Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp gây hứng thú cho trẻ mẫu giáo 5-6 hình thành biểu tượng về số lượng, con số và phép đếm môn làm quen với toán

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỈM SƠN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TÊN ĐỀ TÀI MỘT SỐ BIỆN PHÁP GÂY HỨNG THÚ CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG VỀ SỐ LƯỢNG, CON SỐ VÀ PHÉP ĐẾM MÔN LÀM QUEN VỚI TOÁN Người thực hiện: Trương Thị Hạt Chức vụ: Giáo viên Đơn vị: Trường Mầm non Quang Trung SKKN thuộc lĩnh vực : Chuyên môn THANH HÓA NĂM 2013 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: I. Cơ sở lí luận: Trong chương trình chăm sóc giáo dục trẻ mầm non có rất nhiều các môn học khác nhau, môn nào cũng góp phần quan trọng và cần thiết, trong đó có môn làm quen với toán. Tại sao nói môn làm quen với toán quan trọng, bởi lẽ toán học giữ một vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách trẻ ngay từ tuổi ấu thơ.Thông qua việc hình thành các biểu tượng về số lượng con số và phép đếm bồi dưỡng cho trẻ khả năng tìm tòi, quan sát so sánh, phát triển ngôn ngữ, rèn luyện phát triển tư duy và một số thói quen cẩn thận chính sác. Qua các giờ dạy hình thành các biểu tượng về phép đếm rèn và củng cố các tri thức, kỹ năng về tập hợp số đếm do đó trong giờ dạy cô đã cung cấp chính sác hoá tri thức mà trẻ đã có, toán học là phương tiện giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Vì trong giờ học toán trẻ phải trả lời câu hỏi do cô đặt ra ( bao nhiêu?, có mấy?, hoặc Số nào nhiều hơn? , nhiều hơn là mấy?, số nào ít hơn? ), trẻ còn được nêu các câu hỏi thắc mắc của mình, ngoài ra trẻ sử dụng ngôn ngữ toán học thường xuyên sẽ giúp trẻ hiểu được chính sác không sợ nhầm lẫn. Toán học còn góp phần phát triển khả năng chú ý lâu bền của trẻ và chú ý có chủ định của trẻ, rèn luyện và phát triển thao tác tư duy như: So sánh, phân tích, tổng hợp, khái quát hoá góp phần hoàn thiện phát triển năng lực cảm giác thúc đẩy sự ham hiểu biết của trẻ trong quá trình tiếp thu kiến thức của trẻ phải có sự tham gia tích cực của giác quan mà chủ yếu là thị giác, xúc giác sau đó dùng ngôn ngữ để khái quát những nhận biết đó. Trẻ có khả năng đếm thành thạo trong phạm vi 10 nắm vững thứ tự gọi tên các số, trẻ hiểu số cuối cùng được gọi trong phép đếm chỉ số lượng trong tập hợp đó. Nó không phụ thuộc vào không gian hay chất lượng các phần tử trong tập hợp số đó, đồng thời có khả năng gọi tên chung cho các tập hợp có số lượng bằng nhau trong phạm vi 10, bởi các số từ 1 đến 10 và nhận biết các số dãy số tự nhiên từ 1 đến 10 thấy được mối quan hệ giữa chúng với nhau, trẻ còn biết thực hiện một số những phép biến đổi đơn giản như thêm bớt, tạo nhóm, chia nhóm đồ vật có số lượng trong phạm vi 10 ra 2 phần. Đây là một trong những nội dung chính nằm trong các nội dung khác của việc dạy học cho trẻ làm quen với biểu tượng toán. Với ý nghĩa, tác dụng và tầm quan trọng như vậy, chúng ta thấy rằng hoạt động giáo dục trẻ làm quen với toán là rất cần thiết và không thể thiếu được trong công tác chăm sóc và giáo dục trẻ ở trường Mầm non. Trong quá trình giáo dục toàn diện cho trẻ cả về 5 mặt ( Đức, trí, thể, mỹ và lao động). Và nhiệm vụ của chúng ta là làm