Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp đổi mới hình thức tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non

 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài: Giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, là cơ sở hình thành tính cách ban đầu co trẻ, đặt nền móng cho sự phát triển về thể chất, nhận thức, tình cảm xã hội và thẩm mỹ cho trẻ , giúp trẻ phát triển toàn diện. Ở trường mầm non trẻ không những được quan tâm chăm sóc mà trẻ còn được tham gia vào các hoạt động học, vui chơi. Trong đó khám phá là một hoạt động có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển nhận thức cho trẻ. Hoạt động khám phá sẽ giải quyết các nhu cầu nhận thức của trẻ, tạo điều kiện hình thành và phát triển ở trẻ tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, lòng nhân ái, tình cảm yêu thương với người thân, với cuộc sống xung quanh trẻ, biết yêu quí bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ những truyền thống của quê hương đất nước, trân trọng và giữ gìn sản phẩm lao động tự làm ra Vì vậy, hoạt động khám phá khoa học là một trong những nội dung cơ bản của chương trình mầm non, nó chiếm vị trí quan trọng cho việc tổ chức cho trẻ tính tích cực khám phá, hình thành củng cố và phát triển những tri thức cơ bản về tính chất, nguyên liệu của đối tượng mà mình muốn tìm hiểu nhằm thoả mãn nhu cầu nhận thức và mở rộng cho trẻ về: cảm giác, tri giác, tư duy, tưởng tượng Các năng lực hoạt động trí tuệ như: quan sát, phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hoá, suy luận. Dựa trên đặc điểm tâm lý, nhận thức của trẻ mẫu giáo nói chung, mẫu giáo lớn nói riêng, các nhà tâm lý học, giáo dục học đã chứng minh rằng quá trình khám phá khoa học được tổ chức mang tính chất khám phá, trải nghiệm theo phương thức “Trẻ em chơi mà học, học mà chơi"” là phù hợp với trẻ. Sử dụng trực quan, trò chơi, đàm thoại, thí nghiệm đơn giản luôn tạo cho trẻ sự hứng thú, kích thích tính tích cực hoạt động, phát triển tính tò mò, ham hiểu biết, thích khám phá, tìm tòi, phát triển óc quan sát, phán đoán Thực tế tại nơi tôi công tác, việc cho trẻ khám phá khoa học đã có những đổi mới về đề tài, nội dung khám phá, cách tổ chức Tuy vậy, quá trình tổ chức cho trẻ khám phá khoa học vẫn còn có những hạn chế như ôm đồm quá nhiều nội dung khám phá, quy trình khám phá đơn điệu, nhàm chán, trẻ học một cách thụ động Nhiều giáo viên thường chú trọng cho trẻ tìm hiểu bề ngoài của các đối tượng (các bộ phận, màu sắc hình dáng, công dụng), còn xem nhẹ việc cho trẻ sử dụng các giác quan trong quá trình quan sát và tìm hi ểu sự thay đổi của sự vật hiện tượng, đa số trẻ chỉ được hỏi và trả lời, ít khi cho trẻ sờ, mó, nếm các đồ vật mà trẻ được thí nghiệm, ít có điều kiện để giải quyết vấn đề và dự đoán những điều có thể xảy ra trong quá trình tìm hiểu khám phá môi trường xung quanh. 1/10 thức sau này trẻ sẽ tiếp thu ở trường phổ thông. 2. Cơ sở thực tiễn: 2.1. Đặc điểm chung của trường mầm non Trường mầm non nơi tôi công tác có khuôn viên rộng rãi, cơ sở vật chất khang trang, có 20 phòng học kiên cố đảm bảo theo quy chuẩn, các phòng chức năng riêng. Các nhóm, lớp đều được phân chia trẻ theo đúng độ tuổi, có 100% trẻ ăn bán trú tại trường Đảm bảo phù hợp và thuận lợi cho việc phân bố các góc chơi, các phòng sinh hoạt như: Phòng ăn, học, ngủ. Về đội ngũ giáo viên đều đạt chuẩn, trên chuẩn. Giáo viên luôn yêu nghề mến trẻ, là những tấm gương sáng để trẻ noi theo. 2.2. Đặc điểm lớp Mẩu giáo lớn A2 Lớp tôi có 2 giáo viên đều có trình độ chuyên môn cao đẳng, đại học, tâm huyết. Tổng số học sinh: 39 trẻ. Trong đó: