Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục trẻ 5-6 tuổi biết tự bảo vệ bản thân khi bị người khác tiếp cận xâm hại

 ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN HOÀNG MAI TRƯỜNG MẦM NON ĐẠI KIM SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TRẺ 5-6 TUỔI BIẾT TỰ BẢO VỆ BẢN THÂN KHI BỊ NGƯỜI KHÁC TIẾP CẬN XÂM HẠI Lĩnh vực/Môn: Giáo dục mầm non Cấp học: Mầm non Tên tác giả: Nguyễn Lan Hương Đơn vị công tác: Trường mầm non Đại Kim Chức vụ: Giáo viên NĂM HỌC 2019 - 2020 A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lý do chọn đề tài Trẻ em luôn là niềm hy vọng, là tương lai của đất nước, là nền móng cho một thế hệ tương lai vững chắc. Xã hội hiện đại như con dao hai lưỡi, mặc dù nó khiến cuộc sống của con người ngày càng phát triển nhưng song hành với cuộc sống phát triển hiện đại ấy chính là những hiểm nguy luôn rình rập bởi sự cạnh tranh của con người và sự suy thoái về đạo đức. Họ cạnh tranh cả về vật chất và lương tâm, có rất nhiều người không từ bất cứ một công việc, một thủ đoạn, để kiếm tiền, để làm giàu, để đạt mục đích ích kỷ của bản thân. Và “sự việc” mà có thể nói là đang vô cùng nóng, được tất cả mọi người đặc biệt các bậc phụ huynh đều quan tâm và lo lắng cho trẻ đó chính là “bắt cóc”, “xâm hại”. Theo thống kê của Cục Bảo vệ chăm sóc trẻ em (Bộ LĐTBXH) số trẻ bị xâm hại tình dục nhiều lần chiếm 28,2% và số trẻ em bỏ học, sống lang thang, bị xâm hại tình dục chiếm 11,6%. Bên cạnh đó theo báo cáo của 63 tỉnh, thành phố cho thấy, trung bình mỗi năm, cả nước xảy ra 2.000 vụ xâm hại tình dục, năm sau thường cao hơn năm trước. tính 4 năm (2015 - 2018) và 6 tháng đầu năm 2019, toàn quốc xảy ra 7.829 vụ xâm hại trẻ em, với 7.767 trẻ em bị xâm hại. Tại Hà Nội, từ năm 2015 đến hết tháng 6/2019, có 365 vụ xâm hại trẻ em với 313 trẻ em bị xâm hại, trong đó, xâm hại tình dục 199 vụ (chiếm 54,5%) với 220 trẻ. Trẻ nhỏ rất ngây thơ, trong sáng lợi dụng những đặc điểm này những kẻ xấu luôn muốn tiếp cận với trẻ nhỏ. Đặc biệt, trẻ mầm non trong giai đoạn từ 5 - 6 tuổi là giai đoạn mà trẻ dễ gặp phải những nguy hiểm khi bị người lạ tiếp cận xâm hại. Bởi ở giai đoạn này, trẻ bắt đầu thích khám phá, thích được vui chơi, thích được trò chuyện với mọi người nhưng lại chưa có những kỹ năng cơ bản ban đầu để bảo vệ chính bản thân mình. Nhiều bố mẹ trẻ lại có quan điểm đó là sẽ luôn có mặt, hay không để con một mình tại những nơi có thể bị người khác tiếp cận mà không lường đến rằng có quá nhiều địa điểm trẻ có mặt đều có thể bị người khác lợi dụng nhằm tiếp cận xâm hại. Thậm chí còn số ít phụ huynh cho rằng dạy trẻ những điều đó là chưa cần thiết hoặc yêu cầu, cấm trẻ không ở một mình. Vì thế ngày nay trẻ em phải học những kỹ năng sống cần thiết, phải học cách làm sao để biết tự bảo vệ bản thân mình