ và có thái độ đúng trong việc 
giáo dục tính tự lập cho trẻ lên ba.Song về hướng dẫn hoạt động để trẻ có kỹ năng 
tự phục vụ thì vẫn còn hạn chế.Nguyên nhân là do người giáo viên cho rằng trẻ còn 
quá nhỏ để dạy trẻ tính tự lập, bên cạnh đó là cô giáo ngại khó, sợ tốn thời gian. Vì 
vậy để hình thành và phát triển tính tự phục vụ cho trẻ nói chung và trẻ mẫu giáo bé 
nói riêng thì giáo viên mầm non cần kết hợp với cha mẹ trẻ để có những biện pháp 
phù hợp nhằm phát huy khả năng tự phục vụ bản thân, làm cơ sở cho sự hình thành 
và phát triển nhân cách ở trẻ sau này. Vậy kỹ năng tự phục vụ là gì?
 Vậy tự phục vụ là gì?
 Tự phục vụ là phương tiện không thể thiếu để giúp trẻ tăng năng lực hội nhập, 
tích cực, chủ động, sáng tạo, tự tin vững vàng trước mọi thử thách.
 Tự phục vụ chính là chiếc chìa khóa sự sống còn , sự phát triển và sự thành 
công của mỗi con người.
 Khi nhắc đến dạy kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mầm non, nhiều người cho rằng 
đó là một cái gì đó to tác, cao siêu nhưng thực tế dạy trẻ tự phục vụ là dạy trẻ 
 3 / 25 Sáng kiến kinh nghiệm : Một số biện pháp giúp trẻ 3-4 tuổi có các kỹ năng tự phục vụ bản thân
 - Trẻ còn bị ảnh hưởng do cuộc sống hiện đại như: intrenet, tivi, các trò chơi 
điện tử.....nên trẻ không có hứng thú với các kỹ năng tự phục vụ.
 - Trẻ đã số được bố mẹ nuông chiều, sống trong bao bọc nên có tính ỷ lại, ích 
kỷ.
2.3. Thực trạng về kỹ năng tự phục vụ của trẻ:
 Đầu năm tôi đã khảo sát thực tế và khả năng trẻ tự phục như sau:
 TT Nội dung khảo sát Đạt Chưa đạt
 Số Tỷ lệ Số Tỷ lệ 
 lượng % lượng %
 1 Xếp hàng đúng cách 20 51,3 19 48,7
 2 Tự lấy và cất ghế 22 56,4 17 43,6
 3 Tự xúc cơm ăn 28 71,8 11 28,2
 4 Tự lấy cốc và uống nước đúng cách 30 76,9 9 23,1
 5 Tự rửa tay 24 61.5 15 38,5
 6 Tự xúc miệng nước muối sau khi ăn cơm 29 74,4 10 25,6
 7 Tự lấy tay che miệng khi ho 31 79,5 8 20,5
 8 Tự biết cách lau mặt 19 48,7 20 51,3
 9 Tự biết lau miệng đúng cách 20 51,3 19 48,7
 10 Tự biết mặc, cởi áo 25 64,1 14 35,9
 11 Tự biết cách cất dép và đi dép 30 76,9 9 23,1
 12 Tự biết cài khuy áo 15 38,5 24 61.5
 13 Tự biết lấy và cất gối 25 64,1 14 35,9
 14 Tự biết cách cầm kéo, cầm dao 12 30,8 27 69,2
 15 Tự cất đồ dùng, đồ chơi đúng nơi quy 30 76,9 9 23,1
 định
 16 Tự biết cách gấp, mắc quần áo 12 30,8 27 69,2
 17 Khả năng trẻ tự làm được không cần cô 4 10,3 35 89,7
 nhắc nhở
 Bảng 1: Bảng khảo sát khả năng tự phục vụ của trẻ trong lớp
 Thời gian đầu khi tôi mới nhận lớp , tôi thấy khả năng nhận thức của trẻ còn 
chưa có, khả năng tự phục vụ của trẻ còn rất hạn chế.Có nhiều trẻ nói có chưa rõ, 
chứ biết những kỹ năng tự phục vụ đơn giản như : Có những trẻ muốn uống nước 
nhưng không biết lấy nước uống, không biết cách cầm cốc lấy nước sao cho đỡ đổ, 
một số trẻ có như cầu đi vệ sinh nhưng không biết cởi quần và mặc quần nên 
 5 / 25 Sáng kiến kinh nghiệm : Một số biện pháp giúp trẻ 3-4 tuổi có các kỹ năng tự phục vụ bản thân
 4 Cách cất đồ dùng , đồ x
 chơi đúng nơi quy định
 5 Cách sử dụng bát, x
 thìa,cốc đúng cách
 6 Cách lấy nước và uống x
 nước
 7 Cách lấy và cất gối x
 8 Cách rửa tay x
 9 Cách xúc miệng nước x
 muối
10 Cách sử lý khi ho x
11 Cách lau mặt x
12 Cách mặc và cởi quần x
 áo
13 Cách gấp và mắc quần x
 áo
14 Cài khuy áo x
15 Cách cầm dao, kéo x
 Ngoài việc thường xuyên nhắc nhở, dạy trẻ các kỹ năng. Tôi vạch ra kế hoạch 
 đưa các kỹ năng vào các tháng để chú trọng hơn, để biết trong tháng này ngoài các 
 kỹ năng trẻ đã biêt thì sẽ dậy trẻ kỹ năng gì mới. Hơn nữa làm nhưu vậy trẻ sẽ nhớ 
 hơn là dậy trẻ liền một lúc nhiều kỹ năng , sau rồi trẻ không nhớ gì. Đưa các kỹ 
 năng theo tháng cô giáo cũng dễ định hướng là tháng này cần dạy trẻ kỹ năng gì mà 
 không bị bỏ quên, hay xót các kỹ năng.