Nam: 18 trẻ; Nữ: 21 trẻ. Lớp học rộng rãi, thoáng mát, có đủ không gian cho trẻ hoạt động, trải nghiêm. Được đầu tư về cơ sở vật chất phục vụ cho việc dạy và học, giáo viên làm được nhiều đồ chơi tự tạo để cho trẻ hoạt động. 2.3. Những thuận lợi và khó khăn trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non. * Thuận lợi: Đây là một ngôi trường khang trang sạch đẹp, được sự quan tâm của các cấp, các ngành. Cơ sở vật chất đầy đủ và hiện đại. Bản thân tôi có khả năng xây dựng nội dung phục vụ chương trình khám phá cho trẻ. Giữa nhà trường và phụ huynh luôn có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, thông tin “hai chiều” luôn được giữ vững và phát triển. * Khó khăn: Giáo viên còn ngại còn phụ thuộc nhiều vào các nội dung gợi ý, chưa mạnh dạn đưa ra đề tài mới. Môi trường tổ chức cho trẻ khám phá khoa học trong và ngoài lớp học còn nghèo nàn, chưa phong phú, chưa thu hút được sự chú ý của trẻ Giáo viên còn ngại đổi mới và chưa tiếp cận được hết các nội dung đổi mới, còn nói nhiều, trẻ chưa thực sự được hoạt động trải nghiệm, còn khó khăn trong việc đưa ra các câu hỏi mở kích thích sự tìm tòi, khám phá của trẻ. Trình độ nhận thức của trẻ không đồng đều, nhút nhát, thiếu tự tin, một số trẻ nói ngọng, ngôn ngữ chưa mạch lạc, chưa biết cách diễn đạt suy nghĩ của mình. 3. Một số biện pháp tổ chức tốt hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non. 3/10 * Góc khám phá khoa học: Căn cứ vào mục tiêu giáo dục và nội dung cho trẻ khám phá khoa học theo từng chủ đề sự kiện tháng, tôi luôn chú ý bố trí, sắp xếp phương tiện, đồ dùng, học liệu hợp lí, khoa học, mang tính mở để khơi gợi sự sáng tạo của trẻ trong hoạt động. Tôi đã sưu tầm các nguyên vật liệu để vừa có thể làm đồ dùng, đồ chơi, vừa có thể cho trẻ khám phá như: Lá cây, vỏ, rễ cây, các vỏ sò, hến, trai, thùng catton, chai, lọ, võ sữa, ống chỉ, tăm trẻ, vải vụn tất cả các phế liệu có thể tận dụng được, đảm bảo vệ sinh và an toàn cho trẻ. Để ghi lại các nội dung khám phá tôi cũng đã làm một bảng kết quả để trẻ có thể ghi lại những kết quả thu được qua việc trẻ làm thí nghiệm, trải nghiệm. Những kết quả đó trẻ sẽ ghi lại bằng kí hiệu hình ảnh, từ đó phát triển tính sáng tạo của trẻ. * Góc thiên nhiên: Là nơi để trẻ khám phá môi trường tự nhiên. Nơi dành cho các hoạt động góc hoặc hoạt động ngoài trời. Thông qua các hoạt động này trẻ tri giác và khám phá từ đó trẻ phát triển tư duy trẻ so sánh, phân tích, tổng hợp, hằng ngày trẻ nhận thấy sự hình thành và phát triển của sự vật hiện tượng và các mối quan hệ trong thiên nhiên như quá trình phát triển của cây từ hạt, sự phát triển của cây từ lá, cây ra hoa, các loại lá có hình dạng, màu sắc khác nhau * Tận dụng môi trường bên ngoài cho trẻ tham gia vào hoạt động khám phá khoa học. Môi trường tự nhiên là môi trường giáo dục rất hấp dẫn đối với trẻ. Hình thành ở trẻ những biểu tượng về tự nhiên hôm nay sẽ là cơ sở khoa học cho tương lai khi trẻ tiếp thu những tri thức tự nhiên. Thông qua hoạt động với thiên nhiên sẽ phát triển ở trẻ năng lực quan sát, khả năng phân tích, so sánh, tổng hợp, phát triển trí thông minh, vốn sống, tình cảm thẩm mỹ, đạo đức. Sân vườn trường mầm non là khu vui chơi và giải trí của trẻ sau giờ học, giúp trẻ làm quen và thích nghi với môi trường bên ngoài. Bên cạnh đó tôi cũng đã lên ý tưởng và cùng các giáo viên trong trường xây dựng khu môi trường và phát triển cảm giác, giác quan. Tại đây, trẻ được tham gia trải nghiệm các hoạt động vô cùng phong phú. Nhà trường cũng đã xây dựng được vườn cây ăn quả với các loại cây phong phú, đa dạng như cây sấu, cây bưởi, cây xoài.Trẻ được tham gia vào khám phá tên gọi, đặc điểm, ích lợi của các cây ăn quả cũng như của vườn rau mang lại, từ đó giáo dục trẻ biết yêu quý, chăm sóc, bảo vệ cây xanh. Môi trường ngoài lớp học là yếu tố góp phần tích cực trong các hoạt động nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục , phát triển toàn diện trẻ, là điều kiện cần thiết để trẻ có thể phát huy tính tích cực khi tham gia vào hoạt động khám phá khoa học với môi trường tự nhiên. 