khỏi trường hợp nguy hiểm mà những con người vô nhân tính trong cuộc sống hiện đại phức tạp tạo nên. Là một giáo viên mầm non với 5 năm công tác, tôi nhận thấy cần phải đưa ra một số nội dung giáo dục trẻ biết tự bảo vệ bản thân khi có người tiếp cận xâm hại. Chính vì thế tôi quyết định lựa chọn đề tài: “Một số biện pháp giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi biết tự bảo vệ bản thân khi bị người khác tiếp cận xâm hại”. 1/15 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lý luận Chúng ta cần hiểu vấn đề: “Người tiếp cận xâm hại” là ai? Đó chính là những người trẻ không quen biết, còn với những người trẻ quen nhưng cũng tiếp cận với trẻ vì mục đích xấu trẻ phải làm gì? Theo số liệu của bộ công an, 92% người xâm hại tình dục trẻ em là hàng xóm, họ hàng, thầy giáo, ông, bố đẻ, bố dượng.Vậy khi có người tiếp cận bản thân trẻ với mục đích xấu trẻ cần phải biết cách làm thế nào để tránh xa những mối nguy hiểm hoặc trẻ biết cách phản ứng, hành động, xử lý nhanh và đúng nhằm bảo vệ chính bản thân mình, giúp mình nhanh chóng thoát khỏi nguy hiểm hoặc ít nhất là làm giảm bớt sự nguy hiểm đối với bản thân mình. Trẻ mẫu giáo, đặc biệt là trẻ giai đoạn 5 - 6 tuổi, độ tuổi trẻ rất muốn làm chủ hành động của mình, đồng thời đây cũng là độ tuổi mà nhu cầu được tự do trong giao tiếp xã hội của trẻ rất mạnh mẽ, với mỗi một người bạn mới với một câu chuyện mới hay một món quà nhỏ như là một chiếc kẹo đã có thể đem đến cho trẻ niềm vui, sự hứng thú và cả lòng tin tưởng. Đã có rất nhiều những tình huống nguy hiểm xảy ra nếu trẻ không biết phòng tránh cho chính bản thân trẻ. Theo tôi một số tình huống hiện nay các bậc phụ huynh hay quan tâm hơn đó là: Khi có người lạ tới đón trẻ tại trường mầm non, khi có người tiếp cận trẻ tại các địa điểm công cộng, khi có “khách” tới nhà trong lúc trẻ ở nhà một mình, khi bị xâm hại tình dục, khi bị bắt cóc. Vấn đề giáo dục trẻ có những kỹ năng biết tự bảo vệ bản thân khi có người tiếp cận xâm hại đang là một trong những kỹ năng sống không những được ngành giáo dục mầm non chú trọng mà nó còn được cả xã hội quan tâm theo dõi. Trẻ càng có kỹ năng sống tốt bao nhiêu trẻ càng không gập nguy hiểm bấy nhiêu, vì thế việc dạy trẻ các kỹ năng sống rất cần thiết cho trẻ ở trường mầm non nói chung. II.Thực trạng vấn đề 1. Đặc điểm chung: - Trường mầm non Đại Kim có 3 điểm trường với tổng số 19 lớp. Trường có đội ngũ giáo viên trẻ, tận tâm, nhiệt huyết với nghề. - Trường có khu khu vui chơi phát triển vận động với nhiều đồ chơi đa dạng. Tại khu chơi vận động cơ sở Đại Từ có mái che, đồ dùng đồ chơi ngoài trời phong phú, nhiều chủng loại. - Trang thiết bị đầy đủ, đảm bảo môi trường, không gian rộng rãi cho trẻ trải nghiệm, lĩnh hội những kỹ năng, kiến thức thực tế. 2. Thuận lợi: - Ban giám hiệu, tổ chuyên môn nhà trường luôn tạo mọi điều kiện cũng như thường xuyên chỉ đạo, thăm lớp để rút kinh nghiệm. 