thế nào để tìm ra phương pháp, biện pháp gây hứng thú cho trẻ làm quen với toán đạt hiệu quả tốt. II. Thực trạng của vấn đề: Như chúng ta đã biết Toán học là một môn khoa học rất trừu tượng và khó, đặc biệt đối với trẻ mẫu giáo, nói chung nhận thức của trẻ mang tính chất là tư duy trực quan hành động. Trẻ tiếp thu kiến thức một cách thụ động, máy móc. 2 phụ huynh khi đưa trẻ đến lớp chỉ hỏi cô hôm nay cháu học chữ gì? Mà không đề cập gì tới môn toán nên còn rất nhiều trẻ vẫn còn lúng túng trong cách luyện đếm, nhận biết số lượng và con số, cách so sánh, phân chia tách đối tượng còn nhầm lẫn cho nên ảnh hưởng ít nhiều trong quá trình giảng dạy. 3. Kết quả khảo sát đầu năm: Trước thực nghiệm Khảo sát trẻ thực hành về số Tổng Tốt Khá TB lượng, con số, phép đếm số trẻ 10 trẻ 20 trẻ 12 trẻ 42 Đếm đúng số lượng 24 % 48 % 28 % 10 trẻ 15 trẻ 17 trẻ 42 So sánh thêm, bớt 24 % 36 % 40 % 10 trẻ 10 trẻ 22 trẻ 42 Chia nhóm đối tượng 24% 24 % 52 % Tôi tiến hành khảo sát 100% số trẻ trong lớp là 42 cháu. Đầu năm học qua khảo sát trên tôi thấy số trẻ nắm được kiến thức và kỹ năng tham gia hoạt động còn thấp, khả năng nhận biết số lượng, so sánh thêm bớt và chia nhóm đối tượng của trẻ chưa đạt kết quả cao, trẻ hoạt động chưa thoải mái, tự tin. Thực tế đó chính là điều tôi suy nghĩ. Làm thế nào để đưa trẻ vào hoạt động với toán một cách tự nguyện và hứng thú, nắm vững các kiến thức và kỹ năng thực hành? III. Giải pháp và biện pháp thực hiện: 1. Các giải pháp: Từ những kết quả khảo sát như trên để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của ngành học mầm non, đặc biệt là hình thành cho trẻ những kiến thức kỹ năng cơ bản của toán học ngay từ thuở ấu thơ. Tôi đã tìm ra các giải pháp sau: - Chuẩn bị đồ dùng trực quan của cô và trẻ - Nghiên cứu các hình thức tổ chức, các cách vào bài, trò chơi phù hợp để tích hợp lồng ghép trong giờ dạy trẻ có các biểu tượng về số lượng - Tích hợp kiến thức toán sơ đẳng trong các hoạt động cho trẻ - Rèn luyện cho trẻ các kỹ năng đếm đúng số lượng, so sánh thêm bớt, chia nhóm đối tượng thành hai phần - Dạy trẻ các kỹ năng về phép đếm, so sánh, chia nhóm đối tượng thành hai phần trong các giờ học khác - Ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình dạy học 4 Nghiên cứu kỹ nội dung bài dạy để làm ra đồ dùng đồ chơi học tập của cô và trẻ cho phù hợp với đề tài. Như chúng ta đã biết, đặc trưng của môn toán là tính chính xác và khoa học. Mỗi tiết học cung cấp cho trẻ một kiến thức khác nhau và đòi hỏi phải có những đồ dùng đồ chơi khác nhau, phù hợp với nội dung và hình thức tổ chức tiết học. Khi làm đồ dùng đồ chơi cho trẻ làm quen với toán phục vụ cho một nội dung dạy, tôi phải suy nghĩ, tìm tòi để làm ra các cặp đồ dùng đồ chơi có mối quan hệ lôgíc, hợp lý. Như vậy mới có thể cung cấp được kiến thức chính xác, khoa học, phù hợp với chủ đề. Ví dụ: Khi dạy bài “ Số 8 tiết 1 ” trong chủ đề “ Thế giới động vật ”, tôi đã chọn cặp đối tượng thỏ và cà rốt để dạy trẻ lập số. Tôi chọn cặp đối tượng trên vì những lí do sau: Đúng chủ đề đang thực hiện. Thỏ và cà rốt có quan hệ lôgíc với nhau: Cà rốt là thức ăn mà thỏ rất ưa thích. Trẻ đang lập số với cặp đối tượng Thỏ và Cà rốt hoặc dạy cặp đôi mèo và cá vì mèo cũng rất thích ăn