 3.2.Biện pháp 2: Nắm vững kiến thức trọng tâm về kỹ năng sống: kỹ năng tự 
 phục vụ cho trẻ thông qua các hoạt động vệ sinh cá nhân hàng ngày.
 a. Giáo viên phải nắm được yêu cầu rèn luyện và kỹ năng thực hành cho trẻ.
 - Thói quen vệ sinh cần rèn luyện.
 - Ngoài những thói quen vệ sinh ở lớp, giáo viên cần rèn luyện thêm cho các 
 cháu những thói quen vệ sinh sau:
 - Trẻ tự rửa mặt, rửa tay: trước khi ăn, sau khi đi đại tiện, chải đầu, đánh răng.
 - Có ý thức giữ vệ sinh nơi công cộng, tôn trọng người khác như: không khạt 
 nhổ bậy, không vứt rác ra lớp học, nơi công cộng, biết sử dụng nước sạch..
 7 / 25 Sáng kiến kinh nghiệm : Một số biện pháp giúp trẻ 3-4 tuổi có các kỹ năng tự phục vụ bản thân
c) Giáo viên tổ chức một số biện pháp rèn luyện kỹ năng tự phục vụ qua hoạt 
động vệ sinh cá nhân trẻ:
 - Vệ sinh môi trường nề nếp của lớp:
 Các cháu ở tường mầm non thời gian rất dài, nếu cô sắp xếp gọn gàng, sạch sẽ 
mọi sinh hoạt của lớp có nề nếp làm cho lớp học vui tươi đầm ấm. Tất cả những cái 
đó ảnh hưởng rất lớn đến sự hình thành thói quen cho trẻ. 
 Ví dụ: Lớp học sạch đẹp cháu sẽ không vứt rác bừa bãi, cháu không vứt đồ 
chơi lung tung, khi mọi thứ trong lớp đều được sắp xếp theo đúng chỗ quy định.
 Nếu hàng ngày cô thực hiện nghiêm túc thời gian biểu cháu sẽ thực hiện đúng 
giờ nào việc đó. Vì những việc làm tốt được lặp đi lặp lại nhiều lần thì sẽ thành thói 
quen tốt cho trẻ.
 - Sự gương mẫu của cô và những người xung quanh: Đặc điểm của trẻ là hay 
bắt chước, có thể bắt chước cái đúng, cái tốt, nhưng cũng có thể bắt chước cái sai, 
cái xấu. Vì vậy cô giáo và mọi người xung quanh cần phải tự rèn bản thân và tuân 
thủ những yêu cầu vệ sinh của nhà trường, thực hiện triệt để lời nói phải đi đôi với 
việc làm để thực sự là tấm gương sáng cho các cháu noi theo.
 Ví dụ: Trang trí, sắp xếp lớp học gọn gàng, ngăn nắp; rửa tay sau mỗi hoạt 
động dạy học; giữ vệ sinh môi trường trường lớp sạch đẹp...
3.3. Biện pháp 3:Dạy trẻ kỹ năng tự phục thông qua các hoạt động hàng ngày.
a. Muốn thực hiện được những quy định thì phải có phương tiện thực hiện.
 - Tham mưu nhà trường, phụ huynh học sinh tạo điều kiện vật chất tối thiểu 
cần thiết để trẻ được thường xuyên thực hiện được những quy định về vệ sinh. 
 Ví dụ: Cô dạy các cháu bỏ rác vào sọt (giỏ rác) thì lớp phải có giỏ rác cho các 
cháu bỏ, có phương tiện lại được thực hiện thường xuyên ở lớp cũng như ở nhà, 
cháu sẽ nhanh chóng hình thành được thói quen vệ sinh đó. Cô cùng gia đình kết 
hợp dạy trẻ ở mọi lúc mọi nơi, nếu có điều kiện để rèn luyện những kỹ năng thực 
hành vệ sinh và hành vi văn minh cho trẻ.
 - Trang bị, bổ sung đủ các trang thiết bị vệ sinh cá nhân trẻ ở lớp.
 Ví dụ: Mỗi cháu 1 khăn mặt, 1 bàn chải răng, 1 cốc uống nước riêng có kí hiệu 
tên trẻ; Khăn thêu tên, bìa hồ sơ để lưu bài học theo chủ đề, đồ dùng học tập của cá 
nhân trẻ đều ghi tên kí hiệu riêng từng cháu.
 - Giữ sạch sẽ nhà vệ sinh của trẻ:
 Nhà vệ sinh nếu không được giữ vệ sinh sạch sẽ là nơi dễ mang mầm bệnh, vì 
thế nhà vệ sinh dành cho trẻ cần được chú ý giữ gìn sạch sẽ, thông thoáng không để 
 9 / 25