3/15 ( Trường hợp không đánh giá (-)) Tình huống Khi có Khi có Khi có Khi bị Khi bị cụ thể người người tiếp “khách” xâm hại bắt lạ tới cận tại địa tới nhà tình dục cóc Kỹ năng đón tại điểm công lúc trẻ ở xử lý trẻ cần có trường cộng nhà một mình - Biết nói “không” với 20/45 15/45 13/45 - - người lạ. (44%) (33%) (29%) - Biết gọi và làm theo sự 15/45 13/45 11/45 10/45 chỉ dẫn của người đáng tin (33%) (29%) - (24%) (22%) cậy - Biết số điện thoại của bố 16/45 14/45 14/45 15/45 13/45 mẹ hoặc số khẩn cấp như (36%) (31%) (31%) (33%) (25%) 113; 114; 115. - Biết kể lại toàn bộ sự việc 21/45 19/45 16/45 12/45 10/45 với bố mẹ. (47%) (42%) (36%) (27%) (22%) - Biết đặc điểm giới tính, 13/45 một số bộ phận nhạy cảm (29%) trên cơ thể và không cho - - - - người khác chạm vào - Biết giữ bình tĩnh, không 15/45 14/45 13/45 12/45 9/45 hoảng hốt. (33%) (31%) (29%) (27%) (20%) - Biết một số cách phản 14/45 12/45 11/45 ứng, động tác tự vệ để thoát - (31%) - (27%) (24%) khỏi nguy hiểm. - Không mở cửa cho bất kỳ ai khi ở nhà một mình, lịch 15/45 sự từ chối và hẹn họ, nhắn - - (33%) - - lại hoặc lúc khác đến gặp bố mẹ. Thông qua biện pháp này tôi nhận thấy chỉ số ít trẻ lớp tôi biết được những kỹ năng cơ bản để tự bảo vệ bản thân mình khi có người tiếp cận xâm hại (khoảng 30% trẻ, cao nhất có 47% trẻ) nhưng đó chỉ là đối với những tình huống khá đơn giản, còn đối với nhiều tình huống khác rất nhiều trẻ chưa nắm được những kỹ năng cơ bản (khoảng 60% - 75% trẻ), một số trẻ lớp tôi khi mới chỉ nói đến bị bắt cóc đã tỏ thái độ rất sợ hãi và không biết phải làm gì để bản thân 5/15 - Bé có thể nhờ sự giúp đỡ từ - Trẻ biết nhờ đến sự trợ giúp của chú ai? công an khi đi lạc đường 11 - Ngoài số điện thoại của bố mẹ, trẻ cũng nên biết một vài số điện thoại khẩn cấp tại Việt Nam là: Số 113: Lực lượng cảnh sát phản ứng nhanh. Số 114: Số khẩn chữa cháy hay khi cần cứu hộ cứu nạn Số 115: Cấp cứu y tế. - Biết kêu cứu và chạy khỏi - Trẻ biết tạo sự chú ý, kêu gọi sự giúp 12 nơi, người nguy hiểm. đỡ của mọi người khi gặp nguy hiểm, biết một số kỹ năng phản kháng và chạy khỏi nơi nguy hiểm. - Khi đi chơi bé cần nhớ những - Luôn nắm chặt tay bố mẹ, người gì? lớn. Không đi theo hoặc nhận quà từ người lạ. 1 - Những địa điểm công cộng - Trẻ biết một số địa điểm công cộng bé cần biết. có thể chạy đến, hoặc nhờ sự giúp đỡ khi gặp nguy hiểm. - Bé có nên ra vỉa hè chơi? - Trẻ không tự ý ra đường chơi khi 2 không có người lớn đi cùng. Nhận biết nguy cơ bị bắt cóc. - Bé nhớ những gì nào? - Dạy trẻ nhớ, kể lại, tóm tắt những 3 đặc điểm cơ bản, những chi tiết quan trọng, tóm tắt được các sự việc đặc biệt đã diễn ra. - Bé làm gì khi bị lạc? - Trẻ biết dừng lại, đứng yên