cá. - Chuẩn bị cho những tiết dạy trình chiếu máy tính, máy chiếu và các hình ảnh động sao cho phù hợp với chủ đề. - Chuẩn bị đồ dùng cho trẻ phù hợp với nội dung tiết học đẹp và hấp dẫn. - Tổ chức hoạt động với nhiều hình thức thay đổi: Sử dụng câu đố, thơ, truyện, trò chơi, bài hát, hay tổ chức theo một chương trình cho sinh động và hấp dẫn lôi cuốn trẻ. - Cần phải biết động viên khuyến khích trẻ, gần gũi trẻ. Với những tiết toán về số lượng con số và phép đếm xuyên xuốt trong quá trình học, trong từng chủ đề đều có sự thay đổi về số lượng con số, nên sự chuẩn bị bài dạy, đồ dùng của cô và trẻ sẽ thay đổi theo từng chủ đề. Ví dụ: Dạy trẻ làm quen với toán số 7 tiết 2 ( Chủ đề nghề nghiệp) Chuẩn bị đồ dùng của cô: - Máy chiếu, Máy tính, các hình ảnh như: Nghề nông, giáo viên, bộ đội, bác sĩ các sản phẩm rau củ quả, các dụng cụ như bút, mũ, phong bì - Các thẻ số từ 1-6; 2 thẻ số 7 - Đồ dùng của cô giống của trẻ nhưng kích thước lớn hơn - 3 biển có gắn chấm tròn: 3 chấm tròn, 4chấm tròn, 5 chấm tròn Chuẩn bị đồ dùng của trẻ: - Mỗi trẻ 7 đôi giầy,7 đôi tất. Các đồ dùng để xung quanh lớp có số lượng khác nhau - các thẻ số từ 1-6 thẻ số 7 - Chấm tròn có số lượng 1; 2, 3 để chơi trò chơi Hoặc khi dạy tiết toán số 10 ( Tiết 1 - Chủ đề Giao thông). Tôi cũng chuẩn bị cho tiết toán gồm đồ dùng của cô như: 6 Cuối cùng cô đưa hình ảnh nghề Bộ đội cho trẻ quan sát và nói xem các chú đang làm gì? Đang tập võ, đang duyệt binh, Ngoài ra các chú còn tăng gia sản xuất để cải thiện đời sống. Chúng mình cùng xem các chú đã trồng được những sản phẩm gì? Cho trẻ hát tặng các chú bộ đội bài “ Chú bộ đội” - Hoạt động 1: Ôn số lượng 7, luyện đếm đến 7 + Cô đưa hình ảnh 7 quả táo. + Hình ảnh 7 củ su hào Cho trẻ đếm, cá nhân đếm. gắn số tương ứng. Ăn những loại rau củ quả này cung cấp cho ta chất gì không? Các con có biết trong tháng 12 này có ngày lễ gì của các chú bộ đội? - Cô cho trẻ biết ngày 22/12 là ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam. Sắp đến ngày lễ của các chú bộ đội cô cũng chuẩn bị nhiều quà để tặng các chú hôm nay chúng mình sẽ tặng gì cho các chú bộ đội nào? (Hoa và quà) - Hoạt động 2: So sánh thêm bớt tạo nhóm có số lượng 7 - Cô đưa lần lượt 7 bông hoa: 7bông hoa tương ứng với số mấy? - Cô đưa 6 hộp quà: 6 hộp quà tương ứng với số mấy? - So sánh số hoa và số quà số nào ít hơn, ít hơn là mấy? - Số nào nhiều hơn, nhiều hơn là mấy? - Muốn số quà bằng số hoa ta phải làm gì? ( Thêm 1 hộp quà) Cô thêm 1 hộp quà yêu cầu trẻ đếm, đặt số tương ứng. Cho trẻ so sánh số hoa và số quà xem đã bằng nhau chưa và cùng bằng mấy? - 7bông hoa tặng 1 bông hoa còn mấy? - 6 bông hoa tặng 1 bông hoa còn mấy? - 5 bông hoa tặng 2 bông hoa còn mấy? - 3 bông hoa thêm mấy bông hoa để có 7 bông hoa? - Cô thêm bớt: Cô đã tặng 2 hộp quà còn mấy? (Còn 5) Các con chọn số mấy tương ứng với 5 hộp quà? - Thêm 2 hộp quà bằng mấy? 7 hộp quà tương ứng với số mấy? ( Số 7) - Cô tặng 7 hộp quà * Các chú rất muốn biết bên trong hộp quà có gì. Chúng mình cùng mở giúp các chú xem bên trong hộp quà có gì nhé? - Cô mở hộp quà có giầy và tất Những giờ rảnh rỗi các chú còn luyện tập thể dục thể thao để giữ gìn sức khoẻ nữa đấy. - Cho trẻ xếp hết số giầy ra và đếm (Cô thực hiện cùng trẻ) - 