5/10 cho 2 trẻ nói chuyện với nhau bằng điện thoại cốc mà cô đã làm. Hỏi trẻ: “Tại sao có thể nghe thấy được bạn nói?” Cô giới thiệu điện thaoị cốc và hướng dẫn trẻ làm. + Cô đục cho trẻ 1 lỗ nhỏ ở dưới đáy mỗi cốc và dạy trẻ luồn sợ dây ua 2 đáy cốc, thắt nút đầu dây phía trong đáy cốc để dây không bị tuột. Như vậy, chiếc điện thoại cốc đã hoàn thành. + Mời 2 trẻ lên thử nghiệm chiếc điện thoại cốc,cho trẻ kể lại nội dung trẻ đã trao đổi qua điện thoại cốc. - Giải thích: Âm thanh người nói phát ra được cốc thu lại và truyền theo dây đến tai người nghe. Để âm thanh truyền rõ nhất qua điện thoại cốc thì dây phải để căng. * Hoạt động học: Tôi nghiên cứu, lựa chọn những đề tài mới lạ, thu hút trẻ và lấy trẻ làm trung tâm. Đồ dùng phong phú, dễ kiếm, có thể tái sử dụng các nguyên vật liệu, đủ cho trẻ trong lớp được hoạt động. Tôi luôn ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, đổi mới phương pháp nhằm thu hút trẻ trong giờ học, không ngừng sáng tạo, đưa ra những câu hỏi mở, khơi gợi tư duy của trẻ, cho trẻ được nói lên hiểu biết của bản thân về sự vật, hiện tượng, tăng cường hoạt động, trao đổi trong nhóm, lồng ghép, đan xen các hoạt động lẫn nhau. Trẻ học mà chơi, chơi mà học. Trẻ được thực hành, trải nghiệm các hoạt động trong giờ học, từ đó tạo cho trẻ hứng thú trong mỗi tiết học. Tôi thấy trẻ thực sự là trung tâm của hoạt động, trẻ tham gia hoạt động với hình thức trải nghiệm thực tế, trẻ hứng thú tham gia các hoạt động. Đặc biệt , bản thân tôi thực sự mạnh dạn tự tin không còn ngại đổi mới, tự tin đưa ra các hình thức cũng như nội dung nên đã được đồng nghiệp đánh giá cao, được phụ huynh tín nhiệm, trẻ yêu mến và thích tham gia hoạt động mà tôi tổ chức. 4. Kết quả Qua gần một năm nghiên cứu, áp dụng “ Một số biện pháp tổ chức tốt hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non”, bản thân tôi đã thu được một số kết quả đáng khích lệ như sau: * Đối với trẻ - Trẻ rất hứng thú tập trung chú ý trong hoạt động, ghi nhớ chính xác các kiến thức, phát triển khả năng tư duy cao. - Trẻ biết đặt ra những câu hỏi “Tại sao” trước những hiện tượng lạ, từ đó thu nhận được những hiểu biết, những vốn kinh nghiệm nhất định để áp dụng trong đời sống 7/10 4 Khả năng phán 10 26% 29 64% 30 77% 9 23% đoán 5 Khả năng suy luận 12 31% 27 69% 30 77% 9 23% 6 Thao tác thử 30 77% 9 23% 35 90% 9 23% nghiệm 7 Thao tác đo lường 25 64% 14 36% 35 90% 4 10% 8 Kĩ năng giao tiếp 10 26% 29 64% 30 77% 9 23% * Đối với giáo viên: - Xây dựng được ngân hàng nội dung khám phá khoa học rõ ràng, cụ thể. - Xây dựng được môi trường giáo dục khám phá khoa học lấy trẻ làm trung tâm. - Áp dụng tốt phương pháp dạy học tích cực vào hoạt động khám phá cho trẻ. * Đối với phụ huynh - Có sự thay đổi nhìn nhận về việc học và chơi của con mình, có nhiều giúp đỡ cho giáo viên trong việc tìm kiếm nguyên vật liệu làm đồ dùng, việc động viên trẻ kịp thời đã cho kết quả tốt hơn. - 97,5 % phụ huynh hiểu về tầm quan trọng của hoạt động khám phá đối với trẻ. Luôn ủng hộ các phong trào học tập, giao lưu, làm đồ dùng đồ chơi cũng như nguyên học liệu giúp trẻ tìm tòi khám phá. 9/10 Tôi xin chân thành cảm ơn! 11/10