và nhìn xung quanh, nếu không thấy bố hoặc 4 mẹ, quay lại và đi thẳng tìm đến những người có mặc đồng phục, đeo bảng tên (chú công an, bảo vệ ). - An toàn và lịch sự trong - Ngoài việc có thể tự giác vệ sinh các phòng tắm. nhân trẻ biết ai có thể giúp trẻ, có thể 5 được chạm vào cơ thể trẻ. - Trẻ biết tự mình giữ an toàn khi tắm như chốt cửa. 7/15 Song song với việc tìm hiểu nghiên cứu các tình huống cụ thể có thể xảy ra trong trường hợp trẻ bị người khác tiếp cận xâm hại và những kỹ năng cần có để xử lý những tình huống đó, tôi tiến hành khảo sát sơ bộ những kỹ năng mà trẻ lớp tôi đã có trong từng tình huống cụ thể của trường hợp khi có người tiếp cận xâm hại trẻ. Với giáo viên mà nói thì giáo viên chỉ cần truyền đạt, lồng ghép những kiến thức, kỹ năng sống này trong các hoạt động trong tháng để trẻ có thể hình dung ra và biết cách phòng trừ nếu xẩy ra với chính trẻ. Ví dụ: Khi người lạ cho kẹo, rủ đi chơi, trẻ sẽ làm gì, sẽ vận dụng những kiến thức, kỹ năng ấy như thế nào, sẽ sử dụng kỹ năng nào trước và kỹ năng nào sau để giải quyết được vấn đề. Đối với tình huống này đòi hỏi bản thân giáo viên vừa phải kiên trì lại vừa khéo léo, tế nhị để không những trẻ có thể tiếp thu hết những kiến thức, kỹ năng mà trẻ còn thấy được tầm quan trọng của đặc điểm giới tính của chính bản thân trẻ. Từ đó ngay ở độ tuổi mầm non trẻ hình hình nên một “bản năng” để có thể bảo vệ chính mình trong trường hợp nguy hiểm nhạy cảm này. Ngoài ra tôi còn cung cấp thêm các kỹ năng cần thiết trong tình huống này để trò chuyện, giáo dục trẻ đó là: Dạy trẻ không tự tiện đụng chạm cơ thể người khác: Bên cạnh việc dạy trẻ không để người khác đụng chạm vào cơ thể, Tôi nhận thấy cần dạy trẻ tôn trọng cơ thể người khác. Việc này sẽ tránh cho trẻ bị tò mò về cơ thể người khác, dẫn đến nguy cơ bị lợi dụng và xâm hại. Dạy trẻ cách chạy thật nhanh hoặc nhờ sự giúp đỡ của người khác: Để đề phòng trường hợp không may trẻ bị tấn công, tôi kết hợp cùng bố mẹ trẻ, mọi người xung quanh để đưa ra các giả thiết và hướng dẫn trẻ cách chạy trốn như có thể dạy trẻ tìm cơ hội lúc kẻ xấu sơ hở để chạy thật nhanh hoặc la hét thật lớn cầu cứu người xung quanh. Ngoài ra, tôi cũng dạy cho trẻ ghi nhớ số điện thoại của bố mẹ hoặc bất kì người thân nào trong gia đình để trẻ có thể sử dụng trong trường hợp khẩn cấp. Dạy trẻ biết tỏ thái độ dứt khoát khi người khác chạm vào vùng nhạy cảm: Dạy trẻ tỏ thái độ dứt khoát khi có người cố ý đụng chạm vào cơ thể con, nhất là các vùng nhạy cảm. Nhấn mạnh việc không ai có quyền đụng chạm vào những vùng nhạy cảm của con khi chưa được sự cho phép của con, kể cả là ông, bố, những người thân thiết. Nếu ai đó cố tình đụng chạm, ôm ấp, vuốt ve mà con không thích, hãy đẩy tay ra và tỏ thái độ không hài lòng, sau đó hét thật to để yêu cầu họ tránh