7 đôi giầy tương ứng với số mấy? - Yêu cầu trẻ lấy ra 6 đôi tất đếm và so sánh với số giầy. Muốn số tất bằng số giầy ta phải làm gì? (Thêm 1 đôi tất) Trẻ đếm lại số giầy và số tất xem đã bằng nhau chưa và cùng bằng mấy? - 7 đôi tất bớt 2 đôi tất còn mấy đôi tất? Tương ứng với số mấy? - 5 đôi tât thêm 2 đôi tất bằng mấy đôi tất? 8 Ví dụ: Khi số lượng trong lớp mới có một vài bạn đến cô có thể trò chuyện và hỏi trẻ con nhìn xem trong lớp mình có bao nhiêu bạn đến rồi? Bây giờ thêm một bạn đến nữa thì có tất cả bao nhiêu bạn? Có bao nhiêu bạn nam? Bao nhiêu bạn nữ? Hoặc cô hỏi về gia đình trẻ nhà con có mấy người? - Hoặc ở giờ hoạt động ngoài trời, trong lúc chơi ở sân trường bằng các câu hỏi như: “ Trong sân trường có bao nhiêu cái đu quay, bao nhiêu cái cầu trượt ?” Giáo viên phát triển cho trẻ hứng thú nhận biết số lượng các nhóm đồ vật có ở xung quanh trẻ, nhờ vậy hình thành và phát triển dần ở trẻ khả năng trừu tượng hoá khía cạnh số lượng khỏi những tính chất và đặc điểm khác của đối tượng. - Hoạt động góc: Đối với trẻ lứa tuổi này trẻ học bằng chơi, chơi mà học, Trẻ được thực hành trải nghiệm nhiều vai chơi khác nhau. Góc là khu vực riêng biệt trong nhóm chơi có thể làm việc một mình hoặc theo nhóm nhỏ. Cô giáo có thể làm việc riêng với từng nhóm nhỏ mà không sợ ảnh hưởng đến sự tích cực của trẻ, ở đây trẻ được thoải mái về không gian, thời gian. Ví dụ: Khi trẻ chơi ở góc học tập ghép các chữ cái giống chữ cái trong từ cô có thể hỏi: - Con đang làm gì đấy? Con xếp từ “ Cô giáo” có tất cả bao nhiêu chữ cái ghép lại? hoặc từ này cần bao nhiêu chữ cái để con xếp? Hay cô đến góc phân vai trò chuyện cùng với trẻ: - Con đang chuẩn bị gì thế? Con chuẩn bị bao nhiêu cái bát, bao nhiêu đôi đũa? Con chế biến được bao nhiêu món ăn? ở các buổi chiều ôn, tôi có thể cho trẻ so sánh, thêm bớt hoặc chia nhóm đồ vật thành hai phần khác nhau. Làm thế nào khi vào giờ hoạt động có chủ đích trẻ đã có sẵn kiến thức các bài để hoạt động một cách tự tin và thoải mái. Các hoạt động của trẻ không nhất thiết phải áp đặt gò bó để giúp trẻ hứng thú tự tin. Để nâng cao hiệu quả giáo dục, trong tiết dạy cần lồng ghép, tích hợp một cách lô gích một vài môn học khác và tích hợp cần bám vào các chủ đề. Phải luôn khuyến khích động viên trẻ mỗi khi hoạt động, khả năng về toán của trẻ được nâng cao thì giáo viên cũng cần có khả năng kiến thức và kinh nghiệm để dạy trẻ các kỹ năng làm quen với toán. Trong giờ hoạt động có chủ đích cũng như khi dạy trẻ ở mọi lúc mọi nơi. Ngoài việc giáo dục đồng bộ cho trẻ, tôi luôn quan tâm đến kiến thức cá nhân để có kế hoạch bồi dưỡng. Ví dụ: Tôi phát hiện những trẻ có kỹ năng thêm bớt, so sánh chia nhóm tốt. Sau đó tôi sẽ có kế hoạch bồi dưỡng thêm, giúp trẻ phát huy khả năng, kiến thức của trẻ. Đối với những trẻ có kiến thức, kỹ năng còn yếu, tôi cũng nắm bắt, gần gũi động viên, khích lệ trẻ theo bạn, dần dần giúp trẻ hoà nhập với chất lượng chung. Để đạt được hiệu quả trong giờ hoạt động chung, giáo viên cần phải có kế hoạch, biện pháp, kinh nghiệm tổ chức những hoạt động nhằm nâng cao khả năng kiến thức về toán cho trẻ như: Tổ chức cho trẻ đếm nhận biết các nhóm đồ vật, nhận biết mối quan hệ hơn kém, chia nhóm đối tượng ở mọi lúc mọi nơi. 10