xa ra. Dạy trẻ về “Luật bàn tay”: Tôi đã sưu tầm và nhận thấy, có một bài học rất 9/15 điểm công cộng, tôi nhận thấy tình huống trẻ bị xâm hại tình dục đang là một vấn đề vô cùng nóng. Do đó, gia đình, nhà trường cần tăng cường cảnh giác, giám sát trẻ để không xảy ra trường hợp đáng tiếc đối với con em mình. Đồng thời, bố mẹ và cô giáo nên trang bị những kỹ năng, kiến thức cần thiết để trẻ tự bảo vệ mình trước nguy cơ bị xâm hại tình dục. Nhiều người cho rằng ở độ tuổi mầm non việc giáo dục cho trẻ những kỹ năng về xâm hại tình dục là quá sớm. Riêng với cá nhân tôi lại không cho là như thế, ngay từ khi trẻ lên 3 tuổi, trẻ đã bắt đầu có khả năng nhận thức về cơ thể cũng như biết cách thể hiện cảm xúc, thái độ của mình. Lúc này, trẻ đã có thể bắt đầu học kỹ năng cơ bản nhất để tự bảo vệ mình trước nguy cơ bị xâm hại bằng cách tỏ thái độ dứt khoát khi có người cố ý đụng chạm vào cơ thể con, nhất là các vùng nhạy cảm. Hiện nay vẫn có rất nhiều bậc phụ huynh còn né tránh, ngại ngùng khi nhắc đến vấn đề này, đây cũng là vô hình chung khiến trẻ mất đi kỹ năng, kiến thức đáng lẽ ra nó giúp trẻ bảo vệ chính bản thân mình khỏi những tôi ác của kẻ tha hóa. Vì thế với tình huống này tôi cũng mạnh dạn xác định cho trẻ thực hành. Đây là một tình huống tế nhị vì thế để thực hiện được tình huống này, đầu tiên tôi đã phải xin ý kiến của bản thân trẻ và gia đình trẻ đóng vai trải nghiệm diễn tập. Sau khi được sự cho phép, tôi đã xây dựng lên tình huống như sau: khi trẻ đang chơi trong ngõ gần trường mầm non, có một chú hàng xóm gần nhà trẻ đến cạnh, hỏi han và lôi kéo trẻ tới cuối ngõ chỗ vắng người, sau đó có những hành động như ôm ấp trẻ. Cô mời các nhóm tới 1 địa diểm khác gần đó để quan sát để xem cách xử lý tình huống của bạn bị xâm hại như thế nào. Để thực hiện tốt trải nghiệm này thì bản thân tôi và phụ huynh, chú bảo vệ cùng tham gia. Tôi và trẻ lớp tôi đã đứng quan sát theo dõi hành vi, thái độ của trẻ thì tôi thấy trẻ đã biết phản ứng rất mạnh mẽ, sau khi nhanh chóng thoát khỏi người đàn ông kia, trẻ đã chạy ngay ra đường chỗ có người và chạy về tới nhà và tường thuật lại toàn bộ sự việc cho mẹ trẻ nghe. Qua đó tôi nhận thấy trẻ đã nhớ những bài học mà tôi đã truyền thụ cho trẻ. Từ đó, tôi tiếp tục giáo dục những trẻ còn lại trong lớp qua cách xử lý của bạn hoặc hỏi những trẻ còn lại xem cách xử lý của bạn như vậy đã đúng chưa? Ảnh minh họa 4: Cô tổ chức cho trẻ đi quan sát, trải nghiệm tình huống. Ảnh minh họa 5: Tình huống trẻ đứng chơi 1 mình. Ảnh minh họa 6: Người lạ tiếp cận trẻ và cho trẻ kẹo, trẻ có nguy cơ bị xâm hại Ảnh minh họa 7: Trẻ phản kháng chạy và kêu cứu. (Phụ lục) 3. Biện pháp 3: Phối kết hợp với phụ huynh của lớp để giáo dục trẻ kỹ năng bảo vệ bản thân khi có người khác tiếp cận xâm hại ở mọi lúc mọi nơi: 11/15